Władysław Toruń

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Władysław Toruń
Ilustracja
Władysław Toruń około 1922
podpułkownik obserwator podpułkownik obserwator
Data i miejsce urodzenia

7 lipca 1889
Nowy Sącz

Data i miejsce śmierci

9 sierpnia 1924
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

K.u.k. Luftfahrtruppen
Lotnictwo Wojska Polskiego

Jednostki

6 eskadra wywiadowcza
2 pułk lotniczy
Centralne Warsztaty Lotnicze

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-ukraińska
wojna polsko-bolszewicka

Odznaczenia

Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, trzykrotnie) Krzyż Zasługi (II RP) Medal Waleczności (Austro-Węgry) Krzyż Pamiątkowy Mobilizacji 1912–1913
Krzyż Obrony Lwowa Odznaka pamiątkowa „Orlęta”
Multimedia w Wikimedia Commons

Władysław Toruń, właśc. Toroń[a] (ur. 7 lipca 1889 w Nowym Sączu, zm. 9 sierpnia 1924 w Warszawie[1]) – inżynier, podpułkownik obserwator Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.

Władysław Toruń, por. pilot-obs., inż.
Symboliczny grób polskich lotników na Cmentarzu Obrońców Lwowa

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Władysław Toruń urodził się 7 lipca 1889 w Nowym Sączu. Był synem Wojciecha (1863-1934, urzędnik kolejowy) i Katarzyny z domu Nazimek (1861-1939) oraz bratem Leopolda (1887–1955, podpułkownik inżynier Wojska Polskiego) i Stanisława (ur. 1891, podpułkownik dyplomowany piechoty)[2]. Miał także siostry[3].

Uczył się w C. K. II Szkole Realnej we Lwowie, gdzie w 1909 ukończył VII klasę i zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości (w jego klasie był Aleksander Zborzyl)[4]. Podjął studia na Politechnice Lwowskiej. Od 17 października 1911 służył w cesarskiej i królewskiej Marynarce Wojennej[5][6]. Uczył się w szkole jednorocznych ochotników i odbył praktykę na krążowniku pancernym „Sankt Georg”. W 1912 podczas I wojny bałkańskiej przez sześć miesięcy pływał na okręcie „Gea”. Ukończył następnie studia, działał przy tym (od 1909) w niepodległościowym Związku Strzeleckiego i Związku Awiatycznym studentów.

Po wybuchu I wojny światowej powołany do marynarki austro-węgierskiej, od grudnia 1914 służył w artylerii fortecznej, a od marca 1915 w fortyfikacjach bazy Pola i batalionie piechoty morskiej. Od sierpnia 1916 skierowany na kurs obserwatorów lotniczych do Szybeniku, służył następnie w lotnictwie marynarki wojennej (Marine Seefliegerkorps). Latał nad Morzem Adriatyckim w lotach rozpoznawczych, na wykrywanie okrętów podwodnych i min oraz eskortując konwoje, głównie na łodziach latających typów Hansa-Brandenburg K i Lohner R. Został mianowany chorążym w batalionie morskim z dniem 1 kwietnia 1917[5]. Do października 1918 spędził w powietrzu ok. 1000 godzin, 1 stycznia 1918 awansował na podporucznika w rezerwie marynarki (Leutnant i.d.Res.)[5][7].

Korzystając z upadku Austro-Węgier, w październiku 1918, przebywając na urlopie we Lwowie, wstąpił do nowo formowanych polskich oddziałów w stopniu porucznika, po czym wziął udział w walkach o Lwów z Ukraińcami podczas wojny polsko-ukraińskiej[8]. Wraz z lotnikami Stefanem Bastyrem i Januszem de Beaurain oraz lwowskimi studentami i robotnikami opanował 2 listopada 1918 lotnisko Lewandówka we Lwowie[9]. Wziął udział w drugim locie bojowym polskiego samolotu 5 listopada 1918, z por. Bastyrem. W ciągu następnych tygodni brał udział w walkach o Lwów[8] w składzie nowo sformowanej 2 eskadry lwowskiej, uczestnicząc w lotach bojowych i zajmując się obsługą samolotów. Z powodzeniem bombardował pozycje ukraińskie na Cytadeli i Wysokim Zamku. Do końca listopada wykonał 27 lotów – najwięcej z lwowskich obserwatorów. 27 listopada z pilotem Stefanem Stecem poleciał do Warszawy z meldunkiem dla Naczelnika Państwa[8]. Brał następnie udział w dalszych walkach wokół Lwowa, m.in. grupowym nalocie na pozycje ukraińskie pod Kulikowem 14 maja 1919. W czasie walk o Lwów jego matka Katarzyna w domu Toruniów przy ul. Grunwaldzkiej 12 stworzyła miejsce do przebywania dla lotników polskich[10].

W maju 1919 objął dowództwo III Ruchomego Parku Lotniczego i warsztatów lotniczych we Lwowie (po por. Bastyrze)[11]. W sierpniu 1920, z powodu zagrożenia Lwowa przez wojska radzieckie podczas wojny polsko-bolszewickiej, III Park Lotniczy przeniesiono do Krakowa, łącząc go pod dowództwem Torunia z warsztatami II Parku. Został awansowany na stopień majora w korpusie oficerów zawodowych aeronautycznych ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[12]. Został komendantem II Parku Lotniczego 2 pułku lotniczego w Krakowie[9]. W maju 1922 podczas lotu z Krakowa do Lwowa miał wypadek lotniczy koło Rzeszowa, w wyniku którego doznał złamania czterech żeber, obrażenia głowy, obojczyka i ręki[13], wskutek czego podupadł na zdrowiu. 4 października 1922, pozostając oficerem nadetatowym 2 pułku lotniczego, został kierownikiem Centralnych Warsztatów Lotniczych w Warszawie[9][14][15][16], m.in. przygotowując je do licencyjnej produkcji pierwszych samolotów Hanriot H.28.

