Kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 w Mysłowicach
 nr rej. A/106/03 z 7 listopada 2003 roku
| |
 Kamienica od frontu (2014) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Krakowska 4, |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | |
| Architekt |
J. Wedeman |
| Kondygnacje |
4+1+1 |
| Rozpoczęcie budowy |
1902 |
| Ukończenie budowy |
1903 |
Położenie na mapie Mysłowic  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa śląskiego  | |
 50°14′32,5″N 19°08′22,9″E/50,242361 19,139694
| |
Kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 w Mysłowicach – kamienica mieszkalno-usługowa w Mysłowicach, położona przy ulicy Krakowskiej 4, w dzielnicy Stare Miasto.
Została wybudowana w latach 1902–1903 w stylu secesji i charakteryzuje się licznymi detalami architektonicznymi typowymi dla tego stylu. Występują tutaj takie detale, jak m.in. wstęgi, girlandy czy maszkarony. Wpisana jest do rejestru zabytków nieruchomych, a ochroną konserwatorską objęto cały budynek.
Historia[edytuj | edytuj kod]
Budowa kamienicy przy ulicy Krakowskiej 4 przypadła na okres świetności rozwoju Mysłowic, trwający przez drugą połowę XIX i początki XX wieku, kiedy to miasto przekształciło się w ośrodek wielofunkcyjny[1]. W tym czasie dokonano także znaczących przemian zarówno w układzie przestrzennym, jak i w samej zabudowie miasta[2]. Do wybuchu I wojny światowej najbardziej reprezentacyjne budowle użyteczności publicznej powstawały w rejonie od Neuekirchstrasse (późniejsza część ulicy Krakowskiej) do Promenady, z czego przy tej pierwszej ulicy powstały wielkomiejskie kamienice mieszczańskie oraz gmach Królewskiego Sądu Obwodowego (niem. Königliches Amtsgericht)[3]. Sama natomiast kamienica przy ulicy Krakowskiej 4 została wybudowana w latach 1902–1903[4] według projektu J. Wedemana z Wrocławia[5]. Inicjatorem budowy budynku był Mierzewski (bądź Mierzejewski)[2].
W 1913 roku w kamienicy, przy ówczesnej Neuekirchstrasse 7 działał lekarz Arthur Blumenfeld, a także siedzibę miały Stowarzyszenie Zwalczania Gruźlicy Płuc (niem. Verein zur Bekämpfung der Lungentuberkulose) oraz Ojczyźniany Związek Kobiet (niem. Vaterländischer Frauenverein)[6]. Dr Arthur Blumenfeld, jeden z najbardziej znanych mysłowickich Żydów, opuścił miasto w 1922 roku i wyjechał do Gliwic[7][8]. Vaterländischer Frauenverein w Mysłowicach został utworzony w 1901 roku. Działalność związku miała ograniczać się do akcji charytatywnych. Zrzeszał on kobiety z wyższych i zamożniejszych klas społecznych miasta, a na jego czele stała żona burmistrza Mysłowic, Maria Heuser[9].
Od czasu wzniesienia kamienicy przeszła ona liczne przebudowy, głównie w zakresie układu funkcjonalnego. Na przełomie lat 50. i 60. XX wieku poszczególne mieszkania, pierwotnie o bardzo dużych metrażach, zostały podzielone na mniejsze, a w każdym z nich wykonano łazienkę, a z czasem także instalacje centralnego ogrzewania[2].
W 2001 roku kamienica była własnością prywatną[10]. 7 listopada 2003 roku kamienicę wpisano do rejestru zabytków nieruchomych[4].
W 2013 roku w kamienicy funkcjonowały: I Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej, kancelarie adwokackie, komornik sądowy, gabinet radcy prawnego, gabinet kosmetyczny, przychodnia weterynaryjna, cukiernia i sklep wielobranżowy[11]. Na początku 2024 roku siedzibę w kamienicy dalej miały m.in.: I Zespół Kuratorskiej Służby Sądowej[12], komornik sądowy[13] oraz przychodnia weterynaryjna[14].
