Mieczysław Kawalec

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Mieczysław Kawalec
Ilustracja
major major
Data i miejsce urodzenia

5 lipca 1916
Trzciana, Austro-Węgry

Data i miejsce śmierci

1 marca 1951
Warszawa, Polska

Przebieg służby
Lata służby

1939–1951

Jednostki

Wojsko Polskie
Armia Krajowa
Zrzeszenie Wolność i Niezawisłość

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa
kampania wrześniowa
działania zbrojne podziemia antykomunistycznego w Polsce

Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski

Mieczysław Marian Kawalec ps. Iza, Żbik, Psarski, Stanisławski, Kałuski, 69 (ur. 5 lipca 1916 w Trzcianie, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – major Wojska Polskiego, oficer Armii Krajowej (AK) i przywódca podziemia antykomunistycznego, pełniący obowiązki ostatniego prezesa IV Zarządu Głównego Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość (WiN).

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Popiersie Mieczysława Kawalca w ramach Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie

Absolwent i asystent na Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Został awansowany do stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1937 i 13. lokatą korpusie oficerów rezerwy piechoty. W 1939 walczył w obronie Lwowa. Od 1940 w stopniu porucznika w ZWZ-AK; został zastępcą komendanta, a w lutym 1945[1] komendantem Obwodu Rzeszów.

Od sierpnia 1944 jego zastępcą był por. Józef Frankiewicz, poprzednio komendant Placówki Trzciana[2]. W tym okresie – tj. jesienią 1944 – Kawalec pracował w kontrwywiadzie i dywersji Obwodu Rzeszów; łączenie tych zadań nie należało do praktyki AK pod okupacją niemiecką[3]. Od sierpnia 1944 kpr. Józef Gutkowski z Placówki Trzciana organizował na rozkaz Kawalca oddział dywersyjny zwany „strażą porządkową”[4]; równocześnie na polecenie Frankiewicza od września 1944 w tej samej placówce gromadzona była broń dla plutonu dywersyjnego Franciszka Rejmana[5][a]. Od listopada 1944 oddziały te przeprowadzały z rozkazu inspektora rejonowego mjr. Łukasza Cieplińskiego, por. Kawalca i por. Frankiewicza likwidację konfidentów i funkcjonariuszy organów bezpieczeństwa (UB) w ramach zbrojnej samoobrony, a także dokonywały zabójstw politycznych działaczy Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i pełnomocników reformy rolnej (m.in. Wojciecha Kawy i małżeństw Kurców i Antosów w Zgłobniu w lutym 1945)[6][b].

Od października 1944 Kawalec służył w wywiadzie Obwodu AK Rzeszów[7], przygotowując w tej roli rzeszowskie struktury wywiadowcze na potrzeby konspiracji poakowskiej[8]. Referat informacji odpowiadał za przygotowanie materiału dowodowego uzasadniającego akcje likwidacyjne i zamachy na komunistów[9]. Kawalec należał ponadto do referatu propagandy i redagował z Janem Tataruchem gazetkę „Wolność” (do listopada 1944) i biuletyn „Informator”[10].

1 marca 1945, w okresie likwidacji AK, został wskazany przez mjr. Cieplińskiego, przekazującego dowodzenie Inspektoratem Rzeszów mjr. Adamowi Lazarowiczowi, na komendanta obwodu rzeszowskiego w poakowskich strukturach NIE[11]. Po zastąpieniu NIE 7 maja 1945 Delegaturą Sił Zbrojnych na Kraj (DSZ) został pierwszym komendantem Obwodu DSZ Rzeszów[12]. Uczestniczył w prowadzonych przez Cieplińskiego odprawach ideologicznych DSZ w Krakowie 19–20 maja i w czerwcu 1945[13]. Jako komendant obwodu zlecał dalsze likwidacje i zamachy[3], koordynował też wraz z rzeszowskim inspektorem Lazarowiczem akcje rabunku pieniędzy przewożonych przez władze i w lipcu 1945 odbicia z więzienia byłego przemyskiego inspektora NIE kpt. Józefa Maciołka, posługując się w obu przypadkach bojówkami „Straży”[14].

Od utworzenia WiN 2 września 1945 do listopada lub grudnia tego roku był kierownikiem Wydziału Wywiadu Okręgu Rzeszowskiego WiN[15], rozbudowując jego siatkę terenową[16] i kierując komórką legalizacyjną[17], po czym objął funkcję zastępcy prezesa Okręgu Krakowskiego i inicjował w Krakowie projekty porozumienia z Ukraińską Powstańczą Armią (UPA)[18]. Od 1 marca 1946 kierował wywiadem Obszaru Południowego WiN, rozpracowując struktury władz komunistycznych, a także m.in. okoliczności pogromu kieleckiego[19].

Najpóźniej w marcu 1947 stanął na czele Wydziału Informacji i Propagandy IV Zarządu Głównego (ZG) WiN[20]. Późnym latem 1947 wysunął w porozumieniu z Cieplińskim plan zamachu na ministra bezpieczeństwa publicznego Stanisława Radkiewicza, czołowego działacza Biura Politycznego Komitetu Centralnego PPR Jakuba Bermana lub podejrzewanego o współpracę z UB starostę zielonogórskiego Zenona Sobotę w odwecie za wydany 10 września wyrok śmierci na prezesa ZG WiN Franciszka Niepokólczyckiego[21]. Po aresztowaniu ppłk. Cieplińskiego i mjr. Lazarowicza pełnił obowiązki ostatniego prezesa IV ZG WiN.

Aresztowany 1 lutego 1948 w Poroninie, wkrótce po innych przedstawicielach Zarządu, wskutek zdrady Stefana Sieńki „Wiktora” (alias Andrzej Kazimierowicz), szefa Biura Studiów IV ZG WiN.

Wraz z pozostałymi członkami Zarządu Głównego WiN został poddany nadzorowanemu przez NKWD śledztwu. Przesłuchiwał go m.in. Jerzy Kędziora.

Wojskowy Sąd Rejonowy w Warszawie po procesie pokazowym 5–14 października 1950 skazał go na czterokrotną karę śmierci. Został zabity strzałem w tył głowy 1 marca 1951. Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie w Kwaterze „Na Łączce”.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

W 2010, wraz z trójką innych „Żołnierzy Wyklętych” straconych tego samego dnia co on, Józefem Batorym, Franciszkiem Błażejem i Adamem Lazarowiczem, został pośmiertnie odznaczony przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego za wybitne zasługi dla niepodległości Rzeczypospolitej Polskiej Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski[22][23].

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

1 marca 2013 z okazji obchodów Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych Minister Obrony Narodowej Tomasz Siemoniak awansował go pośmiertnie do stopnia pułkownika[24][25].

Jednym z elementów odsłoniętego 17 listopada 2013 Pomnika Żołnierzy Wyklętych w Rzeszowie jest popiersie Mieczysława Kawalca[26][27][28][29].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Przed parcelacją majątek w Trzcianie należał do rodziny Henryka Christianiego (1860–1931), którego przodkowie nabyli go pod koniec I połowy XIX w.[31]
  2. ↑ Oddział specjalny Rejmana zerwał latem 1945 więź z WiN i prowadził działalność terrorystyczno-rabunkową na własny rachunek do 1948, zaś jego dawny żołnierz Wojciech Kocan został w kwietniu 1946 zastrzelony pod zarzutem bandytyzmu przez Franciszka Czajaka-Rudnickiego, członka sądu podziemnego, który ferował wyroki do wykonania przez grupę Rejmana[30].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 550.
  2. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 554.
  3. ↑ a b Ostasz 2006 ↓, s. 436.
  4. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 437.
  5. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 439–440.
  6. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 436–441.
  7. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 371.
  8. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 357.
  9. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 450.
  10. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 400.
  11. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 56.
  12. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 72.
  13. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 73, 76.
  14. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 445–447.
  15. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 104.
  16. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 358.
  17. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 485.
  18. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 497.
  19. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 199, 359, 367.
  20. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 216, 429.
  21. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 471.
  22. ↑ M.P. z 2010 r. nr 31, poz. 461
  23. ↑ Ordery dla Żołnierzy Wyklętych straconych 1 marca 1951 r. [online], prezydent.pl, 1 marca 2010 [dostęp 2012-05-11].
  24. ↑ Narodowy Dzień Pamięci Żołnierzy Wyklętych [online], wp.mil.pl, 1 marca 2013 [dostęp 2013-03-03].
  25. ↑ Pośmiertne awanse dla Żołnierzy Wyklętych [online] [zarchiwizowane z adresu 2018-04-26].
  26. ↑ Pułkownik Łukasz Ciepliński i jego żołnierze mają swój pomnik w Rzeszowie [online], umwp.podkarpackie.pl, 17 listopada 2013 [dostęp 2014-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-07-07].
  27. ↑ Pomnik żołnierzy wyklętych w Rzeszowie [online], tvp.pl, 17 listopada 2013 [dostęp 2014-06-13].
  28. ↑ W Rzeszowie odsłonięto pomnik płk. Łukasza Cieplińskiego [WIDEO] [online], nowiny24.pl, 17 listopada 2013 [dostęp 2014-06-13].
  29. ↑ Odsłonięcie pomnika prezesa IV Zarządu Zrzeszenia „Wolność i Niezawisłość” płk. Łukasza Cieplińskiego [online], pomniksmolensk.pl, 19 listopada 2013 [dostęp 2014-06-13] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-08].
  30. ↑ Ostasz 2006 ↓, s. 440, 462.
  31. ↑ Jarosz i in. 2004 ↓, s. 35.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Mieczysław_Kawalec&oldid=73365445”