Jan Rataj

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jan Rataj
Jan Ratay
„Biegły”
Ilustracja
Jan Rataj w mundurze majora (po 1939 roku)
major major
Data i miejsce urodzenia

21 grudnia 1889
Uście Solne

Data i miejsce śmierci

31 października 1959
Bochnia

Przebieg służby
Lata służby

1914–1929 i 1939–1948

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Legiony Polskie

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941) Złoty Krzyż Zasługi Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Tablica epitafijna na grobie Jana Rataja na cmentarzu w Bochni

Jan Rataj vel Jan Ratay[a] (ur. 21 grudnia 1889 w Uściu Solnym, zm. 31 października 1959 w Bochni) – polski prawnik doktor prawa, adwokat, legionista, major Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej, radca prawny Wydziału Powiatowego w Grodnie oraz Sejmiku Powiatowego w Grodnie, senator V kadencji II Rzeczypospolitej.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Pawła, wyrobnika, i Katarzyny z Marszyckich. Naukę rozpoczął w szkole powszechnej w Uściu Solnym, by ukończyć ją już w Bochni, gdzie rodzice z całą rodziną przeprowadzili się na przełomie wieków. Uczęszczał do Gimnazjum im. Króla Kazimierza Wielkiego w Bochni, ale egzamin dojrzałości zdał eksternistycznie w Gimnazjum św. Jacka w Krakowie 12 czerwca 1912 roku. Równocześnie w tym okresie pracował w krakowskiej poczcie jako niższy urzędnik pocztowy do roku 1914. W latach 1912–1917 podczas przerw w działaniach wojennych studiował na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego i 11 listopada 1917 roku uzyskał absolutorium, następnie podjął na tejże uczelni studia doktoranckie. W czerwcu 1923 roku uchwałą Rady Wydziału Prawa UJ uzyskał tytuł doktora prawa[1].

Od 1911 roku należał do Związku Strzeleckiego w Krakowie, gdzie był dowódcą plutonu o pseudonimie „Biegły” i w nim ukończył Szkołę Oficerską w roku 1913. W roku 1912 zaraz po zdaniu matury rozpoczął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. W roku 1914 został żołnierzem 1, a potem 3 pułku piechoty Legionów Polskich. 12 listopada 1914 roku mianowany został podporucznikiem piechoty. Formalnie został mianowany chorążym w piechocie ze starszeństwem z 15 czerwca 1915 roku[2]. Po pobycie w szpitalu służył w 5 pułku piechoty Legionów Polskich. Wiosną 1917 roku służył w Komendzie Placu Legionów w Wiedniu[3]. Od 6 kwietnia do 4 czerwca 1917 roku zarządzał Powiatowym Urzędem Zaciągu w Nieszawie. Po kryzysie przysięgowym został zwolniony z Legionów[4]. W lutym 1918 roku w szeregach II Brygady Legionów uczestniczył w walkach pod Rarańczą. W styczniu 1919 roku został awansowany do stopnia porucznika.

Po bitwie pod Kaniowem z wojskami niemieckimi, które znienacka zaatakowały Legionistów w nocy z 10 na 11 maja 1918 roku, dostał się do niewoli, z której zaraz zbiegł w nocy z pociągu i w miejscowości Radzież (gmina Niemowicze) na terenie dzisiejszej Ukrainy przez kilka tygodni był nauczycielem historii w miejscowej szkole. W grudniu 1918 roku zmobilizowany do 33 pułku piechoty Wojska Polskiego.

30 lipca 1920 roku został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 roku w stopniu majora, w żandarmerii, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich. Był wówczas dowódcą Ekspozytury Żandarmerii Polowej w Wilnie[5]. Następnie służył w 2 dywizjonie żandarmerii w Lublinie na stanowisku zastępcy dowódcy dywizjonu[6]. Od 31 października 1921 roku pełnił obowiązki dowódcy tego dywizjonu. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 roku i 9. lokatą w korpusie oficerów żandarmerii[7]. 15 maja tego roku został przeniesiony do 5 dywizjonu żandarmerii w Krakowie na stanowisko zastępcy dowódcy dywizjonu[8][9][10]. W kwietniu 1925 roku został przeniesiony z korpusu oficerów żandarmerii do korpusu oficerów piechoty w stopniu majora ze starszeństwem 1 czerwca 1919 i 289.1 lokatą z równoczesnym wcieleniem do 71 pułku piechoty w Ostrowi Mazowieckiej[11].

W roku 1925 ukończył kurs oficerów sztabowych w Grudziądzu. W listopadzie 1927 roku został przeniesiony z 81 pułku piechoty w Grodnie do 29 Dywizji Piechoty w tym samym garnizonie na stanowisko komendanta rejonowego Przysposobienia Wojskowego[12]. W marcu 1929 roku został zwolniony z zajmowanego stanowiska i oddany do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr III[13]. Z dniem 31 sierpnia 1929 roku został przeniesiony w stan spoczynku[14]. W 1934 roku pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Grodno. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr III. Był wówczas „przewidziany do użycia w czasie wojny”[15].

