Fukuizaur

Fukuizaur

Fukuisaurus
Kobayashi & Azuma, 2003
Okres istnienia: hoteryw–barrem PreꞒ Ꞓ O S D C P T J K Pg N Q 132.6/121.4 132.6/121.4
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Nadrząd	dinozaury
Rząd	dinozaury ptasiomiedniczne
Podrząd	cerapody
Infrarząd	ornitopody
(bez rangi)	iguanodony
Nadrodzina	hadrozauroidy
Rodzaj	fukuizaur
Gatunek	F. tetoriensis

Fukuizaur (Fukuisaurus) – rodzaj wymarłego dinozaura, ornitopoda z nadrodziny hadrozauroidów.

Historia

Autorzy opisu fukuizaura, Yoshitsugu Kobayashi i Yoichi Azuma, podają jako pierwsze odkrycie szczątków iguanodonów z miejsca późniejszego znalezienia pozostałości Fukuisaurus, kamieniołomu Kitadani, znalezienie zęba w 1989. Później znajdowano tam liczniejsze szczątki iguanodonów. Fukuizaur opisany został w 2003 na podstawie szczątków niepołączonych stawowo, należących prawdopodobnie do kilku osobników dorosłych bądź podlotków.

Budowa

Kość jarzmowa ma wyrostek przedni cechujący się spłaszczeniem grzbietowo-brusznym. Przyśrodkowa powierzchnia tegoż wyrostka jest wklęsła i nierówna. Tworzy powierzchnię dla szwu z wyrostkiem jarzmowym kości szczękowej. Na bocznej powierzchni wymienionego wyrostka, poniżej brzusznego ograniczenia oczodołu, znajduje się niewielkich rozmiarów otwór. Występuje też wyrostek zaoczodołowy, na bocznej powierzchni którego znajduje się powierzchnia stawowa dla połączenia z kości zaoczodołowej. Mierzy ona 18,1 na 19,9 mm. Wyrostek tylny cechuje się prostym, ustawionym pionowo brzegiem, w przeciwieństwie do wypukłego brzegu brzusznego.

Kość kwadratowa ma skrzydło jarzmowe oddzielone karbem. Kłykieć żuchwowy dzieli się w końcu na 2 kłykcie, rozdzielone płytką bruzdą.

Smukła kość kątowa górna (surangular) oglądana z boku ma kształt mniej więcej trójkąta. Wyrostek językowatego kształtu zmierza w kierunku przednio-brzusznym. W kości znajdują się 2 niewielkie otwory. Na brzusznej powierzchni kości autorzy opisu rodzaju opisują płytkie zagłębienie, przez które przebiega w kierunku przednio-tylnym grzbiet, dzielący rzeczone zagłębienie na 2 bruzdy. Z kolei na powierzchni przyśrodkowej, w jej części tylnej, znajduje się powierzchnia stawowa dla kości kątowej.

Do cech diagnostycznych rodzaju zalicza się wąski dziób i niską kość szczękową o 20 zębodołów, cechy lemieszowej powierzchni stawowej na przyśrodkowej stronie kości szczękowej, otwór znajdujący się na przednim wyrostku kości jarzmowej, na jego powierzchni bocznej, prosty brzeg tylny tylnego wyrostka tejże kości, prosty kąt tylko-brzuszny tegoż wyrostka (jeśli chodzi o widok z boku), wysoką kość zębową o krótkim wyrostku dziobiastym i z 11 zębodołami. Zęby szczękowe są spłaszczone w węższe w wymiarze przednio-tylnym od swych odpowiedników zębowych.

Opisując kości szczękowe, Kobayashi i Azuma zwracają uwagę na niewielką asymetrię w ich wielkości na korzyść prawej. Kość jest trójkątnego kształtu. Grzbietowo ma ona wyrostek łzowy, znajdujący się mniej więcej pośrodku długości kości. Cechuje się on pionową powierzchnią boczną. Nie widać śladów brzegu widocznego z boku okna przedoczodołowego ni zagłębienia. Na tylnej stronie tegoż wyrostka znajsuje się powierzchnia stawowa dla połączenia z kością łzową. Do szczytu wyrostka dociera natomiast powierzchnia stawowa jarzmowa. Na powierzchni boczno-grzbietowej autorzy zauważyli rowek stanowiący ślad po połączeniu stawowym z kością przedszczękową, szerszy w przedniej części, niż w tylnej, podobnie jak u uranozaura czy kamptozaura. Występuje 20 zębodołów. Część kości do przodu od szóstego jest szorstka, a przyśrodkowo znajduje się nań powierzchnia łącząca się z lemieszem. Jej budowa wydaje się wykluczać pleurokinezę, sugerowaną wcześniej jako plezjomorfię iguanodonów.

Kość przedszczękowa poprzecznie nie jest zbyt szeroka. Buduje ona między innymi podniebienie pierwotne, które do tylu jest bardziej ograniczone, niż u iguanodona. Autorzy opisu fukuizaura zwracają uwagę na szorstkość tworzonego przez kość dzioba. Na brzusznej powierzchni kości opisują otwór znacznych rozmiarów, mierzący 9,6 na 4,9 mm i połączony z otworami na powierzchni przednio-grzbietowej kości. Leży on pośrodku pomiędzy przednim końcem zachowanego fragmentu kości a podniebieniem pierwotnym. Co więcej, między rzeczonym otworem a przednim brzegiem podniebienia znajduje się kolejny otwór, tym razem mniejszy.