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Charakterystyka i bryła budynku[edytuj | edytuj kod]
Kamienica mieszkalno-usługowa[11] położona jest przy ulicy Krakowskiej 4 w Mysłowicach, na terenie dzielnicy Stare Miasto[15]. Położona jest ona w centrum miasta, na prostokątnej działce, z fasadą zwróconą w kierunku północnym[2].
Jest to obiekt symetryczny, powstały na rzucie litery „U”[16]. Składa się z budynku frontowego oraz dwóch oficyn od strony południowej, pomiędzy którymi znajduje się wąski zamknięty dziedziniec dostępny od strony północnej[2]. Kamienica posiada cztery kondygnacje nadziemne, poddasze i częściowe podpiwniczenie[16]. Powierzchnia całkowita budynku wynosi 3028 m², powierzchnia zabudowy 636 m², a kubatura 12354 m³[17]. Kamienica od frontu zwieńczona jest dachem dwuspadowym o konstrukcji płatwiowo-słupowej krytym dachówką karpiówką, a oficyny stropodachem i dachem pulpitowym krytym papą[2]. Na przecięciu kalenic facjaty i dachu głównego znajduje się wieżyczka zwieńczona hełmem z iglicą[16].
Kamienica została wzniesiona w technologii tradycyjnej. Mury piwnic i kondygnacji nadziemnych wybudowane zostały z cegły ceramicznej pełnej, elewacje frontowe częściowo wykończono tynkiem, a częściowo piaskowcem, cokół wzniesiono z bloków granitowych, elewacja tylna oraz elewacje oficyn licowane są białą cegłą glazurowaną, a elewacje boczne są ceglane[2].
Kamienica wpisana jest do rejestru zabytków nieruchomych pod nr. A 106/03 – granice ochrony obejmują cały budynek[4]. Ponadto kamienica znajduje się wewnątrz wpisanego do rejestru zabytków nieruchomych pod nr. A 1183/72 układu urbanistycznego miasta Mysłowice[18].
Architektura zewnętrzna[edytuj | edytuj kod]
Budynek architektonicznie reprezentuje styl secesyjny z elementami neobaroku[4].
Fasada kamienicy jest bogata w detale architektoniczne i zdobienia typowe dla secesji, które są ze sobą spójne i świadczą o integralności jej wystroju[19]. Jest ona symetryczna, o zróżnicowanej liczbie osi na poszczególnych kondygnacjach – od sześciu do ośmiu. Fasada jest zaakcentowana dwoma trójbocznymi wykuszami na poziomie drugiej i trzeciej kondygnacji oraz zwieńczona wysokim szczytem[16].
Na parterze osadzone są otwory drzwiowe i okienne, zamknięte łukami odcinkowymi, z wtórną stolarką. W trzeciej osi znajduje się prostokątny otwór bramny, a w centralnej, czwartej osi główne wejście do kamienicy ujęte w kamienny portal sięgający wysokością poziomu wysokiego parteru. Dolna część portalu jest boniowana, a drzwi zostały osadzone w lekko wycofanym otworze zamkniętym łukiem pełnym i zwieńczonym masywnym zwornikiem. Po bokach portalu znajdują się dwa pilastry z głowicami zdobionymi przedstawieniami sów oraz ornamentem wstęgowym[16]. Nad wejściem głównym znajduje się okno w kształcie elipsy opatrzone dekoracją w postaci głowy kobiecej wplecionej pomiędzy elementy wstęgi i kwiatów[19].
