Manat karaibski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Manat karaibski
Trichechus manatus
Linnaeus, 1758[1]
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

brzegowce

Rodzina

manatowate

Rodzaj

manat

Gatunek

manat karaibski

Podgatunki
  • T. m. manatus Linnaeus, 1758
  • †T. m. bakerorum Domning, 2005[14]
  • T. m. latirostris Harlan, 1824
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[15]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Manat karaibski[16] manat, manat amerykański, lamantyna, brzegowiec (Trichechus manatus) – gatunek ssaka z rodziny manatowatych (Trichechidae), zamieszkujący wybrzeża zachodniego wybrzeża Oceanu Atlantyckiego od Florydy po północno-wschodnią Brazylię, a także wybrzeża Karaibów.

Taksonomia[edytuj | edytuj kod]

Gatunek po raz pierwszy zgodnie z zasadami nazewnictwa binominalnego opisał w 1758 roku szwedzki przyrodnik Karol Linneusz nadając mu nazwę Trichechus manatus[1]. Miejsce typowe według oryginalnego opisu to „Morze Amerykańskie” (łac. Habitat in Mari Americano)[1], ograniczone w 1911 roku przez Oldfielda Thomasa do Indii Zachodnich[17][18][19][20]. Formalnie nie wyznaczono żadnego okazu typowego[21], Linneusz w swoim oryginalnym opisie cytował wcześniejszych autorów[1].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają trzy podgatunki (2 współcześnie występujące i jeden wymarły)[20]. Podstawowe dane taksonomiczne podgatunków (oprócz nominatywnego) przedstawia poniższa tabelka:

Podgatunek Oryginalna nazwa Autor i rok opisu Miejsce typowe Holotyp
T. m. bakerorum Trichechus manatus bakerorum Domning, 2005 Rock Springs (28°45′20″N 81°29′58″W/28,755556 -81,499444), Dr. Howard A. Kelly County Park, 10 km na północ od Apopka, Hrabstwo Orange, Floryda, Stany Zjednoczone[14]. Czaszka i żuchwa na wpół dorosłego osobnika (sygnatura UF 123652) ze zbiorów Uniwersytetu Florydy; okaz zebrany 28 września 1989 przez Johna Bakera[14].
T. m. latirostris Manatus latirostris Harlan, 1824 Wschodnie wybrzeże Florydy, Stany Zjednoczone[22]. Czaszka z żuchwą (sygnatura ANSP 2497) ze zbiorów Academy of Natural Sciences of Drexel University; okaz zebrany przez dr. Burrowsa w 1822 roku[23].

Etymologia[edytuj | edytuj kod]

  • Trichechus: gr. θριξ thrix, τριχος trikhos ‘włosy’; εχω ekhō ‘mieć, posiadać’[24].
  • manatus: hiszp. manatí ‘manat, krowa morska’, od hait. manati ‘duży bóbr’[25].
  • bakerorum: John Baker z Oviedo na Florydzie oraz Aura i Wayne Bakerowie z Conway w Południowej Karolinie (osoby nie spokrewnienia), którzy zebrali odpowiednio dwa najbardziej kompletne okazy[26].
  • latirostris: łac. latus ‘szeroki’; -rostris ‘-pyski’, od rostrum ‘pysk’[27].

Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]

Manat karaibski występuje w przybrzeżnych wodach południowo-wschodniej Ameryki Północnej i północno-wschodniej Ameryki Południowej zamieszkując w zależności od podgatunku[20]:

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Długość ciała 250–390 cm; masa ciała do 1620 kg[28]. Noworodki osiągają długość ciała – cm przy ciężarze – kg[28][29]. Ciało o szarym kolorze pokrywają rzadkie włosy. Duży i płaski ogon jest wspaniałym przystosowaniem do pływania. Przednie kończyny przypominają płetwy. Wysunięte nozdrza umożliwiają zaczerpnięcie powietrza bez wynurzania się. Głowa jest szeroka i masywna, natomiast pysk pokrywają wibrysy.

