Korolubek
| Aglenus | |||
| Erichson, 1845 | |||
_(22687004791).png)
| |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina |
Agleninae | ||
| Rodzaj |
korolubek | ||
| Gatunek |
Aglenus brunneus | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
|
Hypophloeus brunneus Gyllenhaal, 1813 | |||
| Synonimy | |||
| |||
Korolubek[1] (Aglenus) – rodzaj chrząszczy z rodziny trąbików, jedyny z monotypowej podrodziny Agleninae, obejmujący tylko jeden gatunek – A. brunneus. Takson kosmopolityczny. Larwy oraz owady dorosłe są generalistycznymi detrytusożercami, spotykanymi w warunkach naturalnych, jak i synantropijnych. Wszystkie stadia rozwojowe są całkowicie ślepe.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Gatunek typowy rodzaju opisany został po raz pierwszy w 1813 roku przez Leonarda Gyllenhaala pod nazwą Hypophloeus brunneus. W nowym rodzaju Aglenus umieścił go w 1845 roku Wilhelm Ferdinand Erichson. W 1878 roku George Henry Horn sklasyfikował ów rodzaj we własnym plemieniu Agleni[2]. Przez dłuższy czas rodzaj ten umieszczany był w rodzinie gwozdnikowatych (Colydiidae)[3][4]. Dopiero w 1980 roku John Francis Lawrence wskazał podobieństwa między rodzajem Aglenus a zaliczanym do Prostominiinae rodzajem Ocholissa, w związku z czym sklasyfikował Aglenus w monotypowej podrodzinie Agleninae w obrębie rodziny trąbików (Salpingidae)[5]. Taka klasyfikacja ugruntowana została przez pracę Lawrence’a i Alfreda Newtona z 1995 roku[6] oraz podtrzymana przez pracę autorstwa 11 koleopterologów z 2011 roku[2].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Chrząszcze o wydłużonym, walcowatym ciele długości od 1,6 do 2,2 mm. Pigmentacja oskórka jest delikatna, skutkując ubarwieniem jasnobrunatnym do brunatnego, często jaśniejszym na pokrywach niż na głowie i przedpleczu. Głowa jest półkolista w obrysie[4], całkowicie pozbawiona oczu. Czułki buduje jedenaście członów, z których trzy ostatnie formują buławkę[4][3][7]. Miejsca osadzenia czułków są zakryte, niewidoczne patrząc od góry, a rowki podczułkowe nie występują. Szczytowe człony głaszczków obu par są podobnego kształtu[3]. Walcowate przedplecze ma delikatnie zaznaczone listewki po bokach i nieobrzeżoną krawędź podstawową. Punktowanie głowy i przedplecza może przybierać różną gęstość i rozmiary, natomiast między punktami zwykle widoczna jest delikatna, siateczkowata mikrorzeźba. Długość pokryw jest od 1,4 do 1,6 raza większa niż ich szerokość. Na każdej pokrywie występuje 7 rzędów grubych punktów oddzielonych gładkimi i płaskimi międzyrzędami (zagonikami) na odległości równej 1–2 średnicom tychże punktów. Czasem punkty bocznych rzędów są rozmieszczone nieregularnie i nie tworzą linii[4]. Pokrywy zakrywają cały odwłok i mają wyraźnie ukształtowane, kanciasto sterczące barki[7]. Tylnej pary skrzydeł brak zupełnie[4][3][7]. Przedpiersie ma wyrostek międzybiodrowy o równoległych bokach i zaokrąglonym szczycie. Panewki bioder przedniej pary otwierają się z tyłu. Panewki bioder środkowych również są otwarte[4]. U obu płci odnóża wszystkich par mają czteroczłonowe stopy. Na spodzie odwłoka widocznych jest pięć sternitów (wentrytów), z których pierwszy wypuszcza ku przodowi szeroko zaokrąglony na szczycie wyrostek międzybiodrowy[4][3].
Larwy mają wydłużone, spłaszczone ciało o mniej więcej równoległych bokach. Prognatyczna głowa jest całkowicie pozbawiona oczek larwalnych[7][3]. Żuwaczki mają dobrze rozwinięte mole, natomiast pozbawione są prosteki. Podgębie ma sklerom kształtem podobny do moli[3].
