Wikipedia:Skarbnica Wikipedii/Przegląd zagadnień z zakresu rodziny

przewodnik rodzinny

skorowidz

agnat – antenat – babka – bigamia – brat – bratanek – bratanka – bratanica – brataniec – córka – dom – dwużeństwo – dynastia – dziad – dziadek – dziadkowie – dziecko – familia – koligacja – krewny – kuzyn – linia – linia wstępna – linia zstępna – macocha – małżeństwo – małżonek – małżonka – matka – mąż – ojciec – ojczym – parantela – pasierb – pasierbica – plemię – pokolenie – pokrewieństwo – poliandria – poligamia – poliginia – poligynia – potomek – potomstwo – powinowactwo – powinowaty – pradziad – pradziadek – prapradziad – progenitura – protoplasta – przodek – rodzeństwo – rodzice – rodzina – ród – siostra – siostrzenica – siostrzeniec – stopień pokrewieństwa – syn – wielomęstwo – wielożeństwo – wychowanek – wychowanica – zstępny – żona – mąż-

---

rodzina

małżonkowie i ich dzieci a także osoby związane pokrewieństwem (krewni) lub powinowactwem (powinowaci)

familia

archaizm, dziś żartobliwe określenie rodziny, na Górnym Śląsku nadal używane.

koligacja

pokrewieństwo, powinowactwo zwłaszcza z kimś uznawanym w hierarchii społecznej

parantela

pokrewieństwo, powinowactwo, zwłaszcza z osobami należącymi do znanego rodu

familiant

należący do rodziny

(skorowidz)

---

pokrewieństwo

związki, więzy krwi, pochodzenie od wspólnego przodka

krewny

człowiek pozostający z kimś w związkach pokrewieństwa

• po mieczu krewny ze strony ojca
• po kądzieli krewny ze strony matki

stopień pokrewieństwa

odnoszenie pokrewieństwa do wspólnego przodka

kuzyn

dalszy krewny pozostający w stosunku do wspólnego przodka w tym samym lub niższym stopniu pokrewieństwa

agnat

krewny w linii męskiej

pociotek

daleki krewny

(skorowidz)

---

powinowactwo

relacja, stosunek rodzinny zachodzący między jednym z małżonków a krewnymi drugiego małżonka

powinowaty

osoba spowinowacona, będąca w stosunku powinowactwa

koligat

powinowaty, żonaty z krewną

(skorowidz)

---

małżeństwo

związek prawny mężczyzny i kobiety (w niektórych krajach również związek jednopłciowy: mężczyzny z mężczyzną albo kobiety z kobietą) mający na celu utworzenie rodziny; mąż i żona, "para małżeńska", małżonkowie

• małżeństwo rozwojowe małżeństwo, które może mieć dzieci
• małżeństwo morganatyczne małżeństwo osoby z panującego domu królewskiego z osobą niższego stanu, nie dające żonie i dzieciom uprawnień do tytułu ani praw do tronu
• mezalians zawarcie związku małżeńskiego z osobą uważaną za nieodpowiednią, szczególnie z osobą niższego stanu, pochodzącą ze środowiska niżej cenionego w społeczeństwie
• małżeństwo "nie skonsumowane" – w którym (bez względu na przyczynę) nie doszło do pełnego wypełnienia fizycznego aktu małżeńskiego; według prawa kanonicznego, można takie unieważnić (matrimonium ratum sed non consummatum)
• białe małżeństwo (mariage blanc) małżeństwo formalne, zawarte z zamiarem braku współżycia seksualnego, vide także małżeństwo nieskonsumowane
• małżeństwo mieszane: małżeństwo osób różnej narodowości, wyznania, rasy

stadło

małżeństwo

mariaż

małżeństwo

(skorowidz)