W skrajnych osiach drugiej i trzeciej kondygnacji znajdują się dwie loggie o zróżnicowanych otworach – dolne, otwarte łukiem eliptycznym, posiadają pełną murowaną balustradę, natomiast górne mają układ biforyjny i są obudowane od frontu kamienną ażurową balustradą. Dwie osie (druga i piąta) wyznaczone są dwoma symetrycznymi trójbocznymi wykuszami, zaokrąglonymi u podstawy i zwieńczonymi blaszanymi hełmami z dwiema kulami każdy. W osiach wykuszy osadzono otwory okienne zwieńczone zwornikami. W centralnej części elewacji drugiej i trzeciej kondygnacji znajdują się cztery prostokątne otwory okienne (po dwa na piętro), które zostały ujęte prostokątną ramą, a pola pomiędzy nimi zdobione są płycinami o motywach roślinno-kwiatowych. Pośrodku, u podstawy dolnej płyciny znajduje się maszkaron, a u góry motyw w kształcie wazy[16].
Fasadę wieńczy facjata oddzielona gzymsem, zwieńczona szczytem o wklęsło-wypukłych konturach. W osi facjaty znajduje się eliptyczne okno z prostokątną podstawą ujęte w prostej, kamiennej opasce, zwieńczone dekoracyjnym motywem w postaci stylizowanej głowy kobiecej. Powyżej, w szczycie znajduje się tablica inskrypcyjna w bogatym obramieniu. Całość zamyka profilowany gzyms, ponad którym w osi usytuowano element wieńczący w postaci kamiennej wazy[16].
Elewacja tylna głównej części kamienicy jest trójosiowa, z dominującym półokrągłym ryzalitem w części centralnej przechodzący w zwieńczeniu w formę pięciokąta. W przyziemiu znajduje się prosty kamienny gzyms, w pierwszej i trzeciej osi osadzone są w większości prostokątne otwory okienne, a w dolnej części elewacji znajduje się dodatkowo prostokątny otwór bramny oraz wejście do kamienicy. Elewację wieńczy prosty kamienny gzyms[20].
Elewacja oficyny zachodniej jest prosta, niesymetryczna i dziewięcioosiowa. W osiach 1-7 osadzono otwory okienne o zróżnicowanej szerokości, które zostały podkreślone w zwieńczeniu tynkowanymi nadprożami. Na poziomie parteru znajdują się wtórne otwory drzwiowe oraz bramne (garażowe). W ósmej osi znajduje się wycofany łukowy ryzalit bocznej klatki schodowej. Elewację wieńczy profilowany gzyms. Elewacja oficyny wschodniej jest sześcio- i siedmioosiowa. Stanowi ona niemal lustrzane odbicie zachodniej oficyny z drobnymi różnicami w sposobie rozmieszczenia poszczególnych otworów[20].
W południowej granicy działki kamienicy znajduje się pełny ceglany mur, częściowo tynkowany, odpowiadający wysokością oficynom budynku. Lico muru w części górnej zdobione jest symetryczną kompozycją płycinową, a w przyziemiu znajdują się dwie masywne schodkowe przypory. Pomiędzy nimi umieszczona została fontanna osadzona w łukowej niszy, z muszlą w zwieńczeniu oraz kamienną misą u podstawy[20]. Cały dziedziniec jest utwardzony betonem i pełnił on pierwotnie częściowo funkcję ogrodu, w części południowej zazielenionego, wydzielonego niskim metalowym ogrodzeniem, a północna część była utwardzona[2].
Wnętrza i wyposażenie[edytuj | edytuj kod]
Kamienica w części frontowej jest wielotraktowa. W strefie wejściowej sień jest sklepiona kolebkowo, z zachowanym pierwotnym wystrojem w postaci marmurowych schodów z mosiężnymi poręczami, posadzek z terakoty oraz dekoracji sztukatorskich na ścianach i sklepieniu[21]. W głównej klatce schodowej znajdują się schody dwubiegowe o konstrukcji stalowej, z drewnianymi stopnicami i balustradami o tralkach tocznych z drewnianą profilowaną poręczą[2]. Oficyny są natomiast dwutraktowe, z wąskimi podłużnymi korytarzami wzdłuż ścian zewnętrznych[21].
