Ligustr

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Ligustr
Ilustracja
Morfologia (ligustr pospolity)
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

jasnotowce

Rodzina

oliwkowate

Rodzaj

ligustr

Nazwa systematyczna
Ligustrum L.
Sp. Pl. 7. 1 Mai 1753[3]
Typ nomenklatoryczny

Ligustrum vulgare L.[4]

Synonimy
  • Esquirolia H.Lév.
  • Faulia Raf.
  • Ligustridium Spach
  • Parasyringa W.W.Sm.
  • Phlyarodoxa S.Moore
  • Visiania DC.[3]
Kwiaty ligustru pospolitego
Owoce ligustru pospolitego

Ligustr (Ligustrum L.) – rodzaj roślin należący do rodziny oliwkowatych (Oleaceae). Liczy 45 gatunków[3]. Większość występuje w południowo-wschodniej i wschodniej Azji, jeden gatunek – ligustr pospolity L. vulgare rośnie w Europie, rejonie Kaukazu i północno-zachodniej Afryce, także jeden gatunek – Ligustrum australianum występuje w Queensland w północnej Australii[3][5]. Różne gatunki zawleczone poza obszar naturalnego występowania są uciążliwymi gatunkami inwazyjnymi[6]. W naturze rosną zwykle w różnych formacjach zaroślowych, często na glebach wapiennych. Ich kwiaty zapylane są przez owady[7]. Kwiaty pachną, ale aromat bywa nieprzyjemny ze względu na zawartość trimetyloaminy o zapachu podobnym do amoniaku[6]. Na ligustrze żeruje pryszczel lekarski – trujący owad dawniej wykorzystywany w medycynie[8].

Różne gatunki i odmiany uprawiane są jako rośliny ozdobne, często w formie żywopłotów – np. ligustr pospolity i ligustr jajowatolistny L. ovalifolium. Ligustr lśniący L. lucidum uprawiany jest jako zimozielone drzewo uliczne w Azji i południowej Europie (też rośnie inwazyjnie w Nowej Zelandii i Australii). Rośliny z tego rodzaju wykorzystywane są także jako miododajne i lecznicze[6][7].

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Pokrój
Krzewy i drzewa osiągające ok. 15 m wysokości[7].
Liście
Zimozielone lub sezonowe, naprzeciwległe, pojedyncze, krótkoogonkowe, całobrzegie i nieco mięsiste[7][9].
Kwiaty
Obupłciowe, zebrane w wyrastające szczytowo lub podszczytowo kwiatostany wiechowato-wierzchotkowe. Kielich dzwonkowaty, składa się z 4 działek zrośniętych u nasady, często drobnych[5][7]. Płatki korony są cztery, białe, u nasady są zrośnięte w krótką lub dłuższą, walcowatą rurkę, zakończoną wolnymi, nieco kapturkowatymi łatkami. Pręciki są dwa, są schowane lub wystają z rurki korony. Zalążnia jest górna i dwukomorowa, w każdej komorze rozwijają się dwa zalążki[7][5]. Szyjka słupka jest krótka, z rozwidlonym znamieniem[9].
Owoce
Czarne lub ciemnoniebieskie[7], mięsiste pestkowce podobne do jagód z papierzastym lub błoniastym endokarpem otaczającym 1–4 nasiona[9][5].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja systematyczna

Rodzaj z rodziny oliwkowatych (Oleaceae), a w jej obrębie z plemienia Oleeae[10]. Wraz z rodzajem lilak Syringa łączony jest w podplemię Ligustrinae Koehne (1893)[5]. Analizy filogenetyczne oparte na badaniach molekularnych pozwoliły stwierdzić, że rodzaj Ligustrum jest zagnieżdżony w rodzaju Syringa, czyniąc z niego takson parafiletyczny[11].

Wykaz gatunków[3][12]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-03-24] (ang.).
  3. a b c d e Ligustrum L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-11].
  4. Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-16].
  5. a b c d e K. Kubitzki (red.): The Families and Genera of Vascular Plants. VII. Flowering Plants. Dicotyledons. Lamiales. Berlin, Heidelberg: Springer, 2004, s. 302. ISBN 978-3-642-62200-7.
  6. a b c David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 526, DOI10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. a b c d e f g Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 414. ISBN 0-333-73003-8.
  8. Aleksander Smakosz, Bug as a Drug. Lytta vesicatoria L. Applications in Nineteenth Century Official Medicine, „Pharmacognosy Reviews”, 16 (31), 2022, s. 27–33, DOI10.5530/phrev.2022.16.5 [dostęp 2023-10-09].
  9. a b c Ligustrum Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-04-11].
  10. Genus Ligustrum L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-04-11].
  11. Dupin, J.; Raimondeau, P.; Hong-Wa, C.; Manzi, S.; Gaudeul, M.; Besnard, G.. Resolving the Phylogeny of the Olive Family (Oleaceae): Confronting Information from Organellar and Nuclear Genomes. „Genes”. 11, 12, s. 1508, 2020. DOI: 10.3390/genes11121508. 
  12. Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.