---

egzogamia

zawieranie małżeństw między mężczyzną i kobietą z różnych grup społecznych, rodów

endogamia

zawieranie małżeństw wewnątrz grupy społecznej (szczepu, rodu, kasty)

monogamia

małżeństwo jednego mężczyzny z jedną kobietą

jednożeństwo

monogamia

poligamia

związek małżeński jednego mężczyzny z kilkoma kobietami (inaczej: wielożeństwo, poligynia, poliginia) lub jednej kobiety z kilkoma mężczyznami (inaczej: poliandria, wielomęstwo)

wielożeństwo

małżeństwo jednego mężczyzny z wieloma kobietami

poliginia

wielożeństwo

poligynia

wielożeństwo

wielomęstwo

małżeństwo jednej kobiety z wieloma mężczyznami

poliandria

wielomęstwo

synergamia

małżeństwo grupowe

bigamia

zawarcie związku małżeńskiego przez osobę pozostającą w ważnym związku małżeńskim (inaczej: dwużeństwo)

dwużeństwo

bigamia

(skorowidz)

---

mąż

mężczyzna pozostający z kobietą w związku małżeńskim, małżonek tej kobiety.

małżonek

mąż

żona

kobieta pozostająca z mężczyzną w związku małżeńskim, małżonka tego mężczyzny.

małżonka

żona

(skorowidz)

---

rodzice

ojciec i matka

ojciec

ogólnie: mężczyzna mający własne dziecko, a w stosunkach rodzinnych ten mężczyzna względem tego dziecka

• przybrany ojciec: mężczyzna zastępujący ojca dziecku, które wziął na wychowanie
• ojciec chrzestny: mężczyzna przedstawiający do chrztu osobę chrzczoną (najczęściej dziecko), kum

ojczym

mąż matki w stosunku do jej dzieci z poprzedniego małżeństwa

matka

ogólnie: kobieta mająca własne dziecko, a w stosunkach rodzinnych ta kobieta względem tego dziecka

• przybrana matka kobieta zastępująca rodzoną matkę dziecku, które wzięła na wychowanie
• matka chrzestna kobieta przedstawiająca do chrztu osobę chrzczoną (najczęściej dziecko), kuma

macocha

żona ojca w stosunku do jego dzieci z poprzedniego małżeństwa

(skorowidz)

---

dziecko

syn, córka , potomek w stosunku do rodziców

• dziecko (syn lub córka) przybrane, adoptowane, przysposobione: dziecko uznane przez kogoś prawnie za własne
• dziecko pozamałżeńskie, nieślubne, z nieprawego łoża, bękart: dziecko rodziców nie będących małżeństwem, pochodzące z niezalegalizowanego związku
• bastard: potomek królewski ze związku pozamałżeńskiego

potomstwo

potomkowie, zwykle w rozumieniu: synowie i córki

• przenośnie: przychówek

progenitura

potomstwo

potomek

w stosunku do rodziców syn lub córka oraz każdy dalszy zstępny (wnuk, prawnuk itd.) w prostej linii, w stosunku do swojego przodka

• przenośnie: latorośl

pokolenie

potomstwo w odniesieniu do tych samych rodziców

zstępny

potomek w linii prostej: dziecko, wnuk, prawnuk, itd.

(skorowidz)

---

wychowanek

dziecko płci męskiej wzięte na wychowanie

wychowanica

dziecko płci żeńskiej wzięte na wychowanie

podrzutek

dziecko podrzucone na łaskę obcych ludzi, opuszczone przez rodziców

znajda

podrzutek, dziecko nieznanych rodziców

(skorowidz)

---

sierota

dziecko, którego rodzice nie żyją

półsierota

dziecko, któremu zmarło jedno z rodziców

pogrobowiec

dziecko urodzone po śmierci ojca

(skorowidz)

---

rodzeństwo

dzieci tych samych rodziców w stosunku do siebie, czyli bracia i siostry

• rodzeństwo przyrodnie: dzieci mające tego samego ojca i inną matkę lub tę samą matkę, a innego ojca
• rodzeństwo cioteczne: cioteczni bracia i cioteczne siostry
• rodzeństwo stryjeczne: stryjeczni bracia i stryjeczne siostry
• rodzeństwo wujeczne: wujeczni bracia i wujeczne siostry

