Przejdź do zawartości

Ukośnikowate (pająki)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ukośnikowate
Thomisidae
Sundevall, 1833
Ilustracja
Bokochód
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

stawonogi

Podtyp

szczękoczułkowce

Gromada

pajęczaki

Rząd

pająki

Podrząd

Opisthothelae

Infrarząd

Araneomorphae

(bez rangi) Entelegynae
Rodzina

ukośnikowate

Zasięg występowania
Mapa występowania
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Przedstawiciel rodzaju Camaricus
Ukośnik (Thomisus onustus)
Przedstawiciel rodzaju Phyrnarachne
Przedstawiciel rodzaju Amyciaea
Diaea dorsata
Przedstawiciel rodzaju Angaeus
Oxytate virens
Samiec Boliscus tuberculatus
Samica Alcimochthes limbatus

Ukośnikowate (Thomisidae) – kosmopolityczna rodzina pająków, obejmująca ponad 2200 gatunków, sklasyfikowanych w 184 rodzajach. Przedstawiciele cechują się dużą różnorodnością w budowie. Większość pokrojem przypomina kraby i ma dwie początkowe pary odnóży wyraźnie dłuższe od pozostałych. Na ofiary czatują, korzystając z kamuflażu. Nie budują sieci łownych.

Opis

[edytuj | edytuj kod]

Pająki te osiągają od 2 do 23 mm długości ciała[1], które pokrojem zwykle przypomina kraba[2]. Ubarwienie może być jaskrawo białe, różowe, zielone czy żółte lub też stonowane: szarawe lub brązowe. Często występuje nakrapianie i wzór na opistosomie (odwłoku). Kształt karapaksu może być od półkolistego, przez jajowaty do wydłużonego, niekiedy z guzkami lub wzgórkami ocznymi. Ośmioro oczu ustawionych jest w dwóch rzędach po dwie pary. Pary boczne zwykle są większe od środkowych, często osadzone na wzgórkach. Szczękoczułki mogą mieć ząbki na przedniej krawędzi, ale dobrze rozwinięte zęby występują tylko u Stephanopinae. Endyty i warga dolna zwykle mają długość większą niż szerokość. Kształt sternum jest sercowaty. Odnóża mają stopy zwieńczone dwoma pazurkami[1]. Dwie początkowe pary odnóży krocznych są, z wyjątkiem Bominae, dłuższe od pozostałych i ustawione w przód[1][2]. Kształt opistosomy może być od zaokrąglonego, przez jajowaty po wydłużony[1], często jest ona szersza niż dłuższa[2]. Tylna krawędź opistosomy sięga poza kądziołki przędne, z których te przedniej pary są krótkie, stożkowate i wąsko odseparowane[1].

Nogogłaszczki samca cechuje obecność na goleni apofiz: retrolateralnej i wentralnej. Embolus może być rozmaicie wykształcony, natomiast tegulum ma formę dyskowatą. Płytka płciowa samicy zwykle ma haczyk i obrzeżone: przedsionek lub kieszonki wiodące[1].

Biologia i występowanie

[edytuj | edytuj kod]

Pająki te bytują głównie na roślinach, zwłaszcza na liściach. Gatunki naziemne są nieliczne[1].

Ukośnikowate przemieszczają się niezgrabnie i często chodzą bokiem[2]. Nie budują sieci łownej. Na swe ofiary czatują z rozłożonymi dwiema początkowymi parami odnóży, korzystając z kamuflażu. Gdy pojawiają się w pobliżu, pająk chwyta je za pomocą wspomnianych odnóży i szybko uśmierca jadem. Toksyczność jadu jest dla owadów wysoka i umożliwia upolowanie ofiary większej od siebie. Upłynnione wnętrzności ofiary są wypijane bez wygniatania, gdyż pająki te mają małe, pozbawione dużych zębów szczękoczułki[3].

Zaloty wyglądają różnie u poszczególnych rodzajów. Samice u części gatunków tworzą przypłaszczone, jedwabiste kokony, które umieszczają na roślinności. U innych kokony przybierają wygląd wełnisty lub papierowy, umieszczane są na roślinach, pod korą lub kamieniami i strzeżone przez samicę, która jednak często nie dożywa wylęgu[3].

Takson kosmopolityczny[1]. W Polsce stwierdzono 43 gatunki[2] (zobacz: ukośnikowate Polski).

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]

Takson ten wprowadzony został w 1833 roku przez Carla Jakoba Sundevalla[4]. W 2004 roku Jörg Wunderlich wyłączył rodzaj Borboropactus w odrębną rodzinę Borboropactidae[5], jednak krok ten został skrytykowany przez późniejszych autorów[1] i nie został uwzględniony w World Spider Catalogue[6]. W 2016 roku Pekka Lehtinen rozbił ukośnikowate na pięć rodzin: Thomisidae s. str., Borboropactidae, Stephanopidae, Stiphropidae i Bomidae[7]. Podział ten również nie został zaakceptowany przez autorów World Spider Catalogue z uwagi m.in. na brak analizy filogenetycznej w pracy Lehtinena[6].

Do 2018 roku opisano 2203 gatunków ukośnikowatych, sklasyfikowanych w 170 rodzajach współczesnych oraz 14 rodzajach wymarłych[6][8]:

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e f g h i R. Jocqué, A.S. Dippenaar-Schoeman: Spider Families of the World. Tervuren: Musée Royal de l'Afrique Central, 2006, s. 258-259.
  2. ↑ a b c d e Marek Żabka: Rząd: pająki — Araneae. W: Zoologia: Stawonogi. T. 2, cz. 1. Szczękoczułkopodobne, skorupiaki. Czesław Błaszak (red. nauk.). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 98. ISBN 978-83-01-16568-0.
  3. ↑ a b M.J. Roberts: Spiders of Britain & Northern Europe. London: HarperCollins, 1995, s. 147-148, seria: Collins Field Guide.
  4. ↑ C.J. Sundevall: Conspectus Arachnidum. Londini Gothorum, 1833.
  5. ↑ J. Wunderlich. The new spider (Araneae) family Borboropactidae from the tropics and fossil in Baltic amber. „Beiträge zur Araneologie”. 3, s. 1737-1746, 2004. 
  6. ↑ a b c Thomisidae. [w:] World Spider Catalogue [on-line]. World Spider Catalog Association, 2018. [dostęp 2018-08-09].
  7. ↑ P.T. Lehtinen. Significance of oriental taxa in phylogeny of crab spiders (Thomisidae s.lat. and Stiphropodidae). „Indian Journal of Arachnology”. 5, s. 143-171, 2016. 
  8. ↑ Jason A. Dunlop, David Penney, Denise Jekel, z dodatkowym wkładem: Lyall I. Anderson, Simon J. Braddy, James C. Lamsdell, Paul A. Selden, O. Erik Tetlie: A summary list of fossil spiders and their relatives. [w:] World Spider Catalog [on-line]. Natural History Museum Bern, 2018. [dostęp 2018-08-13].
Rodziny pająków
Mesothelae
Opisthothelae
Ptaszniki
(Mygalomorphae)
Pająki wyższe
(Araneomorphae)
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ukośnikowate_(pająki)&oldid=69605949”