Dobrze zbudowana kość zębowa, zmierzona w najwyższym miejscu, mierzy tej wysokości 78 mm. Ma ona 19 zębodołów, sięgające środka względnie niskiego, sterczącego pionowo nad trzonem kości i kwadratowego u góry wyrostka dziobiastego i nawet trochę dalej. Od przodu znajduje się powierzchnia stawowa dla połączenia z kością przedzębową. Korony zębów kości zębowej porównywane są przez autorów opisu rodzaju pod względem kształtu do diamentów.

Na kości przedzębowej znajdują się 3 wyrostki: nieparzysty wyrostek brzuszny oraz parzysty wyrostek boczny. Ten ostatni nosi ząbkowany grzbiet. Z kolei wyrostek brzuszny odznacza się spłaszczeniem w kierunku poprzecznym, być może miał rozdwojony koniec. Znajduje się tam powierzchnia stawowa łącząca się z kością zębową.

Mostek ma wyrostek tylno-boczny. Kobayashi i Azuma zauważają jego podobieństwo do występujących u iguanodona, probaktrozaura, altirina czy hadrozaurydów. Opisują oni prosty brzeg boczny kości oraz nieposzerzony koniec dalszy.

Systematyka

Autorzy nadali nowemu rodzajowi nazwę naukową Fukuisaurus, odnosząc się miejsca znalezienia jego szczątków, tzn. prefektury Fukui. Drugi człon nazwy, sauros, pochodzi z języka greckiego, w którym oznacza jaszczura. Jedyny gatunek tego rodzaju ochrzczony został epitetem gatunkowym tetoriensis. Odnosi się on go grupy Tetori, wśród skał której znaleziono szczątki.

Jako holotyp wybrano prawą kość szczękową oznaczoną jako FDPM-V-40-1 oraz prawą kość jarzmową oznaczoną jako FDPM-V-40-2. Oznaczenia te odnoszą się do Muzeum Dinozaurów Prefektury Fukui. Zdefiniowano również paratypy, na które obrano czaszkę bez zachowanych połączeń stawowych z fragmentami żuchwy oraz elementy mostka.

Fukuizaur zaliczony został do iguanodonów. Kobayashi & Azuma zauważają w jego szkielecie cechy świadczące o większym zaawansowaniu ewolucyjnym, niż w przypadku kamtozaura, tworzącego wraz z bardziej zaawansowanymi ewolucyjnie iguanodonami grupę Ankylopolexia Wnioskują z tego przynależności zwierzęcia do grupy Styracosterna. Cechą charakterystyczną jej przedstawicieli jest tylko-boczny wyrostek mostka i wyrostek taki obecny jest na mostku fukuizaura. Analiza budowy kości zębowej świadczy o jeszcze większym zaawansowaniu ewolucyjnym fukuizaura: mianowicie ma on zaliczać się do Hadrosauriformes, będąc bardziej zaawansowany od probaktrozaura. Z drugiej strony cechy dzioba i zębów zębowych nie pozwalają zaliczyć zwierzęcia w obrębie rodziny hadrozaurów.

Autorzy rodzaju zaprezentowali następujący kladogram ukazujący pozycję fukuizaura pośród innych iguanodonów:

	Iguanodon Ouranosaurus
	Fukuisaurus Altirhinus Probactrosaurus Eolambia Protohadros Bactrosaurus Telmatosaurus Hadrosaurinae Lambeosaurinae

Paleoekologia

Mięsożercą sąsiadującym z fukuizaurem był Fukuiraptor

Szczątki fukuizaura znaleziono w Japonii, na terenie prefektury Fukui. Znajdujące się tam skały tworzą formację Kitadani, powstałą z osadów rzecznych bądź na skutek działania wód brachicznych. Formacja ta zalicza się do podgrupy Akaiwa, a ta z kolei do grupy Tetori. Wiek powstania skał szacuje się na późny hoteryw do barremu.

Formacja Kitadani znana jest z takich pozostałości dawnych zwierząt, jak szczątki iguanodonów, Fukuiraptor, ponadczterometrowego karnozaura, zęby zauropoda, krokodylokształtnego z rodziny Goniopholididae, żółwie Adocidae, Nanhsiungchelyidae oraz być może Synemydidae, ryby. W 2010 ze skał Tetori opisano zauropoda z grupy Titanosauriformes nazwanego Fukuititan, a w 2016 niewielkiego teropoda Fukuivenator. Dinozaury reprezentował też znaleziony rok wcześniej bazalny hadrozauroid Koshisaurus . Skamieniałości tego ostatniego znaleziono w wyższych warstwach formacji Kitadani, podobnie jak Fukuivenator i Fukuititan. Szczątki fukuizaura leżały w głębszych jej osadach, wraz z Fukuiraptor. Pterozaury reprezentował Pteraichnus nipponensis.