Wiśniowiec
49°54′N 25°44′E/49,900000 25,733333
 Pałac Wiśniowieckich i Mniszchów | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Obwód | |||
| Rejon | |||
| Powierzchnia |
6 km² | ||
| Populacja (2017) • liczba ludności |
| ||
| Kod pocztowy |
47313 | ||
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||
| 49°54′N 25°44′E/49,900000 25,733333
| |||
Wiśniowiec (ukr. Вишнівець) – osiedle typu miejskiego leżące w obwodzie tarnopolskim Ukrainy, w rejonie krzemienieckim, dawna siedziba magnaterii polskiej.
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z roku 1395, ale pod nazwą Wiśniowiec miejscowość wymieniona została po raz pierwszy w połowie XV wieku. Wiśniowiec od początku swego istnienia aż do ostatniego rozbioru wchodził w skład Polski i był częścią województwa wołyńskiego.
28 kwietnia 1512 wojsko polsko-litewskie w bitwie pod Wiśniowcem zadało armii tatarskiej jedną z największych klęsk na ziemiach Rzeczypospolitej[2].
W 1645 roku z fundacji Jeremiego Korybuta Wiśniowieckiego rozpoczęto w Wiśniowcu budowę kościoła karmelitów bosych, w którym zgodnie z testamentem z 1651 roku miał być po śmierci pochowany fundator.
Podczas powstania Chmielnickiego jesienią 1655 roku miejscowi prawosławni wraz z Kozakami dokonali rzezi Polaków i zakonników z klasztoru karmelitów[2]. Zamordowano wtedy z dużym okrucieństwem przełożonego klasztoru ojca Hilarego Herburta[3]. W 1675 roku miasteczko i kościół zostały zniszczone przez Turków, a ludność wymordowana, w tym męczeńską śmiercią przełożony klasztoru ojciec Emanuel. W celu przyspieszenia odbudowy, w 1677 roku król Jan III Sobieski udzielił przywileju miastu zwalniającego je na 12 lat od podatków państwowych, poza cłami[3]. W 1720 roku rozpoczęto budować nowy kościół karmelitów bosych pw. św. Michała Archanioła, który biskup łucki Franciszek Antoni Kobielski konsekrował 22 sierpnia 1740 roku[3].
Do roku 1744 miejscowość wchodziła w skład posiadłości Wiśniowieckich, a po śmierci hetmana wielkiego litewskiego Michała Serwacego Wiśniowieckiego przeszła w ręce rodu Mniszchów, a po nich w połowie XIX wieku Platerów.
W 1781 roku zamek, kościół i klasztor w Wiśniowcu zwiedził król Stanisław August Poniatowski[3].
Od 1795 do traktatu ryskiego w 1921 Wiśniowiec należał do państwa rosyjskiego, następnie do 1939 znów do Polski (województwo wołyńskie, powiat krzemieniecki). Miejscowość była siedzibą gminy Wiśniowiec.
W wyniku agresji radzieckiej 17 września 1939 roku miasto dostało się pod okupację ZSRR, w 1941–1944 było pod okupacją niemiecką.
W latach 1941–1942 Niemcy dokonali eksterminacji Żydów, którzy stanowili wówczas większość mieszkańców miasta. Największa egzekucja odbyła się w dniach 11–12 sierpnia 1942, gdy SD przy współudziale niemieckiej żandarmerii i ukraińskiej policji rozstrzelało 2669 osób[4]. Mieszkająca w Wiśniowcu polska rodzina Barcikowskich ukrywała Żyda Adama Gajła, za co po wojnie Instytut Jad Waszem uhonorował tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata Helenę Barcikowską i jej synów Tadeusza i Józefa[5][6].
Podczas rzezi wołyńskiej w 1943 r. Wiśniowiec obsadzony załogą niemiecko-węgierską stanowił dla ludności polskiej z okolicznych wsi miejsce schronienia przed atakami Ukraińskiej Powstańczej Armii. Polacy chronili się głównie w klasztorze karmelitów bosych i w kościele. 21 lutego 1944 do klasztoru wtargnął oddział UPA i zamordował ok. 300 cywili, głównie kobiet i dzieci. W tym samym czasie w Wiśniowcu Starym zabito 138 Polaków.
W 1944 r. nastąpiła ponowna okupacja radziecka. W 1945 Wiśniowiec ostatecznie znalazł się w Ukraińskiej SRR.
W 1989 liczyło 4001 mieszkańców[7].
Od upadku ZSRR w roku 1991 miasto należy do Ukrainy.
W 2013 liczyło 3389 mieszkańców[8].
Pomimo licznych działań wojennych prowadzonych na tych terenach w ciągu ostatnich 300 lat zachowały się w Wiśniowcu liczne zabytki, z których największym jest pałac Wiśniowieckich.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]- pałac Wiśniowieckich z 1720 r. przebudowany przez Mniszchów w XIX wieku. Pałac jest otoczony fortyfikacjami bastionowymi.