(skorowidz)

---

syn

dziecko płci męskiej w stosunku do rodziców

• syn chrzestny, chrześniak osoba płci męskiej w stosunku do osoby, która ją trzymała do chrztu
• pasierb: syn męża lub żony z poprzedniego małżeństwa, także syn w stosunku do macochy lub ojczyma

(skorowidz)

---

córka

dziecko płci żeńskiej w stosunku do rodziców

• córka chrzestna, chrześnica osoba płci żeńskiej w stosunku do osoby, która ją trzymała do chrztu
• pasierbica: córka męża lub żony z poprzedniego małżeństwa, także córka w stosunku do macochy lub ojczyma

(skorowidz)

---

siostra

córka w stosunku do innej córki lub syna tych samych rodziców

• siostra przyrodnia: córka tego samego ojca i innej matki lub tej samej matki i innego ojca
• siostra cioteczna: córka ciotki
• siostra stryjeczna: córka stryja
• siostra wujeczna: córka wuja
• siostra mleczna: osoba płci żeńskiej, wykarmiona piersią tej samej kobiety co inne dziecko, ale nie spokrewniona z nim
• siostry syjamskie: bliźnięta płci żeńskiej, które urodziły się zrośnięte ze sobą
• siostra mleczna

siostrzenica

córka siostry

siostrzeniec

syn siostry

(skorowidz)

---

brat

syn w stosunku do innego syna lub córki tych samych rodziców

• brat przyrodni: syn tego samego ojca i innej matki lub tej samej matki i innego ojca
• brat cioteczny: syn ciotki
• brat stryjeczny: syn stryja
• brat wujeczny: syn wuja
• brat mleczny: osoba płci męskiej, wykarmiona piersią tej samej kobiety co inne dziecko, ale nie spokrewniona z nim
• bracia syjamscy: bliźnięta płci męskiej, które urodziły się zrośnięte ze sobą
• brat wujeczny: syn wuja
• brat mleczny

bratanek

syn brata

brataniec

bratanek

bratanica

córka brata

bratanka

bratanica

(skorowidz)

---

ród

grupa rodzin pochodzących od wspólnego przodka

plemię

grupa rodów wywodząca się od wspólnego przodka, zamieszkująca wspólne terytorium i związana wspólnotą

dynastia

w ustroju monarchicznym: ród panujący, w którym władza przechodzi dziedzicznie z ojca na syna

dom

rodzina, dynastia, ród

linia

szereg przodków i potomków

• linia prosta: bezpośredni przodkowie i potomkowie
• linia boczna: osoby pochodzące od wspólnego przodka, a nie spokrewnione w linii prostej, np. rodzeństwo
• linia zstępna: krewni pochodzący od wspólnego przodka w linii prostej (krewni w linii zstępnej, krewni zstępni, linia zstępująca) – dzieci, wnuki, prawnuki
• linia wstępna: przodkowie w linii prostej (linia wstępująca) – rodzice, dziadkowie, pradziadkowie

klan

związek rodowy oparty na wspólnocie przodków

szczep

chociaż często utożsamiana z plemieniem, grupa ta nie wywodzi swojego pochodzenia od wspólnego przodka

(skorowidz)

---

patriarchat

społeczna organizacja rodowa z dominującą rolą mężczyzny sprawującego władzę ojcowską

patriarcha

najstarszy mężczyzna stojący na czele rodu, protoplasta

matriarchat

organizacja społeczeństwa z dominującą rolą kobiet

matrylineat

w społeczeństwach matriarchalnych zasada pokrewieństwa, według której dziecko włączane jest do rodu matki

(skorowidz)

