Waplewo (wieś w powiecie olsztyńskim)
| Artykuł | 53°29′53.16″N 20°19′24.90″E |
| - błąd | 0 m |
| WD | 53°30'N, 20°20'E |
| - błąd | 2278 m |
| Odległość | 717 m |
| ||||
| ||||
| Państwo |  Polska
| |||
| Województwo |  warmińsko-mazurskie
| |||
| Powiat | olsztyński | |||
| Gmina | Olsztynek | |||
| Wysokość | 166 m n.p.m. | |||
| Liczba ludności (2020) | 613[1] | |||
| Strefa numeracyjna | 89 | |||
| Kod pocztowy | 11-015[2] | |||
| Tablice rejestracyjne | NOL | |||
| SIMC | 0484699 | |||
Położenie na mapie gminy Olsztynek  | ||||
Położenie na mapie Polski  | ||||
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | ||||
Położenie na mapie powiatu olsztyńskiego  | ||||
 53°29′53,16″N 20°19′24,90″E/53,498100 20,323583
| ||||
Waplewo (niem. Waplitz[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie olsztyńskim, w gminie Olsztynek[4][5]. Do 1954 r. siedziba gminy Waplewo.
W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.
We wsi znajdują się m.in.: przystanek autobusowy PKS, trzy sklepy, (niegdyś bar), ośrodki wypoczynkowe, kościół, prywatna elektrownia wodna. Waplewo posiada stację PKP Waplewo w odległości 3 km od centrum wsi. We wsi zaczyna się szlak kajakowy rzeką Marózką, w okolicy są lasy i jeziora. Dawniej znajdował się tu ośrodek zdrowia i apteka.
Integralne części wsi[edytuj | edytuj kod]
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0484707 | Ruda Waplewska | część wsi |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Najstarsze znane wzmianki o miejscowości pochodzą z 1384 roku. Do Towarzystwa Jaszczurczego należał także Lambert z Walpewa (obok rycerza Ludwika Mateski i Dytrycha z Osińska)[6]. Dobra waplewskie były wymieniane w 1467 w akcie jednego z komturów krzyżackich, który zatwierdzał chorążemu ciechanowskiemu Jakubowi Gołyńskiemu kupno 56 włók ziemi[7]. W wiekach XV i XVI Waplewo należało do rodzin Golińskich i Szymanowskich. Kościół katolicki wybudowano przed 1525 rokiem. Od 1612 roku w Waplewie mieściła się parafia ewangelicka. W XVII stuleciu przeszło w posiadanie rodu Finck von Finckenstein. Szkoła wiejska powstała na początku XVIII wieku. W 1818 r. we wsi i majątku ziemskim było 20 domów ze 169 mieszkańcami. W końcu XIX wieku rozwinęła się w Waplewie hodowla owiec. W 1870 roku drewniany budynek kościoła rozebrano, a w 1872 r. wzniesiono nowy, murowany. W 1902 roku pożar zniszczył drewniany budynek szkoły; w jej miejscu w ciągu dwóch lat powstała murowana, piętrowa.
Bitwa pod Waplewem[edytuj | edytuj kod]
28 sierpnia 1914 roku między Waplewem a jeziorem Mielno doszło do zaciętej bitwy między wojskami rosyjskimi (15 Korpus Armijny), którymi dowodził gen. Nikołaj Martos i niemieckimi (41 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego) pod dowództwem gen. Leo Sontaga. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Rosjan. Poległych żołnierzy pochowano na pobliskim cmentarzu wojennym (spoczywa tam 426 niemieckich i 206 rosyjskich żołnierzy).
W 1933 r.[8] w miejscowości mieszkało 547 osób, a w 1939 r.[9] – 519 osób[10]. We wsi były wtedy: poczta, karczma dworska, gorzelnia, szkoła, kościół ewangelicki, sklep. Gospodarowało kilkunastu rolników, jednak większość ludzi trudniła się pracą w dużym majątku, leżącym po drugiej stronie Marózki.
Podczas drugiej wojny światowej w Waplewie pracowało wielu jeńców wojennych: Rosjan, Francuzów, Polaków (Stalag I B). Po wojnie większość Mazurów wyjechała, a na ich miejsce osiedliła się ludność napływowa z różnych regionów Polski. Majątek ziemski wszedł w skład PGR.
12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Waplewo[3].
W 1995 roku, dzięki skutecznym działaniom poseł Ireny Petryny, oddano do użytku nową szkołę. W 1997 roku Waplewo liczyło 776 mieszkańców. W 2005 r. we wsi mieszkały 752 osoby.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
Do rejestru zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są[11]:
- eklektyczny kościół rzymskokatolicki (dawniej ewangelicki) pw. św. Stanisława z 1872 roku, z wąską wieżą. Został wybudowany na pozostałościach wcześniejszej, gotyckiej świątyni[12].
- cmentarz wojenny z I wojny światowej.
Inne zabytki:
- pozostałości cmentarza ewangelickiego z drugiej połowy XIX wieku, położonego 200 m na południe od miejscowości, przy polnej drodze.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Ludność Gminy Olsztynek na dzień 26.10.2020. olsztynek.pl. [dostęp 2021-01-30].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1324 [dostęp 2020-12-22] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ a b GUS. Rejestr TERYT
- ↑ Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, str. 175
- ↑ Jan Bałdowski "Warmia i Mazury, mały przewodnik" Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 215
- ↑ Stan na 16 czerwca.
- ↑ Stan na 17 maja.
- ↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode (niem.). 2006. [dostęp 2013-05-01].
- ↑ Ewa: Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków – stan na 31 marca 2013 r. – woj. warmińsko-mazurskie (pol.). Narodowy Instytut Dziedzictwa, 2013-04-05. s. 161. [dostęp 2013-05-01].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 236
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- T. Darmochwał, M. J. Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 28
- Bogumił Kuźniewski, Olsztynek. Miasto i gmina, Tadeusz Kufel, Olsztynek: Towarzystwo Przyjaciół Olsztynka, 2007, s. 223, ISBN 978-83-89151-31-5, OCLC 176950977.
- Waplewo, Krzysztof Miller (2011)
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- TANNENBERG 1914 cz. IV - Masakra we mgle/Bitwa pod Waplewem na youtube.com