Po zakończeniu służby wojskowej zajął się praktyka adwokacką, którą prowadził już od 1919 roku. Był w tym czasie także radcą prawnym Wydziału Powiatowego w Grodnie, jak też szefem referatu prawnego Dowództwa Okręgu Korpusu Nr III w Grodnie od 1919 do 1939 roku.

W latach 1929–1930 odbył odbył aplikację sędziowską zakończoną pomyślnie zdanym egzaminem sędziowskim w Sądzie Apelacyjnym w Wilnie w roku 1930. W lutym 1933 roku pomyślnie zdał egzamin adwokacki[1].

Podczas wyborów do Senatu II Rzeczypospolitej V kadencji 13 listopada 1938 roku kandydował z okręgu Białystok, z listy Obozu Zjednoczenia Narodowego i uzyskał mandat senatora.

W kampanii 1939 roku walczył w 71 pułku piechoty z Zambrowa w stopniu majora. Pułk ten, pomimo liczebnej i technicznej przewagi najeźdźcy, dzielnie i bohatersko bronił powierzonego odcinka frontu. W wyniku ciężkich strat 19 września wycofał się na Litwę. Tam też został internowany w obozach jenieckich utworzonych najpierw w Kuluatywie, potem w Wilkowyszkach, a w dalszej kolejności w Kalwarii, gdzie przebywał do 10 sierpnia 1940 roku. Po zajęciu Litwy przez Sowietów, co miało miejsce w czerwcu 1940 roku, znalazł się w obozie w Kozielsku, a potem w Griazowcu. 25 sierpnia 1941 roku, po podpisaniu układu umowy Sikorski-Majski, został zwolniony i 3 września tego roku wstąpił do tworzącej się Armii Andersa w ZSRR. Posługiwał się biegle w mowie i piśmie językami: angielskim, francuskim i niemieckim, w języku rosyjskim bardzo dobrze tylko w mowie, a piśmie nieco słabiej.

Od 15 września do 31 października w obozie Tockoje-Buzułuk pod Uralem, w którym formowała się Armia Polska i początkowo znajdowało się jej główne dowództwo, był komendantem Stacji Zbornej. Od listopada 1941 roku do 31 stycznia 1942 roku przebywał w obozie Koltubanka, położonym na południe od Uralu pomiędzy Kujbyszewem a Oranienburgiem, pełnił tam funkcję radcy prawnego i równocześnie komendanta placu.

Z Armią Andersa[16] opuścił ZSRR i przebył przez Irak, Persję i Egipt do Wielkiej Brytanii. Służył w sądownictwie Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie (Irak, Iran, Palestyna, Egipt). W latach 1942–1944 był w stanie nieczynnym[17].

Osiadł w Glasgow. Do 1948 roku służył w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia; po rozformowaniu był bezrobotny[1][17]. W 1957 roku wrócił do Polski. Początkowo mieszkał w Tczewie, jednak wkrótce przeniósł się do Bochni.

Po śmierci został pochowany na miejscowym cmentarzu przy ul. Orackiej w Bochni (kwatera 15)[17][18].

Jan Rataj w 1919 roku ożenił się z Janiną Kliks[19], z którą miał dwoje dzieci: Janinę Teresę (ur. 1928) i Krzysztofa Lecha (ur. 1932)[1].

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ W latach 1920-1924 w ewidencji Wojska Polskiego figurował jako „Jan Ratay”.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d Teczka Jana Rataja w Archiwum Ministerstwa Obrony w Londynie Sekcja Polska
  2. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 26, jako „Jan Ratay”.
  3. ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 26.
  4. ↑ Wiktor Krzysztof Cygan, Oficerowie Legionów Polskich 1914–1917. Słownik biograficzny. Tom IV. P–S, Warszawa: Barwa i Broń, 2006, s. 123–124.
  5. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 30 z 11 sierpnia 1920 roku, s. 692, jako „Jan Ratay”.
  6. ↑ Spis oficerów 1921 ↓, s. 401, 839, jako „Jan Ratay”.
  7. ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 291, jako „Jan Ratay”.
  8. ↑ Suliński 2012 ↓, s. 33, jako „Jan Ratay”.
  9. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 1057, 1063, jako „Jan Ratay”.
  10. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 962, 965.
  11. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 45 z 23 kwietnia 1925 roku, s. 217.
  12. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 301.
  13. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 12 marca 1929 roku, s. 86.
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 6 lipca 1929 roku, s. 216.
  15. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 326, 890.
  16. ↑ a b c Aleksander Rataj: Uścianie genealogiczny przyczynek do dziejów Uścia Solnego. Bochnia: 2012 rok. ISBN 978-83-935160-0-1.
  17. ↑ a b c Jan Rataj. Witryna edukacyjna Kancelarii Senatu. [dostęp 2019-10-25].
  18. ↑ a b Jan Rataj ps. „Biegły” – krótki życiorys. Urząd Gminy Szczurowa, 2011-06-17. [dostęp 2016-01-13].
  19. ↑ Informacja o Janie Rataju na stronie Biblioteki Sejmowej – Parlamentarzyści RP. [dostęp 2019-10-25].
  20. ↑ M.P. z 1934 r. nr 27, poz. 41 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  21. ↑ a b Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 962.
  22. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Jan_Rataj&oldid=72447060”