Tadeusz Grodyński

Tadeusz Grodyński

Data i miejsce urodzenia	29 października 1888 Kraków
Data i miejsce śmierci	24 maja 1958 Londyn
Kierownik Ministerstwa Skarbu
Okres	od 8 lutego 1929 do 13 kwietnia 1929
Okres	od 13 kwietnia 1929 (p.o) do 14 kwietnia 1929
Poprzednik	Gabriel Czechowicz
Następca	Ignacy Matuszewski
Wiceminister skarbu
Okres	od 1935 do 1939
Odznaczenia

Tadeusz Grodyński (ur. 29 października 1888 w Krakowie, zm. 24 maja 1958 w Londynie) – polski ekonomista, działacz państwowy II Rzeczypospolitej, skarbowiec, jeden z najwybitniejszych znawców zagadnień budżetowych.

Życiorys

Był synem Wilhelma oraz Marii. Ukończył Gimnazjum św. Anny w Krakowie, uzyskując w 1906 świadectwo dojrzałości. Następnie studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, otrzymując w 1910 absolutorium i uzyskując w 1911 po złożeniu wymaganych egzaminów stopnia doktora prawa. W 1911 podjął pracę w Prokuratorii Skarbu we Lwowie. W latach 1912–1914 odbył studia z zakresu międzynarodowego prawa publicznego i prywatnego na Wydziale Prawa Uniwersytetu Paryskiego i w sekcji dyplomatycznej École Libre des Sciences Politiques. Po studiach podjął pracę zawodową w Prokuratorii Skarbu we Lwowie, z kolei w kwietniu 1916 r. przeszedł do Ministerstwa Skarbu w Wiedniu, gdzie objął stanowisko referenta w Departamencie Podatków Bezpośrednich.

W latach 1909–1910 zaczął publikować na łamach „Przeglądu Prawa i Administracji”.

II Rzeczpospolita

W 1918 r. trafił do Ministerstwa Skarbu w Warszawie, w którym od 1919 r. był naczelnikiem wydziału, a następnie dyrektorem Departamentu Finansów. Z kolei w latach 1926–1927 kierował Departamentem Budżetowym. Następnie w okresie 1927–1931 był podsekretarzem stanu w Ministerstwie Skarbu, w latach 1935–1939 wiceminister skarbu. Po dymisji Gabriela Czechowicza pełnił obowiązki ministra skarbu od 8.03. do 13.04.1929 r. (do czasu objęcia resortu przez Ignacego Matuszewskiego) w rządzie Kazimierza Bartla. Podczas krótkiego urzędowania, wziął udział w sejmowej debacie nad wnioskiem opozycji o postawienie ówczesnego ministra skarbu przed Trybunałem Stanu za przekroczenia budżetowe w roku 1927/1928. Przypominał posłom, że nie był to pierwszy taki przypadek w dziejach polskiej skarbowości, a wydatków wykraczających poza ustawę skarbową dokonywał już gabinet Władysława Grabskiego w 1924 r. Grodyński jako wykształcony w „austriackiej tradycji formalizmu budżetowego” konserwatysta w sprawach budżetowych starał się stać na straży przestrzegania przyjętych w doktrynie zasad skarbowych, co powodowało jego konflikty z przedstawicielami obozu sanacji, zwłaszcza z wiceministrem skarbu Stefanem Starzyńskim. Po powstaniu gabinetu Aleksandra Prystora 30 maja 1931 r. odszedł z resortu i został przeniesiony w stan spoczynku. Wrócił do ministerstwa w randze sekretarza stanu (22.10.1935 r.), gdy resortem zaczął kierować Eugeniusz Kwiatkowski. W tym okresie Grodyński zajął się kwestiami budżetowymi, odpowiadając w tym okresie za politykę budżetową ministerstwa. Uznawany za jednego z twórców i współautorów polskiej polityki budżetowej.

