Szumsk (miasto)

Szumsk
Шумськ
	; Cerkiew prawosławna Przemienienia Pańskiego,wspólnie użytkowana przez Kościół Prawosławny Ukrainy i UKP PM
Herb	Flaga
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Obwód	krzemieniecki
Powierzchnia	5 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 5453
Nr kierunkowy	+380-3558
Kod pocztowy	47104
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Szumsk
	Położenie na mapie Ukrainy Szumsk
	50°07′N 26°07′E/50,116667 26,116667
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Strona internetowa

Szumsk (ukr. Шумськ) – miasto na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim w rejonie krzemienieckim^[2], była siedziba rejonu szumskiego, do 1945 w Polsce, w województwie wołyńskim, w powiecie krzemienieckim, siedziba gminy Szumsk.

Historia[edytuj | edytuj kod]

Szumsk jest jedną z najwcześniej wzmiankowanych miejscowości na Wołyniu (1149). W 1637 roku założono tu klasztor bazylianów, zniszczony wraz z całym miastem podczas powstania Chmielnickiego. W 1715 roku Stanisław Maliński ufundował klasztor franciszkanów, po powstaniu listopadowym skasowany; kościół klasztorny zamieniono na cerkiew prawosławną^[3].

W okresie międzywojennym miejscowość była siedzibą gminy Szumsk. Miasteczko było zamieszkane głównie przez ludność żydowską (70%), która została wymordowana przez Niemców z pomocą ukraińskiej policji 8 sierpnia 1942 roku podczas likwidacji getta; za miastem znajduje się zbiorowa mogiła 1792 rozstrzelanych mieszkańców^[4].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w marcu 1942 roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 2000 osób. 18 sierpnia 1942 roku Niemcy zlikwidowali getto, a Żydów zamordowali. Sprawcami zbrodni było Gestapo i SD z Równego, niemiecka żandarmeria oraz ukraińska policja^[5].

W nocy z 20 na 21 marca 1943 na Szumsk napadła bojówka złożona ze zbiegłych policjantów ukraińskich i banderowców, wywlekając z domów kilku Polaków i zabijając na terenie byłego getta. Miasto stało się schronieniem dla około 3 tys. Polaków uciekających z wiosek przed rzeziami UPA; wsie gminy w znacznej części były polskie. Niemcy utworzyli w Szumsku oddział policji złożony z Polaków, który dawał ochronę uchodźcom^[6].

Armia Czerwona zajęła Szumsk 26 lutego 1944 roku^[4]. Polacy zostali ekspatriowani z miasta w maju 1945 roku^[6].

Po wojnie ludność ukraińska została poddana represjom, liczne wywózki na wschód, procesy upowców.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

cerkiew Przemienienia Pańskiego (dawny kościół franciszkanów) – zdaniem Grzegorza Rąkowskiego główny zabytek miasta^[3]
młyn z pocz. XX wieku^[3]
Kościół Niepokalanego Poczęcia NMP – ufundowany w 1852 roku służył wiernym do 1945 roku; następnie użytkowany jako magazyn, w 1985 roku wysadzony w powietrze. Świątynię odbudowano według starych planów po upadku ZSRR^[3]
zamek^[7] – w XIX wieku był w ruinie^[3]

Osobny artykuł: Zamek w Szumsku.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66
↑ Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX
↑ ^a ^b ^c ^d ^e GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 393-394, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692 .
↑ ^a ^b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 1098
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1481 .
↑ ^a ^b WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 456-457, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .
↑ Szumsk. [dostęp 2013-09-07].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XII, Warszawa, 1880–1902, s. 77.

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 77 .
Szumsk, mko, powiat krzemieniecki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 647 .
Zamek w Szumsku

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.66

[2] Постанова Верховної Ради України від 17 липня 2020 року № 807-IX

[Rakowski-3] GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 393-394, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692 .

[holokost-4] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 1098

[5] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part B, s. 1481 .

[Siemaszko-6] WładysławW. Siemaszko WładysławW., EwaE. Siemaszko EwaE., Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 456-457, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885 .

[Zamek-7] Szumsk. [dostęp 2013-09-07].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

rejon czortkowski	Białobożnica Bilcze Złote Borszczów Buczacz Wasylkowce Grzymałów Husiatyn Zawodśke Zaleszczyki Potok Złoty Iwanie Puste Kolędziany Kopyczyńce Koropiec Mielnica Podolska Monasterzyska Nagórzanka Skała Podolska Tłuste Trybuchowce Chorostków Czortków
rejon krzemieniecki	Borsuki Dederkały Wielkie Wiśniowiec Krzemieniec Łanowce Łopuszno Poczajów Szumsk
rejon tarnopolski	Bajkowce Brzeżany Biała Berezowica Wielka Borki Wielkie Gaje Wielkie Załoźce Zbaraż Zborów Złotniki Iwanówka Kozowa Kozłów Kupczyńce Mikulińce Narajów Jezierna Podwołoczyska Podhajce Podhorodne Sarańczuki Skałat Skoryki Trembowla Tarnopol

Przynależność wojewódzka	woj. wołyńskie (1921–39)
Miasta	Białozórka (do 1926) Krzemieniec Poczajów Nowy (do 1926) Radziwiłłów (do 1924 →) Szumsk (do 1926) Wiśniowiec Nowy (do 1926)
Gminy wiejskie	Bereżce Białokrynica (do 1933) Białozórka Borki (do 1933) Borsuki (do 1933) Dederkały Katerburg (od 1933) Kołodno (od 1933) Łanowce (od 1924) Pańkowce (do 1923) Poczajów Radziwiłłów (do 1924 →) Stary Oleksiniec Szumsk Uhorsk (od 1933) Wierzbowiec (do 1933) Wiśniowiec Wyszogródek Zarudzie (do 1933)