Zmarł w nocy z soboty na niedzielę 10 sierpnia 1924 w Szpitalu Ujazdowskim w Warszawie na skutek ciężkich obrażeń wewnętrznych i krwotoku doznanego w następstwie nieszczęśliwego wypadku przy naprawie instalacji elektrycznej w mieszkaniu. Został pochowany we wtorek 12 sierpnia 1924 na Cmentarzu Powązkowskim[17]. Po przeszło 10 latach, 24 listopada 1935 jego szczątki zostały pochowane na Cmentarzu Obrońców Lwowa we Lwowie (pochowany także został wówczas inny lotnik, Stefan Stec)[18]. W okresie Ukraińskiej SRR w trakcie profanacji i zrównywania z ziemią Cmentarza Obrońców Lwowa Maria Tereszczakówna (polska działaczka społeczna) wraz z grupą kilku innych osób, w celu ratowania szczątków polskich bohaterów pochowanych na tym cmentarzu przeniosła kilka ciał zasłużonych Polaków (oprócz Władysława Torunia m.in. gen. Tadeusza Jordan-Rozwadowskiego, gen. Wacława Iwaszkiewicza-Rudoszańskiego, dowódcy obrony Lwowa z 1918 Czesława Mączyńskiego, arcybiskupa lwowskiego Józefa Teodorowicza, ks. Gerarda Szmyda, pozostałych twórców polskiego lotnictwa: Stefana Bastyra i Stefana Steca) w inne miejsce pochówków, które w wyniku śmierci bezpośrednich świadków i wcześniejszego braku zainteresowania polskich instytucji do dnia dzisiejszego pozostają nieznane (z wyjątkiem miejsca pochówku biskupa Teodorowicza i ks. Szmyda).

Był żonaty. Miał syna, który urodził się pięć dni przed jego śmiercią. Jego szwagrami byli lwowiacy: dziennikarz Stanisław Zachariasiewicz oraz oficerowie kpt. Mieczkowski i por. Marek.

W ramach obchodów 20 rocznicy obrony Lwowa 20 listopada 1938 Rada Miasta Lwowa podjęła uchwałę nazwaniu jego imieniem jednej z ulic miasta[19].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Zarówno w sprawozdaniach szkolnych C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie jak i w wydawnictwach wojsk austro-węgierskich bracia Stanisław i Władysław widnieli pod nazwiskiem „Toroń”. W ewidencji wojskowych austriackiej marynarki był określany w języku niemieckim jako „Ladislaus Toron”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 9 z 24 stycznia 1925, s. 40.
  2. ↑ Cmentarz Stare Powązki: WOJCIECH TORUŃ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-08-27].
  3. ↑ Leopold Toruń. Nekrolog. „Życie Warszawy”. Nr 140, s. 6, 14 czerwca 1955. 
  4. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. II Szkoły Realnej we Lwowie za rok szkolny 1909. Lwów: 1909, s. 140, 141.
  5. ↑ a b c Rangliste der k. u. k. Kriegsmarine 1917.08.31. Wiedeń: 1917, s. 166.
  6. ↑ a b c Rangliste der k. u. k. Kriegsmarine 1918.07.27. Wiedeń: 1918, s. 166.
  7. ↑ Jerzy Butkiewicz: Władysław Toruń. „Lotnictwo z szachownicą”. 1/2005, s. 41, 2005. Wrocław: Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702. OCLC 69537539. 
  8. ↑ a b c Kolekcja VM ↓, s. 8.
  9. ↑ a b c d Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 383.
  10. ↑ † Ś.p. Katarzyna Toruniowa. „Wschód”. Nr 135, s. 4, 18 czerwca 1939. 
  11. ↑ Romeyko (red.) 1933 ↓, s. 120.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 943.
  13. ↑ Katastrofa lotnicza pod Rzeszowem. „Nowości Illustrowane”. Nr 21, s. 10, 27 maja 1922. 
  14. ↑ Andrzej Glass: „Polskie konstrukcje lotnicze 1893-1939”, WKiŁ, Warszawa 1977, s. 25
  15. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 930, 934.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓.
  17. ↑ Nasza rodzina. „Polska Zbrojna”. 220, s. 5, 1924-08-12. Warszawa. 
  18. ↑ Uroczysty pogrzeb pierwszych lotników lwowskich. „Gazeta Lwowska”, s. 3, Nr 271 z 26 listopada 1935. 
  19. ↑ Symboliczne nadania nazw związanych z Obroną Lwowa szeregowi ulic we Lwowie. „Gazeta Lwowska”, s. 2, Nr 265 z 22 listopada 1938. 
  20. ↑ Dekoracja Orderem „Virtuti Militari”. „Gazeta Lwowska”. Nr 87, s. 4, 17 kwietnia 1921. 
  21. ↑ M.P. z 1933 r. nr 255, poz. 273.
  22. ↑ Lwowianie odznaczeni Krzyżem i Medalem Niepodległości. „Wschód. Prasowa Agencja Informacyjna”, s. 1-2, Nr 424 z 8 listopada 1933. 
  23. ↑ a b Pomnik dla lotników - Obrońców Lwowa. „Wschód”. Nr 53, s. 2, 10 lipca 1937. 

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Władysław_Toruń&oldid=72924703”