Kariera naukowa

Od 1922 wykładał w Wyższej Szkole Handlowej (późniejszej Szkole Głównej Handlowej) w Warszawie. Wykładowcą był do wybuchu II wojny światowej. W grudniu 1931 habilitował się na Wydziale Prawa i Administracji UJ jako docent prawa skarbowego i nauki skarbowości. W 1936 został mianowany profesorem zwyczajnym prawa budżetowego Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 30. XX w. profesor w katedrze skarbowości Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie. 4 kwietnia 1936 r. prezydent Ignacy Mościcki mianował go profesorem zwyczajnym prawa budżetowego na Uniwersytecie Józefa Piłsudskiego w Warszawie.

Autor monograficznego opracowania systemu skarbowości polskiej. Specjalista prawa budżetowego i skarbowego oraz międzynarodowego prywatnego. Główne jego prace poświęcone były prawu budżetowemu: wydane w 1925 roku Prawo budżetowe, w 1932 roku - Zasady budżetowania w Polsce i za granicą, oraz najobszerniejsza praca wydana w 1938 roku - Zasady prawa budżetowego. Był jednym z najwybitniejszych w Polsce specjalistów w zakresie prawa budżetowego, twórcą opartego na obcych wzorach, lecz z dużą dozą samodzielności, polskiego systemu budżetowania i wybitnym znawcą zagadnień finansów publicznych. W zakresie międzynarodowego prawa prywatnego ogłosił w 1914 jedną z podstawowych prac: Międzynarodowe prawo prywatne w Polsce. W opinii historyka gospodarki prof. Zbigniewa Landaua był najwybitniejszym polskim znawcą zagadnień skarbowych w okresie II Rzeczypospolitej.

II wojna światowa i życie na emigracji

Po wybuchu wojny udał się na emigrację do Wielkiej Brytanii. Aktywnie uczestniczył w politycznym, społecznym i naukowym życiu polskiej diaspory. W latach 1940–1958 pełnił na emigracji funkcję członka kolegium Najwyższej Izby Kontroli Państwa. Na emigracji wykładał polskie prawo budżetowe na Wydziale Prawa w Oksfordzie (1944–1947) w Szkole Nauk Politycznych i Społecznych (1949–1951). Po utworzeniu Polskiego Uniwersytetu na Obczyźnie w 1951 roku został jego profesorem zwyczajnym i przewodniczącym Komisji Wydziałowej Ekonomicznej. Ponadto był prezesem Stowarzyszenia Ekonomistów Polskich w Zjednoczonym Królestwie, przewodniczący Komisji Rewizyjnej Komitetu Obywatelskiego Pomocy Uchodźcom Polskim. W 1950 został jednym z członków założycieli Polskiego Towarzystwa Naukowego na Obczyźnie. Do śmierci pełni stanowisko Głównego Komisarza Wyborczego oraz był członkiem Kapituły Orderu Odrodzenia Polski.

Grób Tadeusza Grodyńskiego w North Sheen

Zmarł 24 maja 1958 w Londynie. Został pochowany na cmentarzu North Sheen.

Okres kierowania ministerstwem

• 8.03 - 13.04.1929
• p.o. 13-14.04.1929

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (10 listopada 1928)
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1923)

Prace

• Ustawodawstwo emigracyjne na tle porównawczym ze szczególnym uwzględnieniem ustawy austriackiej 1904 r. (1912)
• Pomoc prawna w obrocie międzynarodowym na tle konferencji haskich i austriackiego procesu cywilnego (1913)
• Międzynarodowe prawo prywatne na tle stosunków między dzielnicami Polski (1914)
• Polskie prawo budżetowe (1925)
• Zasady gospodarki budżetowej w Polsce na tle porównawczem, Kraków 1932
• Budżety Francji i Niemiec w dobie kryzysu (1935)
• Budżet w Trzeciej Rzeszy (1935)
• Zasady prawa budżetowego (1938)

Bibliografia

• Kto był kim w II Rzeczypospolitej, pod red. prof. Jacka. M. Majchrowskiego, Warszawa 1994, wyd. I.
• Apoloniusz Kostecki (red.): Z dziejów katedr skarbowości i prawa skarbowego oraz katedr prawa finansowego w Polsce. Kraków: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego, 2010, s. 95–96. ISBN 978-83-7571-098-4. [dostęp 2022-06-10].