Ludność Iłży

Iłża jest miastem, będącym siedzibą gminy Iłża w powiecie radomskim, w województwie mazowieckim. W I Rzeczypospolitej była jednym z większych miast województwa sandomierskiego. Na przełomie XIX i XX wieku powiększyła się, głównie przez umiejscowienie tutaj siedziby powiatu iłżeckiego. Wyniszczona przez dwie wojny światowe, odbudowała się w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych. W 2017 roku Iłża posiadała 4832 mieszkańców, co plasowało ją na 587 miejscu w Polsce.

Rys historyczny

Początki miasta

Najstarsze ślady zwartego osadnictwa na terenie Iłży pochodzą z czasów wczesnopiastowskich, czego dowodem jest grodzisko zwane kopcem tatarskim w północnej części miasta. Osada w 1239 roku otrzymała prawa miejskie. Wówczas rozpoczął się rozwój miasta. Z danych świętopietrza możemy wywnioskować, że w połowie XIV wieku Iłżę zamieszkiwało około 700 mieszkańców.

Okres staropolski

W połowie XVI wieku Iłża przekroczyła poziom 1000 mieszkańców i stała się jednym z większych miast województwa sandomierskiego. W roku 1645 Iłżę zamieszkiwało około 2050 osób. Po potopie szwedzkim i epidemiach związanych z działaniami wojennymi, liczba mieszkańców miasta zmniejszyła się do około 1000 mieszkańców. Sytuacja nie zmieniła się aż do końca XVIII wieku. W roku 1787 odnotowano 1141 mieszkańców Iłży.

XIX wiek

Iłża pod koniec XIX wieku

W początkach XIX wieku miasto doczekało się dwóch zakładów przemysłowych - manufaktury sukna i fabryki fajansu. Wówczas zaczęli tutaj osiedlać się Żydzi. Spowodowało to podwojenie się liczby mieszkańców w przeciągu 50 lat. Korzystnym było umiejscowienie w Iłży siedziby powiatu w 1867 roku. Mimo odebrania przez władze rosyjskie praw miejskich w roku 1870, Iłża nie zatraciła swojego charakteru. Na początku XX wieku do byłego miasta włączono przedmieścia - Piłatkę i Kotlarkę. W 1910 roku osadę zamieszkiwało już 5910 mieszkańców.

Dwudziestolecie międzywojenne

I wojna światowa zniszczyła miasto. W roku 1916 przeniesiono siedzibę powiatu do Wierzbnika. Po odzyskaniu niepodległości liczba ludności zaczęła rosnąć, jednak nie powróciła do stanu przedwojennego. Dużą część społeczności stanowiła ludność żydowska. W 1939 roku Iłża posiadała 5200 mieszkańców, w tym 1925 narodowości żydowskiej, co daje około 37 procent.

II wojna światowa

W czasie II wojny światowej Iłża weszła w skład Generalnego Gubernatorstwa. W mieście utworzono getto, do którego skierowano ludność żydowską z okolicznych miejscowości. W 1940 roku liczba mieszkańców wyniosła 5954. Po masowych wywózkach Żydów do obozów zagłady, a Polaków na przymusowe roboty do Niemiec oraz po akcji AB, w mieście pozostało 3678 osób.

Okres po 1945 roku

Osiedle Zuchowiec

W 1946 roku miasto liczyło 3813 mieszkańców, a 4 lata później zaledwie 3320. Dopiero w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych XX wieku sytuacja ludnościowa poprawiła się. Wybudowano dwa nowe osiedla wielorodzinne: os. Stanisława Staszica i os. Zuchowiec. Od miasta odłączono Piłatkę i Kotlarkę, które nie miały charakteru miejskiego. Na wzgórzu św. Leonarda rozwinęło się osiedle domków jednorodzinnych. W 1996 roku miasto posiadało 5530 mieszkańców. Od tego czasu jednak ich liczba sukcesywnie spada. W 2017 roku wyniosła zaledwie 4832.

Ludność w latach

Iłża podczas potopu szwedzkiego w 1656 roku - reprodukcja sztychu Erika Dahlbergha

Iłża - widok z zamku

• połowa XV wieku – ok. 700
• około 1500 – ok. 800
• 1569 – ok. 1 000
• 1645 – ok. 2 050
• 1653 – ok. 1 800
• 1662 – 1 025
• 1688 – 896
• 1733 – ok. 800
• 1787 – 1 141
• 1789 – 1 012
• 1820 – 1 435
• 1827 – 1 711
• 1846 – 2 011
• 1850 – 1 943
• 1853 – 2 068
• 1855 – 2 179
• 1857 – 1 978
• 1859 – 2 108
• 1860 – 2 111
• 1865 – 2 360
• 1869 – 2 843
• 1890 – 3 858
• 1893 – 3 999
• 1895 – 4 050
• 1897 – 4 230
• 1907 – 5 713
• 1910 – 5 910
• 1914 – 5 708
• 1916 – 4 294
• 1918 – 4 954
• 1921 – 4 554
• 1931 – 5 099
• 1939 – 5 200
• 1941 – 5 954
• 1943 – 3 678
• 1946 – 3 813
• 1950 – 3 320
• 1960 – 3 812
• 1970 – 4 419
• 1975 - 4 713
• 1980 – 4 978
• 1995 – 5 493
• 1996 – 5 530
• 1997 – 5 485
• 1998 – 5 411
• 1999 – 5 226
• 2000 – 5 256
• 2001 – 5 254
• 2002 – 5 214
• 2003 – 5 223
• 2004 – 5 178
• 2005 – 5 185
• 2006 – 5 159
• 2007 – 5 140
• 2008 – 5 127
• 2009 – 5 104
• 2010 – 5 169
• 2011 – 5 155
• 2012 – 5 111
• 2013 – 5 054
• 2014 – 4 991
• 2015 – 4 947
• 2016 – 4 862
• 2017 – 4 832

Wykres

Mniejszości narodowe

W spisach powszechnych pojawiały się jako mieszkańcy osoby innej narodowości niż polska. Ich liczebność na przestrzeni lat:

Żydzi:

• 1820 – 198
• 1827 – 348
• 1860 – 542
• 1865 – 712
• 1897 – 2 069
• 1914 – 2 433
• 1921 – 1 545
• 1939 – 1 925

Rosjanie:

Głównie urzędnicy powiatu iłżeckiego i ich rodziny.

• 1897 – 67