Przejdź do zawartości

Władysław Litmanowicz

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Litmanowicz
Abram Wolf
Ilustracja
major major
Data i miejsce urodzenia

20 lutego 1918
Wrocław

Data śmierci

31 marca 1992

Przebieg służby
Lata służby

1941–1955

Siły zbrojne

Armia Czerwona
Ludowe Wojsko Polskie

Stanowiska

sędzia wojskowy

Późniejsza praca

szachista

Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Srebrny Krzyż Zasługi Srebrny Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” Medal za Warszawę 1939–1945 Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 Srebrny Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Brązowy Medal „Siły Zbrojne w Służbie Ojczyzny” Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal „Za Zwycięstwo nad Niemcami w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941-1945” Medal „Za wyzwolenie Warszawy”
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Litmanowicz, właśc. Abram Wolf (ur. 20 lutego 1918 we Wrocławiu lub Piotrkowie Trybunalskim[1], zm. 31 marca 1992) – polski szachista, dziennikarz, działacz i sędzia szachowy żydowskiego pochodzenia. Z wykształcenia prawnik, w latach powojennych sędzia w procesach stalinowskich, wydał wyroki śmierci na działaczy polskiego podziemia niepodległościowego.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie nauczycieli, jego ojcem był Marek Litmanowicz (właśc. Mordka Wolf), a matką Rachela (Róża) z domu Birencwajg. Miał siostrę i brata Stanisława. Podczas II wojny światowej jego rodzice i siostra zostali zamordowani w obozie zagłady w Treblince, a brat przebywał w Związku Radzieckim, gdzie został działaczem Związku Patriotów Polskich[1].

W 1929 roku ukończył Szkołę Powszechną im. Stanisława Staszica w Piotrkowie Trybunalskim, następnie podjął naukę w Gimnazjum im. Bolesława Chrobrego w tym samym mieście. Od 1935 roku studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Warszawskiego[1], studia przerwał jednak wybuch wojny[2]. Do 1938 roku był członkiem Związku Niezależnej Młodzieży Socjalistycznej „Życie”[2]. W marcu 1939 roku wystąpił w mistrzostwach Łodzi w szachach[2].

Początek kampanii wrześniowej przeżył w Łodzi[2]. W listopadzie 1939 roku uciekł na tereny znajdujące się pod okupacją radziecką, gdzie podjął pracę nauczyciela matematyki i języka niemieckiego w szkole średniej w Klewaniu. Podjął także studia w Instytucie Nauczycielskim w Równem, które ukończył w 1941 roku. Do stycznia 1945 roku był członkiem Komsomołu[3].

Po ataku Niemiec na ZSRR został ewakuowany w głąb Związku Radzieckiego, pracował jako buchalter w kołchozie w Kagalniku pod Azowem[3]. Według własnej relacji, w sierpniu 1941 roku wstąpił ochotniczo do Armii Czerwonej. Został skierowany do szkoły podoficerskiej w Mieczotce, a w październiku tego samego roku został skierowany na front jako dowódca plutonu w batalionie saperów[3]. Brał udział w walkach pod Rostowem i pod Taganrogiem. W maju 1942 roku został lekko ranny i następny miesiąc spędził w szpitalu[3]. Niedługo później został zwolniony ze służby w Armii Czerwonej i oddelegowany do Uzbekistanu, gdzie podjął pracę jako nauczyciel przysposobienia wojskowego[4].

1 stycznia 1944 roku powrócił do służby w Armii Czerwonej. Brał udział w walkach o Kowel oraz w forsowaniu Bugu. 22 lipca 1944 roku został ranny w potyczce pod Chełmem. Po wyjściu ze szpitala trafił do Ludowego Wojska Polskiego i służył w 2 Zapasowym Pułku Piechoty, następnie odbył przeszkolenie w Centralnej Szkole Podchorążych w Riazaniu[4].