Ekologia i występowanie[edytuj | edytuj kod]
Owad ten w warunkach naturalnych spotykany jest w ściółce leśnej, norach gryzoni, jaskiniach i pod odstającą korą. Nie stroni jednak od zacienionych środowisk synantropijnych. Spotykany jest w piwnicach, starych stodołach, spichrzach, młynach, oborach, stajniach, kurnikach i gołębnikach. Bytuje w ściółce dla zwierząt, pod leżącymi na glebie deskami, w pryzmach kompostowych, pod plewami, nawozem, odchodami, słomą i sieczką[8][4][3]. Jest generalistycznym detrytusożercą. Żeruje na rozkładającym się materiale roślinnym (saprofitofagia), grzybach (mykofagia), padlinie (nekrofagia), nawozie i odchodach (koprofagia), w tym guanie[8][3][7]. W sprzyjających warunkach może tworzyć liczebne populacje[4]. W pieczarkarniach notowany bywa jako szkodnik[8].
Korolubek przypuszczalnie wywodzi się z nearktycznej Ameryki Północnej, skąd rozprzestrzenił się w wyniku licznych zawleczeń[7], stając się kosmopolitą[7][3]. Współcześnie występuje na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. W Australii występuje na południowym wschodzie kontynentu[3]. W Europie rozsiedlony jest od Hiszpanii na zachodzie po Rosję i Kaukaz na wschodzie, a jego północna granica zasięgu przebiega przez Irlandię, Anglię i południe Szwecji[8][9]. W Polsce jest rzadko spotykany, a większość jego rekordów z tego kraju pochodzi z XIX wieku[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Włodzimierz Dzieduszycki, Maryan Łomnicki: Muzeum imienia Dzieduszyckich we Lwowie. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1886.
- ↑ a b Patrice Bouchard i inni, Family-group names in Coleoptera (Insecta), „ZooKeys”, 88, 2011, s. 1-972, DOI: 10.3897/zookeys.88.807.
- ↑ a b c d e f g h i j k John F. Lawrence, S. Adam Ślipiński, Darren A. Pollock and Hermes Escalona: Salpingidae. W: Richard A.B. Leschen, Rolf G. Beutel, John F. Lawrence: Coleoptera, Beetles. Vol. 2: Morphology and Systematics (Archostemata, Adephaga, Myxophaga, Polyphaga patim). Wyd. II. Berlin, Boston: Walter de Gruyter & Co., 2016, seria: Handbook of Zoology.
- ↑ a b c d e f g h i Bolesław Burakowski, Stanisław A. Ślipiński: Klucze do oznaczania owadów Polski Część XIX Chrząszcze – Coleoptera z. 59. Gwozdnikowate – Colydiidae, Cerylidae, Anommatidae. Warszawa, Wrocław: Polskie Towarzystwo Entomologiczne, PWN, 1986, s. 38.
- ↑ J.F. Lawrence. A new genus of Indo-Australian Gempylodini with notes on the constitution of the Colydiidae (Coleoptera). „Journal of the Australian Entomological Society”. 19, s. 293–310, 1980.
- ↑ J.F. Lawrence, A.F. Newton Jr.: Families and subfamilies of Coleoptera (with selected genera, notes, references and data on family-group names). W: J. Pakaluk, S. A. Slipinski (Eds.): Biology, Phylogeny, and Classification of Coleoptera: Papers Celebrating the 80th Birthday of Roy A. Crowson. Warszawa: Museum i Instytut Zoologii PAN, 1995, s. 779-1006.
- ↑ a b c d e f g Darren A. Pollock: Family 116. Salpingidae. W: American Beetles. Vol. 2. Polyphaga: Scarabaeoidea through Curculionoidea. Ross H. Arnett Jr., Michael C. Thomas, Paul E. Skelley, J. Howard Frank (red.). Boca Raton, London, New York, Washington D.C.: CRC Press, 2000, s. 544-548.
- ↑ a b c d e B. Burakowski, M. Mroczkowski, J. Stefańska. Chrząszcze – Coleoptera. Chrząszcze – Coleoptera. Cucujoidea, część 2. „Katalog Fauny Polski”. XXIII (13), 1986.
- ↑ Darren Andrew Pollock: Salpingidae. W: Catalogue of Palaearctic Coleoptera. Volume 5. I. Lobl, A. Smetana (red.). Stenstrup, Denmark: Apollo Books, 2008, s. 417-421.