Carl Gustav Jakob Jacobi

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Carl Gustav Jacobi
Carl Gustav Jakob Jacobi
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

10 grudnia 1804
Poczdam

Data i miejsce śmierci

18 lutego 1851
Berlin

Zawód, zajęcie

matematyk

Alma Mater

Uniwersytet Humboldtów w Berlinie

Odznaczenia
Order „Pour le Mérite” za Naukę i Sztukę
Multimedia w Wikimedia Commons
Carl Jacobi

Carl Gustav Jakob Jacobi (ur. 10 grudnia 1804 w Poczdamie, zm. 18 lutego 1851 w Berlinie) – niemiecki matematyk, profesor Uniwersytetu Albrechta w Królewcu, współtwórca teorii funkcji eliptycznych, sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki – zasadę Jacobiego, wprowadził pojęcie jakobianu; brat fizyka Moritza Hermanna Jacobiego (1801–1874).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Carl Gustav Jacobi urodził się 10 grudnia 1804 roku w Poczdamie w zamożnej rodzinie żydowskiej[1]. Jego ojciec Simon Jacobi (1772–1832) był bankierem i członkiem rady poczdamskiej gminy żydowskiej[1]. Bratem Carla był Moritz Hermann Jacobi (1801–1874), elektrotechnik i fizyk[1].

Początkowo nauczał go w domu wuj, a później uczęszczał do gimnazjum w Poczdamie, które ukończył w ciągu roku (1816–1817)[2][3]. W 1821 roku osiągnąwszy wiek 16 lat, uprawniający do podjęcia studiów uniwersyteckich[2][3], zaczął studiować filozofię, wiedzę o starożytności (niem. Altertumswissenschaften) i matematykę na uniwersytecie w Berlinie[1]. W 1825 uzyskał stopień doktora i habilitację[1]. Po konwersji na chrześcijaństwo[2], jako 20-latek był już wykładowcą matematyki na uczelni berlińskiej[1].

W roku akademickim 1826/27 przeniósł się na Uniwersytet Albrechta w Królewcu, gdzie mógł liczyć na szybszą ścieżkę kariery[1]. W 1827 roku został profesorem nadzwyczajnym matematyki, a dwa lata później profesorem zwyczajnym[1]. W 1843 roku musiał przerwać działalność dydaktyczną z powodu cukrzycy[1]. Zimę 1843/44 spędził w towarzystwie innych matematyków w Rzymie, a następnie, uzyskawszy emeryturę państwową, osiadł w Berlinie[1]. Z uwagi na zły stan zdrowia, wykłady dla studentów prowadził jedynie okazjonalnie[1]. W 1848 roku popadł w problemy finansowe na które złożyły się utrata stypendium, odebranego mu po liberalnej mowie wygłoszonej w kontekście Wiosny Ludów[2] oraz bankructwo firmy rodzinnej, które pozbawiło go majątku[1][3]. W 1850 roku zaakceptował ofertę pracy na uniwersytecie wiedeńskim, co poprawiło jego sytuację materialną[1].

Zmarł na grypę i ospę prawdziwą[2] jeszcze przed przeprowadzką do Wiednia – 18 lutego 1851 roku w Berlinie[1].

Działalność naukowa[edytuj | edytuj kod]

Jacobi, niezależnie od norweskiego matematyka Nielsa Henrika Abela (1802–1829), sformułował teorię funkcji eliptycznych[4]. Zajmował się teorią równań różniczkowych cząstkowych, zwłaszcza równań różniczkowych dynamiki (równanie Hamiltona-Jacobiego)[4]. Sformułował jedną z wariacyjnych zasad mechaniki (zasada Jacobiego)[4]. Wprowadził pojęcie jakobianu[4].

Obok pracy naukowej zajmował się dydaktyką – założył pierwsze seminarium matematyczne[1]. Jego uczniami byli m.in. Carl Wilhelm Borchardt (1817–1880), Eduard Heine (1821–1881), Otto Hesse (1811–1874), Friedrich Julius Richelot (1808–1875), Johann Georg Rosenhain (1816–1887) i Philipp Ludwig von Seidel (1821–1896)[1]. Razem z astronomem Friedrichem Wilhelmem Besselem (1784–1846) i fizykiem Franzem Ernstem Neumannem (1798–1895) przyczynił się do wypracowania wysokiej pozycji uniwersytetu w Królewcu na polu nauk matematyczno-przyrodniczych[1].

Publikacje[edytuj | edytuj kod]

Dzieła podane za Neue Deutsche Biographie i Encyclopædia Britannica[2][5]:

  • 1829 – Fundamenta nova theoriae functionum ellipticarum
  • 1839 – Canon arithmeticus sive tabulae quibus exhibentur pro singulis numeris primis vel primorum potestatibus infra 1000 numeri ad datos indices et indices ad datos numeros pertinentes
  • 1841 – De Formatione et Proprietatibus Determinantium
  • 1881–1891 – Gesammelte Werke (8 tomów)

Członkostwa, odznaczenia i nagrody[edytuj | edytuj kod]

  • 1829–1836 – członek korespondencyjny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)[6]
  • 1830–1846 – członek korespondencyjny Francuskiej Akademii Nauk[7]
  • 1836–1844 – członek zagraniczny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)[6]
  • 1842 – Pour le Mérite[8]
  • 1844 – członek zwyczajny Królewskiej Pruskiej Akademii Nauk (Königlich Preußische Akademie der Wissenschaften)[6]
  • 1846 – członek zagraniczny Francuskiej Akademii Nauk[7]

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Jego imieniem nazwano szereg terminów matematycznych[4]:

Na cześć Jacobiego nazwano jedną z planetoid z pasa głównego asteroid – (12040) Jacobi[11] oraz krater księżycowy Jacobi[12].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Neue Deutsche Biographie 1974 ↓.
  2. ↑ a b c d e f Encyclopædia Britannica ↓.
  3. ↑ a b c Allgemeine Deutsche Biographie 1905 ↓.
  4. ↑ a b c d e f Encyklopedia PWN ↓.
  5. ↑ Neue Deutsche Biographie 1999 ↓.
  6. ↑ a b c Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften: Mitglieder – historisch Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.bbaw.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).
  7. ↑ a b Académie des sciences: Les membres du passé dont le nom commence par J. [w:] www.academie-sciences.fr [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (fr.).
  8. ↑ Sekretariat des Ordens Pour le mérite für Wissenschaften und Künste bei der Beauftragten der Bundesregierung für Kultur und Medien: Carl Gustav Jacob Jacobi. [w:] www.orden-pourlemerite.de [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (niem.).
  9. ↑ a b Encyklopedia PWN – jakobian ↓.
  10. ↑ Encyklopedia PWN – równanie Hamiltona–Jacobiego ↓.
  11. ↑ (12040) Jacobi w bazie Jet Propulsion Laboratory (ang.)
  12. ↑ Gazetteer of Planetary Nomenclature: Jacobi. [w:] planetarynames.wr.usgs.gov [on-line]. [dostęp 2021-01-24]. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Carl_Gustav_Jakob_Jacobi&oldid=72607393”