W marcu 1945 roku ukończył Oficerską Szkołę Piechoty w Krakowie i został awansowany do stopnia podporucznika. Służył w kwatermistrzostwie Dowództwa Krakowskiego Okręgu Wojskowego, później w Okręgowym Składzie Taborowo-Mundurowym w Krakowie[4]. W 1947 roku awansował do stopnia porucznika i został przeniesiony do służby w wojskowym wymiarze sprawiedliwości[5]. Podjął następnie studia prawnicze na Uniwersytecie Jagiellońskim, które ostatecznie ukończył na Uniwersytecie Wrocławskim, w 1949 roku[5].

Władysław Litmanowicz podczas służby w Wojsku Polskim okresu stalinowskiego

W latach 1947–1952 był sędzią Wojskowego Sądu Rejonowego w Krakowie, Kielcach i Warszawie[5]. Jako sędzia uczestniczył w procesach stalinowskich m.in. w procesie Tadeusza Klukowskiego i Jerzego Kurzępy, skazanych na karę śmierci 1 października 1952 roku w Warszawie z art.86 KKWP. Na karę śmierci skazał też porucznika AK Edmunda Bukowskiego[6], którego zwłoki zidentyfikowano dopiero w 2013 roku w Kwaterze na Łączce. Jako przewodniczący składu sędziowskiego w Krakowie uczestniczył w wydaniu jednego wyroku śmierci za działalność niepodległościową, wyroku nie wykonano[7]. W sumie wydał 15 wyroków śmierci, brał także udział w procesie Wiesława Chrzanowskiego[8].

W 1948 roku został awansowany do stopnia kapitana, a w 1951 roku do stopnia majora[9]. Na początku lat 50. XX wieku był sekretarzem podstawowej organizacji partyjnej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w Wojskowym Sądzie Rejonowym w Warszawie[10].

W latach 1952–1955 był oficerem do zleceń doradcy szefa GZP WP płk. W. Zajcewa. Karierę w Ludowym Wojsku Polskim zakończył w 1955 roku.

W okresie powojennym należał do szerokiej czołówki polskich szachistów. W latach 1948–1955 pięciokrotnie wystąpił w finałach mistrzostw Polski, najlepszy wynik uzyskując w 1951 w Łodzi, gdzie zajął VIII miejsce. Od 1951 był wiceprezesem ds. sportowych Sekcji Szachów GKKF, odgrywając w jej działalności główną rolę. Swojej pozycji organizacyjnej zawdzięczał starty reprezentacyjne. W roku 1952 wystąpił w międzynarodowym turnieju w Międzyzdrojach oraz reprezentował Polskę na olimpiadzie szachowej w Helsinkach (zdobył 0,5 punktu w 4 partiach)[11]. Kilkukrotnie zdobył tytuł wicemistrza Wojska Polskiego w szachach oraz medale w drużynowych mistrzostwach Polski[12].

Od początku lat 50. XX w. zajął się pracą publicystyczną i dziennikarską, w połowie dziesięciolecia poświęcając się jej całkowicie, po wycofaniu się z gry wyczynowej. W latach 1950–1984 bez przerwy zajmował stanowisko redaktora naczelnego miesięcznika Szachy. Również od 1950 roku prowadził dział szachowy w Trybunie Ludu. Do połowy lat 80. XX w. redagował szachowe kolumny w wielu czasopismach, takich jak: Express Wieczorny, Perspektywy, Żołnierz Polski, Żołnierz Wolności, Świat Młodych i innych[13]. W latach 1956–1970 zajmował wiele stanowisk w Polskim Związku Szachowym (PZSzach), m.in. przewodniczącego rady trenerów, wiceprezesa do spraw sportowych i sekretarza generalnego. W 1982 roku otrzymał tytuł honorowego członka PZSzach. Od 1964 roku pełnił funkcję delegata PZSzach w Międzynarodowej Federacji Szachowej (FIDE), następnie w latach 1970–1972 był członkiem Komisji Przepisów FIDE, zaś od 1978 do 1982 – jej sekretarzem. W 1968 roku otrzymał tytuł sędziego klasy międzynarodowej. W swojej karierze sędziowskiej pełnił funkcje arbitra na m.in. na trzech olimpiadach (1980, 1984, 1986), drużynowych mistrzostwach świata (1985) oraz na wielu międzynarodowych turniejach wysokiej rangi.

