Hanna Januszewska

Hanna Januszewska

Hanna Januszewska-Moszyńska (przed 1939)
Data i miejsce urodzenia	20 kwietnia 1905 Warszawa
Data i miejsce śmierci	18 lipca 1980 Warszawa
Narodowość	polska
Język	polski
Alma Mater	Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	literatura
Ważne dzieła
Pyza na polskich dróżkach
Odznaczenia

Grób Hanny Januszewskiej-Moszyńskiej na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Hanna Januszewska-Moszyńska (ur. 20 kwietnia 1905 w Warszawie, zm. 18 lipca 1980 tamże) – polska prozaiczka, poetka, tłumaczka, autorka sztuk teatralnych i słuchowisk.

Życiorys

Urodziła się w rodzinie inż. Wiesława Stefana Januszewskiego (1876–1951) i Henryki Cyryli z Hussów (zm. 1959). Ukończyła gimnazjum w Warszawie oraz studia na Wydziale Polonistyki UW. Zadebiutowała tomikiem wierszy dla dorosłych zatytułowanym Poezje (1924). Od 1932 roku publikowała wiersze dla dzieci.

Podczas II wojny światowej brała udział w tajnym nauczaniu i pracowała w konspiracyjnych wydawnictwach. Po zakończeniu działań wojennych zamieszkała w Łodzi, gdzie objęła funkcję redaktora w tamtejszym oddziale Polskiego Radia, w 1949 roku powróciła do Warszawy. Wtedy też zwyciężyła w ogłoszonym przez Ministerstwo Kultury i Sztuki konkursie na literackie opracowanie baśni ludowych.

Jej twórczość obejmowała wiersze, bajki, baśnie, słuchowiska radiowe, sztuki teatralne, opowiadania i powieści fantastyczne, których kanwą często były piosenki i bajki zaczerpnięte z polskiego folkloru oraz wydarzenia historyczne. Współpracowała z czasopismami skierowanymi do najmłodszych czytelników „Płomyczek”, „Płomyk” (z którymi była związana już przed 1939), „Miś” i „Świerszczyk”. Jej utwory zostały przetłumaczone na języki obce.

Utwory Januszewskiej były wielokrotnie wznawiane, a w kolejnych wydaniach Januszewska często wprowadzała daleko idące zmiany.

Poza twórczością własną pisarka była tłumaczką oraz dokonywała adaptacji i opracowań dzieł innych autorów m.in. Marii Konopnickiej, Charles'a Perraulta i Hansa Christiana Andersena.

W uznaniu wartości pedagogicznych Hannę Januszewską odznaczano i nominowano do nagród państwowych (nagroda Prezesa Rady Ministrów, nagroda Premio Europeo). Książka Bajki o czterech wiatrach jest wpisana na Listę Honorową im. H.Ch. Andersena. W 1980 roku otrzymała Nagrodę Państwową I stopnia.

Od 1928 roku była żoną Józefa Moszyńskiego. Jej syn, Krzysztof Moszyński (1932–2020), był profesorem matematyki UW.

Zmarła w Warszawie, spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 177-5-14,15).

Twórczość

Wiersze dla dorosłych

• Poezje (1924)
• Dom na wyspie (1930)
• Exodus (1933)

