Marian Romeyko
| |
 pułkownik dyplomowany pilot
| |
| Data i miejsce urodzenia |
13 lutego 1897 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1915–1944 |
| Siły zbrojne | |
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca dywizjonu |
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
                
| |
.svg){kind=small}
Marian Romeyko h. Ślepowron (ur. 1 lutego?/ 13 lutego 1897 w Olszanie, zm. 10 marca 1970 w Warszawie) – pułkownik dyplomowany pilot Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari.
Życiorys[edytuj | edytuj kod]
Był synem ziemianina Albina i Stefanii z Sencków. Nauki pobierał w szkole handlowej w Zwinogródce, gdzie zdał maturę (1915). Po wybuchu I wojny światowej został powołany do odbycia służby w armii carskiej i przeniósł się do Aleksiejewskiej Wojskowej Szkoły Inżynieryjnej w Kijowie[1], którą opuścił w stopniu chorążego. Po służbie w twierdzy Sveaborg (dziś: Suomenlinna, Finlandia) walczył w Armii Imperium Rosyjskiego jako podporucznik i później porucznik na froncie bałtyckim koło Rygi i otrzymał jako dwudziestolatek wysokie odznaczenie, Order Świętej Anny III kl. z mieczami i „s bantom na ljentje” – z kokardą na wstędze. Po wybuchu rewolucji bolszewickiej 22 listopada 1917[2] wstąpił do I Korpusu gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego, gdzie służył do 14 marca 1918[2], potem zaś służył w polskich formacjach na wschodzie.
Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wstąpił odrodzonego Wojska Polskiego, w czerwcu 1919 roku ukończył Francuską Szkołę Pilotów na Mokotowie[3]. Podczas wojny bolszewickiej służył w 3 eskadrze wywiadowczej[4]. W drugiej połowie lipca 1920 roku, w załodze z por. obs. Tadeuszem Zawadzkim, przez kilkanaście dni wykonywał loty na rzecz szefa lotnictwa frontu[5]. 9 sierpnia, w załodze z ppor. obs. Józefem Sieczkowskim, wykonał lot rozpoznawczy podczas którego ustalił, że 3 Dywizja Piechoty Legionów oderwała się od nieprzyjaciela i przeszła w rejon Chełma oraz zrzucił rozkazy dla dowództwa dywizji. Lot został wykonany na niesprawnym samolocie Breguet XIV z uszkodzonym zbiornikiem paliwa i załoga była zmuszona lądować przymusowo w drodze powrotnej[6][7].
24 lipca 1920 na rozkaz szefa Sztabu 4 Armii przeprowadził rozpoznanie na trasie Garwolin – Stoczek Łukowski – Maciejowice oraz atakował tabory Armii Czerwonej z niskiej wysokości. 16 sierpnia przeprowadził rozpoznanie w rejonie Maciejowic, Garwolina i Żelechowa. Następnego dnia wykonał długi lot na trasie Stoczek – Bokobrody – Międzyrzecz – Siedlce – Łuków podczas którego szczegółowo wyjaśnił położenie oddziałów polskich i nieprzyjaciela. 18 sierpnia, w trudnych warunkach atmosferycznych przeprowadził szczegółowe rozpoznanie na trasie Węgrów – Sobolów – Drohiczyn oraz atakował tabory nieprzyjaciela z niskiego pułapu. Zebrane przez niego informacje pozwoliły dowództwu 4 Armii przygotować kontratak i odciąć tabory bolszewickie w Drohiczynie[8].
„Za loty bojowe w okolicy Kijowa i Szepietówki, a następnie podczas ofensywy znad Wieprza i bitwy nad Niemnem, otrzymał Order Virtuti Militari”[2].
Jesienią 1920 roku, w składzie 3 eskadry wywiadowczej, brał udział w kampanii wileńskiej. W listopadzie 1921 wstąpił do Wyższej Szkoły Wojennej, którą ukończył w 1923. Pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Generalnego w Warszawie. W lutym 1924 został przydzielony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie[9]. 1 grudnia 1924 awansował na majora ze starszeństwem z 15 sierpnia 1924 i 29. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych. Z dniem 1 maja 1926 roku wyznaczony został na stanowisko dowódcy I dywizjonu w 3 pułku lotniczym w Poznaniu[10]. W lutym 1927 został przeniesiony do kadry oficerów lotnictwa z równoczesnym przydziałem do Oddziału III Sztabu Generalnego[11]. Po przejęciu przez gen. Tadeusza Kutrzebę stanowiska komendanta Wyższej Szkoły Wojennej (1929), został wykładowcą taktyki lotnictwa na tej uczelni. Już przedtem odbył liczne podróże zagraniczne, zapoznając się z lotnictwem włoskim, francuskim i czechosłowackim. Na stopień podpułkownika został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1936 i 1. lokatą w korpusie oficerów lotnictwa[12][13]. W tym samym roku wyznaczony został na stanowisko dyrektora nauk Wyższej Szkoły Lotniczej w Warszawie. W latach 1928-35 był początkowo zastępcą, a następnie redaktorem naczelnym Przeglądu Lotniczego, miesięcznika o tematyce wojskowej, ukazującego się w latach 1928–1939 z inicjatywy Sekcji Lotniczej Towarzystwa Wiedzy Wojskowej, a następnie Dowództwa Lotnictwa Ministerstwa Spraw Wojskowych[potrzebny przypis].