W budynku zachowały się liczne oryginalne elementy wyposażenia, w tym m.in.: część oryginalnej stolarki drzwiowej i okiennej, parkiety w niektórych pomieszczeniach mieszkalnych czy dekoracje sztukatorskie na sufitach[21]. Posadzki piwnic stanowią płasko układane cegły, w przejeździe bramnym znajduje się posadzka z żółtej terakoty, na parterze, natomiast w sieni i na klatce schodowej zachowane są oryginalne posadzki z dekoracyjnych płytek z terakoty. Ściany wewnętrzne są tynkowane[2].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 31.
- ↑ a b c d e f g h i j Maryńczuk 2001 ↓, s. 2.
- ↑ Dragan 2016 ↓, s. 55.
- ↑ a b c d Gminny… 2021 ↓, s. 37.
- ↑ Witecka 2008 ↓, s. 113.
- ↑ Dragan 2016 ↓, s. 119.
- ↑ Sulik 2017b ↓, s. 228.
- ↑ Sulik 2017b ↓, s. 247.
- ↑ Sulik 2017a ↓, s. 227-228.
- ↑ Maryńczuk 2001 ↓, s. 1.
- ↑ a b Dragan 2016 ↓, s. 142.
- ↑ Sąd Rejonowy w Mysłowicach: Zespoły Kuratorskiej Służby Sądowej i Ośrodki Kuratorskie. myslowice.sr.gov.pl. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
- ↑ Sąd Rejonowy w Mysłowicach: Komornicy. www.myslowice.sr.gov.pl. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
- ↑ Centrum Zdrowia Zwierząt Silvet: Kontakt. www.czzsilvet.pl. [dostęp 2024-01-26]. (pol.).
- ↑ Urząd Miasta Mysłowice: Zintegrowany System Informacji Przestrzennej Miasta Mysłowice – CRD MIIP. zsip.myslowice.pl. [dostęp 2024-01-02]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g Maryńczuk 2001 ↓, s. 5.
- ↑ Maryńczuk 2001 ↓, s. 21.
- ↑ Gminny… 2021 ↓, s. 34.
- ↑ a b Sabina Rotowska, Sztuka w mieście, miasto w sztuce. W duchu secesji, „Gazeta Mysłowicka” (03/2015 (45)), Mysłowice: ARAmedia, kwiecień 2015, s. 12 [dostęp 2024-01-26] (pol.).
- ↑ a b c Maryńczuk 2001 ↓, s. 6.
- ↑ a b c Maryńczuk 2001 ↓, s. 7.
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Weronika Dragan, Przemiany funkcjonalno-przestrzenne Starego Miasta w Mysłowicach w latach 1913–2013, Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach nr 3475, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, ISBN 978-83-8012-884-2 (pol.).
- Gminny Program Opieki nad Zabytkami Miasta Mysłowice na lata 2022 – 2025, Załącznik do uchwały Nr L/762/21 Rady Miasta Mysłowice z dnia 21 grudnia 2021 r., Mysłowice 2021 (pol.).
- Celina Maryńczuk, Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, tzw. karta biała. Kamienica mieszkalna, Warszawa: Ośrodek Dokumentacji Zabytków w Warszawie, 2001 (pol.).
- Alfred Sulik, Historia Mysłowic. T. 1: Do 1922 roku, Wydanie 3. rozszerzone, uzupełnione i poprawione, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017a, ISBN 978-83-7593-327-7 (pol.).
- Alfred Sulik, Historia Mysłowic. T. 2: 1922–1945: Miasto w Polsce odrodzonej 1922–1939 i Trzeciej Rzeszy niemieckiej 1939–1945, Wydanie 2, Mysłowice: Urząd Miasta Mysłowice, 2017b, ISBN 978-83-7593-328-4 (pol.).
- Helena Witecka, Moje miasto Mysłowice, Wydanie pierwsze, Mysłowice: Drukarnia B1, 2008, ISBN 978-83-927954-0-7 (pol.).