Tlenek azotu

Tlenek azotu
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) konst. tlenek azotu, monotlenek azotu, tlenek azotu(2+) Inne nazwy i oznaczenia Stocka tlenek azotu(II) inne archaicznie: tlennik azotu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	NO
Masa molowa	30,01 g/mol
Wygląd	bezbarwny i bezwonny gaz
Identyfikacja
Numer CAS	10102-43-9
PubChem	145068
DrugBank	DB00435
SMILES [N]=O
InChI InChI=1S/NO/c1-2 Key=MWUXSHHQAYIFBG-UHFFFAOYSA-N
Właściwości Gęstość 0,0013402 g/cm³ (0 °C, 1013 hPa); gaz Rozpuszczalność w wodzie 67 mg/l (10 °C) Temperatura topnienia −163,6 °C Temperatura wrzenia −151,74 °C Punkt krytyczny −93 °C; −6,485 MPa
Budowa Moment dipolowy 0,15872 D
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów Na podstawie podanego źródła Niebezpieczeństwo Zwroty H H270, H314, H331 Zwroty P P220, P261, P280, P305+P351+P338, P310 Europejskie oznakowanie substancji oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne Na podstawie podanego źródła Utleniający (O) Toksyczny (T) Zwroty R R8, R23, R34, R44 Zwroty S S7, S36/37/39, S23, S45 NFPA 704 Na podstawie podanego źródła 0 4 0 OX Numer RTECS QX0525000
Podobne związki
Podobne związki	tlenek węgla
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)

Tlenek azotu (nazwa Stocka: tlenek azotu(II)), NO – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków azotu, w którym azot występuje na II stopniu utlenienia.

W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny gaz o temperaturze topnienia −163,6 °C i temperaturze wrzenia −151,7 °C. Ma jeden niesparowany elektron (jest rodnikiem), stąd jest niestabilny i bardzo reaktywny. W powietrzu samorzutnie reaguje z tlenem, tworząc trujący dwutlenek azotu NO₂.

Znaczenie biologiczne tlenku azotu

Jest związkiem o dużej aktywności biologicznej. Spełnia wiele ważnych funkcji fizjologicznych u ssaków (również u człowieka). Ze względu na niewielkie rozmiary cząsteczki i lipofilowość, tlenek azotu łatwo przenika przez błony biologiczne bez pośrednictwa układów transportujących.

W organizmie tlenek azotu powstaje z grupy guanidynowej z L-argininy w reakcji katalizowanej przez kilka izoform enzymu syntazy tlenku azotu (NOS). W reakcji konieczna jest obecność tlenu cząsteczkowego i kofaktorów: NADPH, FAD, tetrahydrobiopteryny (BH₄).

Zanim odkryto, że tlenek azotu jest produkowany w organizmie, istniało określenie na nieznany związek powodujący rozkurcz mięśniówki gładkiej – śródbłonkowy czynnik rozluźniający (EDRF – Endothelium-derived relaxing factor), który później okazał się być tlenkiem azotu. EDRF odkrył i scharakteryzował Robert F. Furchgott, który otrzymał za to Nagrodę Nobla w 1998 roku, razem ze swoimi współpracownikami: Louisem Ignarro i Feridem Muradem.

Niektóre z działań tlenku azotu w fizjologii i stanach chorobowych:

• reguluje napięcia naczyń krwionośnych i co za tym idzie ciśnienia tętniczego krwi (poprzednio znany jako EDRF)
• hamuje agregację płytek krwi i leukocytów
• w ośrodkowym układzie nerwowym pełni funkcję neuromodulatora (np. wpływ na pamięć)
• w obwodowym układzie nerwowym działa jak neurotransmiter i wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, funkcje neuroendokrynne i lokalny przepływ krwi
• ma wpływ na wiele mechanizmów immunologicznych,
• bierze udział w procesie erekcji członka.