Wiersze i opowiadania dla dzieci

• Ele-mele Dudki (1932)
• Jawor, jawor (1932)
• Z góry na Mazury. Bajki mazowieckie (1932)
• O kocie, co faję kurzył (1933)
• O chłopcu drewnianym (1938)
• Baśń o wędrującej Pyzie
  • Jak polska Pyza wędrowała (1938, wyd. zmienione 1951)
  • Idzie Pyza borem, lasem... (1939)
  • Pyza na Starym Mieście (1948)
  • Pyza na polskich dróżkach (1955)
• Siwa gąska, siwa (1939)
• O polskim Chrobotku (1939)
• Było i będzie (współaut. Janina Porazińska, Ewa Szelburg-Zarembina, 1945)
• O dobrym Strachu (1945)
• Kowal spod Racławic (1946)
• Ni-to, ni-sio (1947)
• O flisaku i Przydróżce – Bajka wiślana (1950)
• Złota legenda warszawska (1950)
• Zwycięskie kielnie (1950)
• Trzy razy cztery (1953)
• Wiórki (1953)
• O smoku wawelskim (1954)
• Hafciarka jesienna (1956)
• Wróżka (1957)
• O przepióreczce (1958)
• O krakowskim kocie (1959)
• Srebrna kózka (1961)
• O grubym Franusiu i o dyliżansie (1961)
• Farfurowa bajka (1961)
• Światła (1962)
• Pirlim-pem (1965; zmienione wydanie Świateł)
• Wilanowska bajka (1964)
• Zaczarowany krawiec (1967)
• Grajmy (1970)
• Kucharka Chrobrego (1972)
• Lwy (1974)
• Mój dom – moja ojczyzna (1981)
• Złoty koszyczek. Bajka wiosenna (1974)
• Walc panny Ludwiki (1981)

Baśnie prozą

• Baśnie polskie (1952; zawiera: O Bartku doktorze, Synowie z gwiazdą w skroni, O córce kupca i o potworze, Żelazne trzewiczki, Michałkowicka opowieść, Baśń żołnierska)
• O Bartku doktorze i inne baśnie (1955; uzupełnia jej wcześniejsze Baśnie polskie o: Złota jabłoń, Nietykałek, Licho na topoli, Pieśń)
• Złota jabłoń (1956; wznowienie O Bartku doktorze i innych baśni)
• Bajki (1975)
• Bajki o czterech wiatrach (1978)

Powieści

• Broszka van der Manów (1936)
• Rękopis pani Fabulickiej (1958)
• Trik-trak (1961)
• Sześć grubych ryb (1966)
• Ambaje (1967)
• Mania Lazurek (1968; na podstawie książki powstał film fabularny Zaczarowane podwórko)
• Przez pawie oczko (1969)
• Proszę wycieczki (1971)
• Pierścionek pani Izabeli (1972)
• Bryg „Zuzanna” (1973)
• Tut-tut (1981)
• Słońce wschodzi (1982)

Twórczość dramaturgiczna

• Nawojka. Opowieść sceniczna w 4 aktach z epilogiem (1952)
• Magazyn Małgorzaty Charette. Sztuka w 3 aktach dla młodzieży i dorosłych (1955)
• Żart olszowiecki. Baśń sceniczna (1957)
• Smocza awantura (1960)
• Teatr malowany przedstawia żart sceniczny... pt. Kogut (1961)
• Czerwona czapeczka: bajka dla teatru lalek oparta na ludowym wątku szwedzkim (1979)

Wybrane przekłady i adaptacje

• Hans Christian Andersen, Słowik, (1947; adaptacja sceniczna)
• Hans Christian Andersen, Krzesiwo, (1952; adaptacja sceniczna)
• Johann Wolfgang von Goethe, Uczeń czarnoksiężnika (1953)
• Charles Perrault, Bajki Babci Gąski (1961; przekład)
• Charles Perrault, Bajki (1971; adaptacja)
• Eleanor Farjeon, Marcin spod Dzikiej Jabłoni (1966)
• Eleanor Farjeon, Mały pokój z książkami (1981)

Cykl o Pyzie

Pyza zwiedzała dwie różne Polski – przedwojenną (Lwów, Wilno i Grodno) oraz socjalistyczną (Nowa Huta). W PRL przedwojennych przygód Pyzy nie wznowiono. Na podstawie utworów powstał serial animowany Wędrówki Pyzy. Autorem ilustracji i scenografem serialu był Adam Kilian.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)
• Order Uśmiechu

Bibliografia

• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 289. [dostęp 2023-09-25].
• Halina Skrobiszewska: O Hannie Januszewskiej. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987. ISBN 83-10-09161-3.

Linki zewnętrzne

• Hanna Januszewska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [dostęp 2023-04-29] .
• Biogram Hanny Januszewskiej na stronie wydawnictwa Nasza Księgarnia (wersja zarchiwizowana)
• Wstęp Krzysztofa Moszyńskiego, syna pisarki, do wznowienia Pyzy na polskich dróżkach (wersja zarchiwizowana)