Przejdź do zawartości

Zygmunt Pomarański

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Zygmunt Pomarański
Zyga, Brzóska, Środa, Zbyszek
Ilustracja
Zygmunt Pomarański (ok. 1914–1915)
kapitan geograf kapitan geograf
Data i miejsce urodzenia

20 stycznia 1898
Ciechocinek

Data i miejsce śmierci

29 września 1941
KL Auschwitz

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie

Formacja

Legiony Polskie

Jednostki

Pierwsza Kompania Kadrowa,
3 pułk piechoty,
9 pułk piechoty

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Srebrny Wawrzyn Akademicki
Krzyż Legionowy Odznaka 1 Kompanii Kadrowej
Zygmunt Pomarański więzień KL Auschwitz
Rondo Braci Pomarańskich w Zamościu

Zygmunt Pomarański ps. „Zyga”, „Brzóska”, „Środa”, „Zbyszek”[1] (ur. 20 stycznia 1898 w Ciechocinku, zm. 29 września 1941 w KL Auschwitz) – kapitan geograf rezerwy Wojska Polskiego, żołnierz Pierwszej Kompanii Kadrowej, komendant Polskiej Organizacji Wojskowej obwodu radomskiego, iłżeckiego, koneckiego i zamojskiego, wydawca, księgarz, kompozytor.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 20 stycznia 1898 w Ciechocinku[2], w rodzinie Józefa i Marii z Doranttów[3]. Był bratem Stefana Pomarańskiego (1893–1944) i Józefa Pomarańskiego (1896–1942)[1].

W 1910 rozpoczął naukę w Gimnazjum Mariana Rychłowskiego w Warszawie[1][3]. Jako gimnazjalista należał do tajnej drużyny skautowej im. Romualda Traugutta[3] (od 1929 1 Warszawska Drużyna Harcerska im. Romualda Traugutta „Czarna Jedynka”)[4]. Od 1912 był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie”[3]. W 1913 wstąpił do Polskich Drużyn Strzeleckich[1][3]. Był członkiem 3 plutonu Pierwszej Kompanii Kadrowej[5]. Dowodził jedną z grup penetrujących okolice Domaszowic, Niewachlowa i Szydłówka[6]. 13 sierpnia 1914 został ranny w rosyjskim ostrzale artyleryjskim od strony Czarnowa[7]. W 1915 przydzielony do Polskiej Organizacji Wojskowej w okręgu piotrkowskim, następnie kolejno komendant obwodów radomskiego, iłżeckiego, koneckiego i zamojskiego[3]. W listopadzie 1918 uczestniczył w rozbrajaniu wojsk austriackich[3]. W latach 1919–1921 był żołnierzem Wojska Polskiego[3]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej walczył w 3 pułku piechoty Legionów[5]. 8 stycznia 1924 został zatwierdzony w stopniu porucznika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 3396. lokatą w korpusie oficerów rezerwy piechoty[8]. Posiadał przydział w rezerwie do 9 pułku piechoty Legionów w Zamościu[9]. Na stopień kapitana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1. lokatą w korpusie oficerów geografów[10].

W 1917 założył wraz z bratem Stefanem Pomarańskim przedsiębiorstwo wydawnicze i księgarnię w Zamościu[3], uczestniczył w redagowaniu czasopism „Kronika Powiatu Zamojskiego” i „Teka Zamojska”[1]. W 1931 zdał egzamin na notariusza w kancelarii notarialnej Bolesława Leśmiana w Zamościu[1]. W 1931 został komornikiem sądu grodzkiego w Kraśniku, następnie w Hrubieszowie[3]. Od 1933 był notariuszem w Kozienicach, a od 1938 w Zamościu[3].

30 października 1939 zwrócił się Prezesa Sądu Okręgowego w Zamościu o zwolnienie z obowiązków notariusza[1]. W latach 1940–1941 prowadził z rodziną sklep artykułów gospodarstwa domowego[1]. Od października 1939 brał udział w tworzeniu komórek Służby Zwycięstwu Polski i Związku Walki Zbrojnej[3], jego dom był punktem kontaktowym. Członkiem ZWZ była też jego żona Jadwiga, syn Ziemowit „Wrzos” i córka Danuta. Pełnił funkcję pierwszego komendanta rejonu I Zamość-Miasto (do maja 1940) i oficera organizacyjnego obwodu Zamość (do dnia aresztowania)[3].

Był także wydawcą, księgarzem i kompozytorem[3]. Jest autorem mazurków i polonezów, melodii do wierszy poetów legionowych[3]. Skomponował m.in. melodię do pieśni O mój rozmarynie[5]. W 1935 ukazały się jego kompozycje pt. Pieśni o wojnie i na wojnie pisane w układzie na głos i fortepian[11].

Został aresztowany w lutym 1941 i wywieziony na Zamek Lubelski[12], stamtąd do obozu koncentracyjnego Auschwitz, gdzie zmarł[3][5].

W 2011, z inicjatywy Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Oddział Zamość, rondo przed kościołem Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu otrzymało nazwę „ronda Braci Pomarańskich” dla upamiętnienia trzech braci: Stefana, Zygmunta i Józefa[13].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c d e f g h Maria Rzeźniak: Kalendarium Braci Pomarańskich. Zygmunt Pomarański. przewodnicyzamosc.pl, 4 kwietnia 2018. [dostęp 2024-04-14].
  2. a b Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p Zygmunt Pomarański, [w:] Internetowy Polski Słownik Biograficzny [online], Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny [dostęp 2024-04-14]. Wersja drukowana: Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Instytut Historii PAN, 1982–1983.
  4. Szczep 1 WDH „Czarna Jedynka”. Historia. czarnajedynka.pl. [dostęp 2024-04-14].)
  5. a b c d P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 32.
  6. P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 69.
  7. P. Witek, G. Witek, op.cit., s. 71.
  8. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 518.
  9. Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 150.
  10. Rybka i Stepan 2004 ↓, s. 614.
  11. Pomarański, Zygmunt. bibliotekapiosenki.pl. [dostęp 2012-01-28].
  12. Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 53.
  13. Bracia Pomarańscy i Zamość. przewodnicyzamosc.pl. [dostęp 2024-04-15].
  14. M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 100 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  15. Kartoteka personalno-odznaczeniowa. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2022-10-14]..
  16. M.P. z 1939 r. nr 57, poz. 100 „za zasługi na polu pracy społecznej”.
  17. M.P. z 1937 r. nr 257, poz. 407 „za szerzenie zamiłowania do literatury polskiej”.
  18. 6 sierpień: 1914–1934, Warszawa: Zarząd Główny Związku Legjonistów Polskich, 1934, s. 20.
  19. Jan Grygiel, Związek Walki Zbrojnej, Armia Krajowa w obwodzie zamojskim 1939–1944. Szkice, wspomnienia, dokumenty, Warszawa 1985, s. 69.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]