Posiada jeden z największych dorobków wśród wszystkich polskich autorów piszących o szachach. Cechą wyróżniającą jego twórczość była przede wszystkim różnorodność podejmowanej tematyki.

Został pochowany na cmentarzu komunalnym Północnym na Wólce Węglowej w Warszawie[14].

Życie prywatne

[edytuj | edytuj kod]

Żoną Władysława Litmanowicza była Mirosława Litmanowicz, w latach 60. XX wieku czołowa polska szachistka, mistrzyni międzynarodowa od 1967, mistrzyni Polski z 1968 oraz pięciokrotna uczestniczka szachowych olimpiad (w latach 1957–1972)[15].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Wybrane publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • Obrona słowiańska, Warszawa 1951
  • Międzynarodowy turniej szachowy Sopot 1951, Warszawa 1953
  • Reflektorem po szachownicach świata, Warszawa 1957 (wspólnie z E.Arłamowskim i A.Szymańskim)
  • Dykteryjki i ciekawostki szachowe, Warszawa 1971 (II wydanie 1974)
  • Polscy szachiści 1945-1975, Warszawa 1976
  • Polscy szachiści 1945-1980, Warszawa 1982
  • Nowe dykteryjki i ciekawostki szachowe, Warszawa 1983
  • Szachy od A do Z (dwutomowa encyklopedia), Warszawa 1986 (tom I) i 1987 (tom II) (wraz z J.Giżyckim)

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Wolsza 2016 ↓, s. 340.
  2. ↑ a b c d Wolsza 2016 ↓, s. 341.
  3. ↑ a b c d Wolsza 2016 ↓, s. 342.
  4. ↑ a b c Wolsza 2016 ↓, s. 343.
  5. ↑ a b c Wolsza 2016 ↓, s. 344.
  6. ↑ "Księga najwyższego wymiaru kary" w Krzysztof Szwagrzyk: Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955. Wyd. ABC Future, Warszawa, 2000
  7. ↑ Skazani na kare śmierci przez Wojskowy Sąd Rejonowy w Krakowie w latach 1946–1955, Kraków 2008, s. 5.
  8. ↑ Wolsza 2016 ↓, s. 345.
  9. ↑ Wolsza 2016 ↓, s. 347.
  10. ↑ a b c d e f g h i j Wolsza 2016 ↓, s. 346.
  11. ↑ OlimpBase
  12. ↑ Wolsza 2016 ↓, s. 348.
  13. ↑ Wolsza 2016 ↓, s. 355.
  14. ↑ Lista pochowanych. Władysław Litmanowicz. um.warszawa.pl. [dostęp 2017-03-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-18)].
  15. ↑ Wolsza 2016 ↓, s. 356.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • W. Litmanowicz, J. Giżycki "Szachy od A do Z", Warszawa 1986, str. 528-529
  • "Szachy" 2/88, Jubileusz 70-lecia Władysława Litmanowicza
  • K. Szwagrzyk, Zbrodnie w majestacie prawa 1944-1955, Wydawnictwo ABC Future, Warszawa 2000, s. 118-119.
  • K. Szwagrzyk, Prawnicy czasu bezprawia. Sędziowie i prokuratorzy wojskowi w Polsce 1944-1956, Kraków-Wrocław 2005
  • Tadeusz Wolsza, Olimpijczyk z partyjnego nadania. Droga Andrzeja Pytlakowskiego do drużyny olimpijskiej na szachową Olimpiadę w Helsinkach w 1952 r., w: Glaukopis, nr 30 z 2014, s. 200-204
  • Tadeusz Wolsza, Dwa oblicza redaktora Władysława Litmanowicza, „Polska 1944/45-1989”, 14, Instytut Historii PAN, 2016, s. 339-357, ISSN 2450-8357.

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Litmanowicz&oldid=74968789”