Od kwietnia 1938 do maja 1940 Romeyko piastował funkcję attaché wojskowego, lotniczego i morskiego w Ambasadzie RP w Rzymie i jako taki pomagał w ewakuacji Polaków przez Włochy po klęsce wrześniowej[14]. W styczniu 1942 Romeyko („Mak”) przejął po ewakuowanym do Anglii majorze Wincentym Zarembskim („Tudor”) kierownictwo polsko-francuskiej siatki wywiadowczej Réseau F-2. Na przełomie 1942/1943 roku po licznych aresztowaniach dokonanych przez wywiad niemiecki Abwehrę i przez włoską OVRA, schronił się w Szwajcarii, gdzie nadal działał w wywiadzie polskim.
Po wojnie przebywał we Francji, USA, Maroku i Australii. Z przyczyn dość niezrozumiałych (prawdopodobnie ze względu na złą sytuację materialną na Zachodzie), Romeyko wrócił w 1967 roku do Polski. W 1968 roku Minister Obrony Narodowej awansował go na pułkownika.
Został pochowany na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera B18-4-10)[15].
Życie prywatne[edytuj | edytuj kod]
Był żonaty ze Stanisławą z Dąbrowskich (zm. 1974), również działającą w siatce Réseau F-2 i miał z nią dwóch synów: Jerzego i Tadeusza. Jego dalekim krewnym był radziecki i polski generał Aleksander Romeyko.
Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]
- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari nr 2435[2][16]
- Krzyż Walecznych (1921)[16][17][2]
- Złoty Krzyż Zasługi z Mieczami[18][2]
- Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)[19][20]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[16]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[16]
- Brązowy Medal „Za zasługi dla obronności kraju”[18]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[21]
- Polowa Odznaka Pilota nr 22 (11 listopada 1928)[22]
- Oficer Orderu Imperium Brytyjskiego (Wielka Brytania)[18][2]
- Oficer Orderu Gwiazdy Rumunii (Rumunia, 1929)[23][16]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[18][2]
- Kawaler Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja, 1930)[24][16]
- Order Orła Białego (Jugosławia)[16]
- Krzyż Wojenny (Francja)[18]
- Medal Zwycięstwa (Médaille Interalliée)[16]
- Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej (Łotwa, 1929)[25][26]
- Order Świętej Anny III klasy z Mieczami (Imperium Rosyjskie)[27]
Wybrane prace[edytuj | edytuj kod]
- Pisma Mariana Romeyki (wybór).
- Taktyka lotnictwa, Warszawa 1936.
- Polska Lotnicza, Warszawa 1937.
- Przed i po maju, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1967.
- Wspomnienia o Wieniawie i o rzymskich czasach, Londyn 1969.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 166.
- ↑ a b c d e f g h Polak (red.) 1993 ↓, s. 179.
- ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 121.
- ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 146.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 163.
- ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 80.
- ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 233.
- ↑ Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 167.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 12 z 12 lutego 1924 roku, s. 61.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 24 z 23 czerwca 1926 roku, s. 193.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 6 z 11 lutego 1927 roku, s. 52.
- ↑ Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 339.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 205.
- ↑ Rybka i Stepan 2006 ↓, s. 429.
- ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny Wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 36.
- ↑ a b c d e f g h Łoza 1938 ↓, s. 626.
- ↑ Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2033 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 40, poz. 1854, s. 1554)
- ↑ a b c d e Romeyko Marian, ps. Mak (1897–1970). [w:] Polski Słownik Biograficzny. T. XXXI/1988–1989 [on-line]. ipsb.nina.gov.pl. [dostęp 2016-10-30].
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.
- ↑ Łoza 1938 ↓, s. 626 „za zasługi w nauczaniu”.