Ekologia - biologia[edytuj | edytuj kod]

Środowisko[edytuj | edytuj kod]

Ssak ten zamieszkuje słodkie i słone wody strefy zwrotnikowej i strefy podzwrotnikowej, których temperatura nie jest niższa od 20 °C. Wody, które zamieszkuje znajdują się w pobliżu brzegów i ujść rzek. Zwierzę to można spotkać także w okolicach, gdzie jest spuszczana woda z elektrowni lub w pobliżu ciepłych źródeł.

Pożywienie[edytuj | edytuj kod]

Trawy morskie, algi, czasami fragmenty roślin lądowych, małe ryby i skorupiaki.

Zachowanie[edytuj | edytuj kod]

Zwierzę to jest samotnikiem. Większą liczbę manatów można spotkać tam, gdzie jest dużo pożywienia. Trwałą grupę tworzą jedynie matka i jej potomstwo. Manat pływa powoli (ok. 3 - 7 km/h, uciekając – do 25 km/h). Bez zaczerpnięcia powietrza może wytrzymać nawet do 5 minut. Ssak ten jest koczownikiem. W czasie chłodnych miesięcy przemieszcza się w poszukiwaniu ciepłych wód 150 - 200 km. Wędrówki są wynikiem powolnych przemian materii w organizmie i posiadania niewielkiego zapasu tłuszczu, co sprawia, że nie jest odporny na chłód.

Pożywienia szuka na dnie zbiornika. Na odżywianiu spędza 6–8 godzin dziennie.

Rozmnażanie[edytuj | edytuj kod]

Samica w rui sygnalizuje samcom obecność, ocierając się o przedmioty znajdujące się pod wodą, pozostawiając przy tym wydzielinę z gruczołów zapachowych. Samce podążające za samicą prawdopodobnie walczą ze sobą. Ciąża trwa 12 - 13 miesięcy. Na świat przychodzi zazwyczaj jedno młode. Noworodek waży 30 kg, przy 120-140 cm długości. Najpierw młode podąża za matką, która jest bardzo opiekuńcza. Młode ssie mleko przez 13-18 m-cy. Po ukończeniu 2. roku życia staje się samodzielny.

Status zagrożenia[edytuj | edytuj kod]

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii VU (ang. vulnerable ‘narażony’)[15].

Ochrona[edytuj | edytuj kod]

Manaty są zagrożone wyginięciem. Ludzie zabijają je ze względu na mięso, a także na cenne wyroby galanteryjne. Duże zagrożenie stanowią także motorówki, które często powodują śmierć manatów. W ramach ochrony wyznaczono strefy wód, gdzie zabronione jest pływanie motorówką. Niektóre akwaria leczą ranne i chore osobniki, po czym wypuszczają je na wolność.

Ogrody zoologiczne zrzeszone w EAZA prowadzą hodowlę zachowawczą tego gatunku. Bierze w nim udział jeden polski ogród – ZOO we Wrocławiu, gdzie mieszka obecnie (2020 r.) pięć osobników. To dwa bliźniacze samce z duńskiego ZOO w Odense – Armastrong i Gumle, dwie samice z ZOO w Singapurze – Abel i Ling oraz samiec urodzony 23 maja 2020 r. – Ambroży. Wcześniej urodzone samice – Lavia i Piraya, wyjechały w ramach hodowli do francuskiego ZooParc de Beauval.


Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Nomen nudum.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c d C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae, secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 34. (łac.).
  2. ↑ P. Boddaert: Elenchus animalium, volumen I: sistens quadrupedia huc usque nota, eorumque varietates: ad ductum naturae, quantum fieri potuit disposita. Roterodami: Apud C.R. Hake, 1784, s. 173. (łac.).
  3. ↑ R. Harlan. On a species of Lamantin resembling the Manatus Senegalensis (Cuvier) inhabiting the Coast of East Florida. „Journal of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 3 (2), s. 394, 1824. (ang.). 
  4. ↑ T. Pennant: History of Quadrupeds. Wyd. 3. London: B. & J. White, 1793, s. 298. (ang.).
  5. ↑ Ch.K. André: Der Zoologe, oder Compendiöse Bibliothek des Wissenswürdigsten aus der Thiergeschichte und allgemeinen Naturkunde. Cz. 1. Eisenach: Johann Jacob Gebauer, 1795, s. 113. (niem.).
  6. ↑ a b J.M. Bechstein: Allgemeine Uebersicht der vierfüßigen Thiere: Mit Kupfertafeln. T. 2. Weimar: Verlag des Industrie-Comptoirs, 1799, s. 732. (niem.).
  7. ↑ G. Shaw: General zoology, or Systematic natural history. T. 1. Cz. 1: Mammalia. London: G. Kearsley, s. 246. (ang.).
  8. ↑ F.M. Daudin: Tableaux des mammiféres. W: Histoire naturelle de Buffon, clasée par ordres, genres et espèces, d'après le système de Linné, avec les caractères génériques et la nomenclature Linnéenne. Cz. 14: Quadrupeds. Paris: P. Didot et Firmin Didot, 1802, s. 194. (fr.).
  9. ↑ a b J. K. W. Illiger. Ueberblick der Säugthiere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile. „Abhandlungen der physikalischen Klasse der Königlich-Preussischen Akademie der Wissenschaften”. Aus den Jahren 1804-1811, s. 110, 1815. (niem.). 
  10. ↑ I. von Olfers: Bemerkungen zu Illiger’s Überblick der Säugeth-iere nach ihrer Vertheilung über die Welttheile, rücksichtlich der Südamericanischen Arten (Species). W: W.L. von Eschwege: Journal von Brasilien oder vermischte Nachrichten aus Brasilien, auf wissenschaftlichen Reisen gesammelt. Cz. 2. Weimar: Herzoglich Sächsisch Privilegirtes Landes-Industrie-Comptoir, 1818, s. 235. (niem.).
  11. ↑ L. Oken: Allgemeine Naturgeschichte für alle Stände. T. 7. Cz. 2: Säugthiere 1. Stuttgart: Hoffman, 1838, s. 1098. (niem.).
  12. ↑ W.G. Kükenthal. Die Arten der Gattung Manatus. „Zoologischer Anzeiger”. 20 (523), s. 40, 1897. (niem.). 
  13. ↑ a b c Domning 2005 ↓, s. 686.
  14. ↑ a b C.J. Deutsch, C. Self-Sullivan & A. Mignucci-Giannoni, Trichechus manatus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2008, wersja 2022-2 [dostęp 2023-08-25] (ang.).
  15. ↑ Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 24. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  16. ↑ O. Thomas. The mammals of the tenth edition of Linnaeus; an attempt to fix the types of the genera and the exact bases and localities of the species. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1911 (1), s. 132, 1911. (ang.). 
  17. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Trichechus manatus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2023-08-24].
  18. ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Trichechus manatus Linnaeus, 1758. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-25]. (ang.).
  19. ↑ a b c C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 120. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  20. ↑ Domning 1996 ↓, s. 381.
  21. ↑ Domning 1996 ↓, s. 382.
  22. ↑ K.F. Koopman. Catalog of type specimens of Recent mammals in the Academy of Natural Sciences at Philadelphia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 128, s. 23, 1976. JSTOR: 4064715. (ang.). 
  23. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 688.
  24. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 389.
  25. ↑ Domning 2005 ↓, s. 687.
  26. ↑ latirostris, [w:] The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca [dostęp 2023-08-25] (ang.).
  27. ↑ a b T. O’Shea: Family Trichechidae (Manatees). W: D.E. Wilson & R.A. Mittermeier (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 4: Sea Mammals. Barcelona: Lynx Edicions, 2014, s. 560. ISBN 978-84-96553-93-4. (ang.).
  28. ↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 77. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Manat_karaibski&oldid=72989203”