- park pałacowy o powierzchni 8 ha, obecnie park krajobrazowy objęty ochroną[2].
- cerkiew zamkowa Wniebowstąpienia Pańskiego (Wozniesieńska) z 1530 r. ufundowana przez Dymitra Wiśniowieckiego, przebudowana w stylu moskiewskim w 1873 roku, gdy zniekształcono kopułę oraz po 1991 roku, gdy dodano kolejną kopułę[9]. W 1605 roku w cerkwi odbyły się zaręczyny Maryny Mniszchówny z przyszłym carem moskiewskim Dymitrem Samozwańcem[2]. W cerkwi został pochowany zmarły w 1616 roku ks. Michał Wiśniowiecki, starosta owrucki i jego żona, córka hospodara mołdawskiego, Raina Mohylanka[10]. W pobliżu cerkwi znajduje się z cmentarz prawosławny z mogiłą księcia Michała Wiśniowieckiego.
- drewniana cerkiew pw. św. Michała z 1726 r., ufundowana przez Michała Serwacego Wiśniowieckiego, przebudowana w 1840 roku[2].
- klasztor oo. karmelitów bosych[11] z lat 1727-1738 w stylu barokowym, obecnie mieści się w nim internat[2]. Zachowała się rokokowa brama klasztorna.
- kościół klasztorny pw. św. Michała Archanioła z 1740 r. w stylu barokowym; spalony w lutym 1944 roku przez ukraińską partyzantkę UPA lub OUN. Ruiny wysadzono w czasach sowieckich i obecnie nie ma po nim śladu[2][12].
- cmentarz katolicki ze wzniesionymi w pocz. XX wieku nagrobkami księcia Michała Serwacego Wiśniowieckiego i jego żony Tekli z Radziwiłłów.
W kulturze
[edytuj | edytuj kod]W Trylogii Sienkiewicza wojska księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, opuszczając Łubnie, odsyłają dwór księżnej Gryzeldy, jego żony, do Wiśniowca w celu ochrony przed rebelią Chmielnickiego.
Sport
[edytuj | edytuj kod]2 lipca 2017 odbyło się uroczyste otwarcie odnowionego piłkarsko-lekkoatletycznego stadionu w Wiśniowcu[13].
Urodzeni
[edytuj | edytuj kod]- Natałka Sobkowycz (ur. 1968) – ukraińska malarka i krytyk sztuki.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Bitwa pod Łopusznem (znana także jako bitwa pod Wiśniowcem)
- 5 Pułk Koronny Przedniej Straży
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65.
- ↑ a b c d e f g Grzegorz Rąkowski, Wołyń. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część I, Pruszków: Rewasz, 2005, s. 412–418, ISBN 83-89188-32-5, OCLC 69330692.
- ↑ a b c d XIV KLASZTOR ŚW. MICHAłA ARCHANIOŁA W WIŚNIOWCU - PDF Free Download [online], docplayer.pl [dostęp 2023-02-09].
- ↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия. Moskwa, 2009, s. 165. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.).
- ↑ Barcikowska Helena (Ząmbroń); Son: Barcikowski Józef ; Son: Barcikowski Tadeusz. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-01]. (ang.).
- ↑ Historia rodziny Barcikowskich. sprawiedliwi.org.pl. [dostęp 2024-10-01]. (pol.).
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу.
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Aleksander Strojny, Krzysztof Bzowski, Artur Grossman: Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu... Kraków: Wyd. Bezdroża, 2005, s. 224–225. ISBN 83-921981-6-6.
- ↑ Beata Szykulska, Wiśniowiec [online], Bondi – wycena mienia zabużańskiego, wycena nieruchomości [dostęp 2023-02-10] (pol.).
- ↑ Tokarski J.: Lwów i okolice. Bielsko-Biała: Pascal, 2007, s. 333–334. ISBN 978-83-7304-776-1.
- ↑ Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945, t. 1, Warszawa: „von borowiecky”, 2000, s. 473, ISBN 83-87689-34-3, OCLC 749680885.
- ↑ Суперстадіон у Вишнівці: Початок нової футбольної ери!. НОВА Тернопільська газета, 2017-07-05. [dostęp 2024-02-09]. (ukr.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu..., zespół red. A. Strojny, K. Bzowski, A. Grossman, Kraków, Wyd. Bezdroża, 2005, ISBN 83-921981-6-6, s. 224–225
- Jacek Tokarski, Lwów i okolice, Bielsko-Biała: Wyd. Pascal, 2007, s. 333–4, ISBN 978-83-7304-776-1, OCLC 749499813.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- MSN World Atlas
- Zdjęcia z Wiśniowca. top.turystyka.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-19)].
- Pałac Wiśniowieckich i Mniszchów w Wiśniowcu na filmie z drona, 2018.
- Wiśniowiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 614.
- Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona
