Marian Pankowski

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
To jest stara wersja tej strony, edytowana przez 83.6.56.43 (dyskusja) o 22:59, 15 kwi 2018. Może się ona znacząco różnić od aktualnej wersji.
Marian Pankowski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

9 listopada 1919
Sanok

Data i miejsce śmierci

3 kwietnia 2011
Bruksela

Narodowość

polska

Ważne dzieła
  • Bukenocie
  • Z Auszwicu do Belsen
Faksymile
Nagrody

Nagroda Miasta Sanoka (1994)
Nagroda Literacka Gdynia (2008)

Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Strona internetowa

Marian Pankowski (ur. 9 listopada 1919 w Sanoku, zm. 3 kwietnia 2011 w Brukseli) – polski poeta, prozaik, dramaturg, krytyk literacki i tłumacz.

Życiorys

Marian Pankowski w rozmowie z Henrykiem Berezą, Warszawa, 21 maja 2006
Marian Pankowski podczas Jesiennych Spotkań 2008
Ławeczka z tabliczką upamiętniającą Mariana Pankowskiego na Rynku w Sanoku
Dąb szypułkowy „Marian” przy Gimnazjum nr 2 w Sanoku
Tablica honorująca Pankowskiego w Sanoku

Syn Władysława (pracownika fabryki maszyn i wagonów w Sanoku[1]) i Marii z Zielińskich. Miał starszego brata Zygmunta (zm. 1995)[2][3].

W 1937 zdał maturę w Gimnazjum Męskim w Sanoku[4]. W 1938 roku rozpoczął studia polonistyczne na Uniwersytecie Jagiellońskim, które przerwał wybuch II wojny światowej. Brał udział w kampanii wrześniowej, później należał do Związku Walki Zbrojnej. Po powrocie z wojny obronnej do Sanoka był zatrudniony w sanockiej Fabryce Wagonów[5]. W 1942 roku został aresztowany przez gestapo, był więźniem Auschwitz, Gross-Rosen, Nordhausen, i Bergen-Belsen. Po wojnie osiadł w Belgii, gdzie ukończył studia slawistyczne, otrzymał obywatelstwo belgijskie i pracował jako wykładowca współczesnej literatury polskiej oraz lektor języka polskiego na Université Libre de Bruxelles.

Doktorat napisał o Leśmianie. W latach 1953-1959 był stałym recenzentem paryskiej „Kultury” (według samego Pankowskiego „Kultura” zerwała współpracę po jego podróży do Polski w 1958 i późniejszych entuzjastycznych relacjach o szerokim dostępie do kultury w PRL[6]). Zajmował się także przekładami polskiej poezji na język francuski oraz niemieckiej i francuskiej na język polski. Większość jego twórczości była tłumaczona na język francuski, część na niemiecki i holenderski.

Jako poeta debiutował w 1938 roku wierszem "Czytanie w zieleni", ogłoszonym na łamach lwowskiego lewicowego pisma „Sygnały”. Wydał m.in. kilka zbiorów wierszy (Sto mil przed brzegiem, 1958), tom prozy poetyckiej (Smagła swoboda, 1955, nagrodzona przez paryską „Kulturę”), opowiadania, powieści (m. in. Matuga idzie. Przygody, Granatowy goździk, Rudolf, Z Auschwitzu do Belsen) oraz utwory sceniczne.

Po wojnie po raz pierwszy przyjechał do Polski w 1958 roku (na obchody jubileuszu 70-lecia pierwszej matury w sanockim gimnazjum) - od tej pory odwiedzał ojczyznę i rodzinne miasto. 30 kwietnia 1998 roku otrzymał tytuł Honorowego Obywatela Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka za twórczość literacką i naukową oraz popularyzację polskiej kultury na Zachodzie, w tym miasta Sanoka[7].

W 2009 roku przyjechał do Wrocławia na zaproszenie Dolnośląskiego Komitetu 200. Rocznicy Urodzin Słowackiego, gdzie podczas uroczystej gali w Ossolineum uhonorował Dawida Junga "Laurem Juliusza Słowackiego"[8].

Mieszkał w Brukseli i tam zmarł 3 kwietnia 2011 z powodu powikłań po zapaleniu płuc[9][10].

Upamiętnienie

Poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Pankowski, wydany w tomikach poezji pt. Paradne ubranko i inne wiersze z 1995[11], pt. Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą z 2004[12] oraz pt. Pianie kogutów z 2008[13].

W Sanoku na Rynku przed kamienicą przy ul. Rynek 14[14] została ustanowiona ławeczka pamięci Mariana Pankowskiego, odsłonięta 9 listopada 2011 w 90. rocznicę urodzin pisarza przez jego bratową Jadwigę z tabliczką zawierającą cytat z Pankowskiego: „To tu, pamiętasz? ...Trwał twój świat”[15]. Naprzeciwko powstała analogiczna ławeczka poświęcona jego szkolnemu koledze, Kalmanowi Segalowi.

21 czerwca 2014 na fasadzie budynku Gimnazjum nr 2 im. Królowej Zofii w Sanoku została odsłonięta tablica upamiętniająca trzech absolwentów szkoły, którymi byli literaci trzech narodowości: Ukrainiec Bohdan Ihor Antonycz (1909-1937), Żyd Kalman Segal (1917-1980) i Polak Marian Pankowski (1919-2011). Tablica została umieszczona przy wejściu do budynku i odsłonięta podczas Światowego Zjazdu Sanoczan. Inskrypcja głosi: Pamięci wybitnych literatów, wychowanków Gimnazjum Męskiego im. Królowej Zofii w Sanoku w okresie międzywojennego dwudziestolecia reprezentujących trzy narodowości tworzące ówczesną społeczność naszego Miasta: Bohdana Ihora Antonycza 1909–1937, Kalmana Segala 1917–1980, Mariana Pankowskiego 1919–2011. Sanok, 21 czerwca 2014 – Światowy Zjazd Sanoczan. Ponadto przy budynku szkoły zostały zasadzone trzy dęby szypułkowe honorujące tych pisarzy, w tym drzewo honorujące Pankowskiego, nazwane „Marian”.

W dniu 18 czerwca 2017 na fasadzie budynku mieszczącego Miejską Bibliotekę Publiczną im. Grzegorza z Sanoka została odsłonięta tablica upamiętniająca Mariana Pankowskiego z inskrypcją o treści: Marian Pankowski. Sanok – Bruksela. 9 XI 1919 – 3 IV 2011. „Przypatrywałem się temu wszystkiemu w imię Mowy[16][17][18].

Twórczość

Dramaty

  • Teatrowanie nad świętym barszczem (Londyn 1968)
  • Nasz Julo czerwony i siedem innych sztuk (Londyn 1981)
  • Zygmunt August. Teatrowanie na użytek ludzi sceny i filmu (Londyn 1986)

Poezje

  • Pieśni pompejańskie (Bruksela 1946)
  • Wiersze alpejskie (Bruksela 1947)

Proza

  • Smagła swoboda (Paryż 1955, Warszawa 1980)
  • Matuga idzie (1959)
  • Kozak i inne opowieści (Bruksela 1965)
  • Granatowy Goździk (Londyn 1972)
  • Rudolf (1980, 1984, 2005)
  • Gość (Wydawnictwo Lubelskie, Lublin 1989)
  • Powrót białych nietoperzy (1991)
  • Pątnicy z Macierzyzny (Lublin 1987, Kraków 2007)
  • Putto (Poznań 1994)
  • Z Auszwicu do Belsen (2000)
  • W stronę miłości (2001)
  • Bal wdów i wdowców (Kraków 2006)
  • Ostatni zlot aniołów (Warszawa 2007)
  • Była Żydówka, nie ma Żydówki (2008)
  • Niewola i dola Adama Poremby (2009)
  • Tratwa nas czeka (2010)
  • Nastka, śmiej się! (2013)

