Tlenek azotu
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
NO | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
30,01 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
bezbarwny i bezwonny gaz[1] | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Tlenek azotu (nazwa Stocka: tlenek azotu(II)), NO – nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenków azotu, w którym azot występuje na II stopniu utlenienia.
W temperaturze pokojowej jest to bezbarwny gaz o temperaturze topnienia −163,6 °C i temperaturze wrzenia −151,7 °C. Ma jeden niesparowany elektron (jest rodnikiem), stąd jest niestabilny i bardzo reaktywny. W powietrzu samorzutnie reaguje z tlenem, tworząc trujący dwutlenek azotu NO2.
Znaczenie biologiczne tlenku azotu[edytuj | edytuj kod]
Jest związkiem o dużej aktywności biologicznej. Spełnia wiele ważnych funkcji fizjologicznych u ssaków (również u człowieka). Ze względu na niewielkie rozmiary cząsteczki i lipofilowość, tlenek azotu łatwo przenika przez błony biologiczne bez pośrednictwa układów transportujących.
W organizmie tlenek azotu powstaje z grupy guanidynowej z L-argininy w reakcji katalizowanej przez kilka izoform enzymu syntazy tlenku azotu (NOS). W reakcji konieczna jest obecność tlenu cząsteczkowego i kofaktorów: NADPH, FAD, tetrahydrobiopteryny (BH4).
Zanim odkryto, że tlenek azotu jest produkowany w organizmie, istniało określenie na nieznany związek powodujący rozkurcz mięśniówki gładkiej – śródbłonkowy czynnik rozluźniający (EDRF – Endothelium-derived relaxing factor), który później okazał się być tlenkiem azotu. EDRF odkrył i scharakteryzował Robert F. Furchgott, który otrzymał za to Nagrodę Nobla w 1998 roku, razem ze swoimi współpracownikami: Louisem Ignarro i Feridem Muradem.
Niektóre z działań tlenku azotu w fizjologii i stanach chorobowych:
- reguluje napięcia naczyń krwionośnych i co za tym idzie ciśnienia tętniczego krwi (poprzednio znany jako EDRF)
- hamuje agregację płytek krwi i leukocytów
- w ośrodkowym układzie nerwowym pełni funkcję neuromodulatora (np. wpływ na pamięć)
- w obwodowym układzie nerwowym działa jak neurotransmiter i wpływa na motorykę przewodu pokarmowego, funkcje neuroendokrynne i lokalny przepływ krwi
- ma wpływ na wiele mechanizmów immunologicznych,
- bierze udział w procesie erekcji członka.
Podczas pandemii COVID-19, wiosną 2020 r., Jan Martel, Yun-Fei Ko, John D. Young i David M. Ojcius sugerowali, że wdychanie powietrza przez nos powoduje lepsze natlenienie krwi i na dodatek, dzięki wytwarzanemu w nosie tlenkowi azotu, pomaga zwalczać zakażenie koronawirusem, blokując jego replikację w płucach[6]. Korzystny wpływ NO na COVID-19 potwierdzali także Fabio Luigi Massimo Ricciardolo, Francesca Bertolini, Vitina Carriero, Marieann Högman, Raj Parikh, Carolyn Wilson, Janice Weinberg, Daniel Gavin, James Murphy, Bijan Safaee Fakhr, Steffen B. Wiegand, Riccardo Pinciroli, Stefano Gianni i Caio C. A. Morais[7][8][9].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d e Nitric oxide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1080 [dostęp 2012-04-28] (niem. • ang.).
- ↑ a b David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-78, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b c Nitric oxide (nr 295566) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Polski. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 9-51, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ Tlenek azotu (nr 295566) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck KGaA) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2011-06-24]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Jan Martel i inni, Could nasal nitric oxide help to mitigate the severity of COVID-19?, „Microbes and Infection”, 22 (4), 2020, s. 168–171, DOI: 10.1016/j.micinf.2020.05.002, ISSN 1286-4579 [dostęp 2020-11-20] (ang.).
- ↑ Fabio Luigi Massimo Ricciardolo i inni, Nitric oxide’s physiologic effects and potential as a therapeutic agent against Covid-19, „Journal of Breath Research”, 2020, DOI: 10.1088/1752-7163/abc302, ISSN 1752-7163, PMID: 33080582 [dostęp 2020-11-20].
- ↑ Raj Parikh i inni, Inhaled nitric oxide treatment in spontaneously breathing COVID-19 patients, „Ther Adv Respir Dis”, 2020, DOI: 10.1177/1753466620933510, PMID: 32539647, PMCID: PMC7298422 [dostęp 2020-11-20] (ang.).
- ↑ Bijan Safaee Fakhr i inni, High Concentrations of Nitric Oxide Inhalation Therapy in Pregnant Patients With Severe Coronavirus Disease 2019 (COVID-19), „Obstetrics and Gynecology”, 2020, DOI: 10.1097/AOG.0000000000004128, ISSN 1873-233X, PMID: 32852324 [dostęp 2020-11-20].