---

przodek

osoba będąca poprzednikiem w rodzinie

protoplasta

najstarszy członek, założyciel rodu

antenat

protoplasta

wstępny

przodek w linii prostej

dziadek

ojciec ojca lub matki

dziadkowie

rodzice ojca albo matki, czyli dziadek i babka

pradziadek

ojciec dziadka albo babki

dziad

pradziadek

pradziad

daleki przodek, antenat

prapradziad

ojciec pradziada albo prababki, bardzo dawny przodek

babka

matka, rzadziej ciotka lub stryjenka ojca lub matki

prababka

matka babki albo dziadka

praprababka

matka prababki albo pradziadka

praprapradziadek

dziadek pradziadka lub prababci

prapraprapradziadek

pradziadek pradziadka lub prababci

(skorowidz)

---

wnuk

syn dziecka (syna lub córki)

wnuczka

córka dziecka (syna lub córki)

wnuki

wnuczki i wnukowie

(skorowidz)

---

ciotka

• siostra lub kuzynka matki albo ojca
• żona brata albo kuzyna matki lub ojca

wuj

• brat matki lub ojca
• mąż siostry matki lub ojca
• kuzyn matki
• mąż kuzynki matki
• dalszy krewny

wujenka

żona wuja

stryj

brat ojca

stryjenka

żona stryja

(skorowidz)

---

świekra

matka męża

teść

ojciec żony stosunku do zięcia lub ojciec męża w stosunku do synowej

teściowa

matka żonyw stosunku do zięcia lub matka męża stosunku do synowej

teściowie

teść i teściowa, czyli rodzice żony lub męża

(skorowidz)

---

synowa

żona syna

synostwo

syn z żoną

zięć

mąż córki

(skorowidz)

---

dziewierz

brat męża

szwagier

• brat żony
• brat męża
• mąż siostry
• mąż szwagierki
• mąż kuzynki
• kuzyn żony lub męża

szwagierka

• siostra męża lub żony
• żona szwagra
• żona brata

szwagrostwo

szwagier z żoną

(skorowidz)

---

Zobacz też

• Staropolskie określenia stopnia pokrewieństwa, relacja rodzinna
• stan cywilny, kawaler, panna, stan wolny, żonaty, zamężna, wdowiec, wdowa
• testament, testator, spadkobierca, sukcesor, sukcesja, dziedzictwo, dziedzic, majorat, seniorat
• swat, swatka, swaty, partia, zmówiny, dziewosłąb, dziewosłęb
• posag, wiano, wyprawa ślubna, intercyza, wspólny dorobek
• epuzer, oświadczyny, rekuza, zaręczyny, narzeczeństwo, narzeczeni, pan młody, panna młoda, państwo młodzi, impedimenta, ślub, wesele, nowożeńcy, miesiąc miodowy,
• rozkład małżeństwa, separacja, rozwód, rozwodnik, rozwódka,
• dzietność, bezdzietność, kuwada, dzieciorób,
• postrzyżyny, chrzest, chrzciny, kum, kuma, kumostwo,
• wunderkind, dwojaczki, wieloraczki
• mamka, niania, piastun, piastunka, guwerner, guwernantka
• agnacja, kognacja, koneksja, pobratymstwo, braterstwo krwi
• kumoterstwo, nepotyzm
• pociąg płciowy, kochanek, kochanka, konkubinat, konkubent, konkubina, nałożnica, utrzymanka, kazirodztwo
• matrymonialny, biuro matrymonialne
• homogamia, mizogamia, pożycie, kazirodztwo
• prawo rodzinne, zaprzeczenie ojcostwa, alimenty, obowiązek alimentacyjny, adopcja, przysposobienie, usynowienie, patria potestas,
• rodzina zastępcza, rodzina patologiczna, sierota społeczna
• kałym, lewirat, sororat,
• patronimik (patronimikum), matronimik (matronimicum), primo voto,
• dzieciobójstwo, bratobójstwo, ojcobójstwo
• ojciec duchowny, ojciec święty
• etnosocjologia, genealogia, rodowód, filiacja, patrylineat
• Hera, Hestia,
• lokalizacja małżeństwa
• Naturalne planowanie rodziny

(skorowidz)

---