Nagrody i wyróżnienia

Przypisy

  1. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 111. ISBN 978-83-935385-7-7.
  2. ↑ Marian Pankowski określił swojego brata Zygmunta mianem wirtuoza sanockiej polszczyzny, zadedykował jemu powieść pt. Granatowy Goździk z 1972, natomiast sanocki poeta Janusz Szuber napisał wiersz pt. Żegnając Zygmunta P., opublikowany w tomiku poezji pt. Pan Dymiącego Zwierciadła z 1996, zob. Janusz Szuber: Pan Dymiącego Zwierciadła. Sanok: 1996, s. 55-56. ISBN 83-905046-1-8. Janusz Szuber. O Zygmuncie Pankowskim. „Tygodnik Sanocki”. Nr 28 (192), s. 6, 14 lipca 1995. 
  3. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 50. ISBN 978-83-935385-7-7.
  4. ↑ Absolwenci. 1losanok.pl. [dostęp 2012-01-01]. (pol.).
  5. ↑ Waldemar Bałda: Sowa i bocian. Opowieść o Posadzie Olchowskiej – III dzielnicy Miasta Sanoka. Kraków: AB Media, 2012, s. 25, 97, 111. ISBN 978-83-935385-7-7.
  6. ↑ Wywiad z pisarzem − Duży Format nr 17/678 z 24. 4. 2006.
  7. ↑ Edward Zając, Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, Sanok 2002, s. 115.
  8. ↑ Beata Maciejewska, "Konkurs poetycki o Laur Słowackiego rozstrzygnięty", [w: "Gazeta Wyborcza", 11.11.2009]
  9. ↑ mil: W Belgii zmarł Marian Pankowski. supernowosci24.pl, 2011-04-05. [dostęp 2011-04-06]. (pol.).
  10. ↑ Donata Subbotko, Łukasz Grzymisławski: Zmarł Marian Pankowski. wyborcza.pl/, 2011-04-03. [dostęp 2017-12-22].
  11. ↑ Janusz Szuber: Paradne ubranko i inne wiersze. Sanok: 1995, s. 21.
  12. ↑ Janusz Szuber: Tam, gdzie niedźwiedzie piwo warzą. Olszanica: Wydawnictwo BOSZ, 2004, s. 44-45. ISBN 83-87730-87-4.
  13. ↑ Janusz Szuber: Pianie kogutów. Kraków: Wydawnictwo „Znak”, 2008, s. 8-9. ISBN 978-83-240-0941-1.
  14. ↑ Ławeczki poświęcone słynnym sanockim literatom. www.sanok.pl. [dostęp 2012-07-21]. (pol.).
  15. ↑ Ławeczka Pankowskiego. isanok.pl, 2013-09-19. [dostęp 2013-09-22].
  16. ↑ Edyta Wilk: Pamięci Mariana Pankowskiego. Pamięci Mariana Pankowskiego, 2017-06-16. [dostęp 2017-11-25].
  17. ↑ Marian Pankowski w bibliotece. Pamięci Mariana Pankowskiego, 2017-06-19. [dostęp 2017-11-25].
  18. ↑ Marian Pankowski w Bibliotece. Uroczystość odsłonięcia pamiątkowej tablicy. „Tygodnik Sanocki”. Nr 25 (1328), s. 8, 23 czerwca 2017. 
  19. ↑ Bartosz Błażewicz. Nagrodzeni przez Radę Miasta. „Tygodnik Sanocki”, s. 4, Nr 23 (186) z 9 czerwca 1995. 
  20. ↑ Zbigniew Osenkowski, Kalendarium sanockie 1995-2000, Rocznik Sanocki Tom VIII – Rok 2001, Sanok 2001, s. 321.
  21. ↑ Nagroda Miasta Sanoka. W: Franciszek Oberc: Sanok. Instytucje kultury. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1999, s. 123. ISBN 83-909787-3-3.
  22. ↑ Franciszek Oberc. Samorząd miejski Sanoka a wybitni sanoczanie. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 532, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 
  23. ↑ Nagroda Nike 2001. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
  24. ↑ Czesław Skrobała. Sanoczanin nominowany do Nike. „Tygodnik Sanocki”. Nr 23 (552), s. 2, 7 czerwca 2002. 
  25. ↑ Nagroda Nike 2002. nike.org.pl. [dostęp 2015-08-20].
  26. ↑ Nominowani 2007 | Nagroda Literacka Gdynia [online], nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-01].
  27. ↑ Laureaci 2008 | Nagroda Literacka Gdynia [online], nagrodaliterackagdynia.pl [dostęp 2015-12-01].

Bibliografia

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom II, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1985
  • Tomasz Korzeniowski. Marian Pankowski. Twórczość. Bibliografia podmiotowo-przedmiotowa. [w:] Pisarska rozróba : w 70 lecie urodzin Mariana Pankowskiego. Red. Tomasz Korzeniowski [i inni], Miejska Biblioteka Publiczna w Sanoku, Sanok 1990
  • Krystyna Latawiec, "Na scenie świata i teatru. O dramaturgii Mariana Pankowskiego", Universitas, Kraków 1994
  • Bartosz Błażewicz. Nagrodzeni przez Radę Miasta. „Tygodnik Sanocki”, s. 4, Nr 23 (186) z 9 czerwca 1995. 
  • „Panko”, Ha!art nr 18 − numer monograficzny o Marianie Pankowskim
  • „Marian Pankowski − pisarz jeszcze nie odkryty”, „Uniwersytet Kulturalny”, grudzień 2001
  • Janusz Termer: „Im memoriam. Marian Pankowski”, Res Humana nr 3/2011, s. 25-27 i 34
  • Edward Zając, Marian Pankowski, Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, Sanok 2002, s. 115-117
  • Franciszek Oberc. Samorząd miejski Sanoka a wybitni sanoczanie. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 11: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1990–2010, s. 526--527, 2014. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. 

Linki zewnętrzne

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Marian_Pankowski&oldid=53222517”