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 288.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 15 z 11 listopada 1928 roku, s. 436 „za loty bojowe nad nieprzyjacielem w czasie wojny 1918–1920”.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 12 z 6 sierpnia 1929 r., s. 237.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 12 z 1930 r., s. 250.
- ↑ Dziennik Personalny MSWojsk. Nr 19 z 12 grudnia 1929 r., s. 365.
- ↑ Mała encyklopedia lotnicza „Lot i OPLG Polski” R. XVI, nr 8-9, sierpień-wrzesień 1938, s. 62.
- ↑ O swym orderze św. Anny pisał w książce o maju 1926 r.: Największe znaczenie praktyczne mógłby mieć mój najwyższy carski order Św. Anny III stopnia z mieczami i kokardą, przyznawał on bowiem prawo wstępu do "bogoudnogogo zawiedienija" (przytułku) i "próbowania jedzenia". Próbując co dzień, nie umarłbym z głodu...
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
- Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
- Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
- Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
- Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
- Marian Romeyko: Ku czci poległych lotników: księga pamiątkowa. Marian Romeyko (red.). Warszawa: Wydawnictwo Komitetu Budowy Pomnika ku czci Poległych Lotników, 1933. OCLC 830230270.
- Stanisław Łoza: Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938. OCLC 565442614.
- Stanisław Karpiński, Na skrzydłach huraganu, I–II, Londyn 1976.
- Henryk Korczyk, Marian Romeyko, Polski Słownik Biograficzny, tom XXXI, zeszyt 4, Warszawa 1989, wersja elektroniczna IPSB
- Krzysztof A. Tarkowski: Lotnictwo polskie w wojnie z Rosją Sowiecką: 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1991. ISBN 83-206-0985-2. OCLC 69498511.
- Bogusław Polak (red.): Kawalerowie Virtuti Militari 1792–1945. T. 2/2. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Inżynierskiej w Koszalinie, 1993. ISBN 83-900510-0-1.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.
- Józef Zieliński, Waldemar Wójcik: Lotnicy Kawalerowie Orderu Wojennego Virtuti Militari: 1919–1920. T. 1: Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2005. ISBN 83-7441-243-7. OCLC 749442378.
- Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. I: Początki, organizacja, personel i sprzęt. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- Mariusz Niestrawski: Polskie wojska lotnicze w okresie walk o granice państwa polskiego (1918–1921). T. II: Walka i demobilizacja. Oświęcim: Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65746-74-0. OCLC 995372299.
- niebieskaeskadra.pl. [dostęp 2014-10-17]. (pol.).
- Attaché wojskowi II Rzeczypospolitej
- Attaché wojskowi władz RP na uchodźstwie
- Obserwatorzy 4 Eskadry Wywiadowczej
- Odznaczeni Brązowym Medalem „Za zasługi dla obronności kraju”
- Odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Krzyżem Walecznych (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Medalem Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Odznaczeni Medalem Pamiątkowym za Wojnę 1918–1921
- Odznaczeni Polową Odznaką Pilota
- Odznaczeni Złotą Odznaką Honorową Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi (II Rzeczpospolita)
- Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami
- Oficerowie 3 Pułku Lotniczego
- Oficerowie dyplomowani II Rzeczypospolitej
- Oficerowie polskiego lotnictwa wojskowego 1943–1989
- Piloci 3 Eskadry Wywiadowczej
- Pochowani na Powązkach-Cmentarzu Wojskowym w Warszawie
- Podpułkownicy lotnictwa II Rzeczypospolitej
- Podpułkownicy Polskich Sił Zbrojnych
- Polacy – Kawalerowie Legii Honorowej
- Polacy – oficerowie Imperium Rosyjskiego
- Polacy odznaczeni Krzyżem Wojennym (Francja)
- Polacy odznaczeni Medalem 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
- Polacy odznaczeni Medalem Zwycięstwa
- Polacy odznaczeni Orderem Gwiazdy Rumunii
- Polacy odznaczeni Orderem Imperium Brytyjskiego
- Polacy odznaczeni Orderem Lwa Białego
- Polacy odznaczeni Orderem Orła Białego (Serbia)
- Polacy odznaczeni Orderem Świętej Anny
- Polscy lotnicy w wojnie polsko-bolszewickiej
- Przedstawiciele dyplomatyczni II Rzeczypospolitej we Włoszech
- Pułkownicy ludowego Wojska Polskiego
- Urodzeni w 1897
- Wykładowcy Wyższej Szkoły Wojennej
- Zmarli w 1970
- Żołnierze korpusów polskich w Rosji 1917–1918