Obiszów
51°34′51″N 16°06′27″E/51,580833 16,107500| wieś | |
_2016_ID_596705.jpg) Pałac w Obiszowie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Wysokość |
157 m n.p.m. |
| Liczba ludności (III 2011) |
223[2] |
| Strefa numeracyjna |
76 |
| Kod pocztowy |
59-150[3] |
| Tablice rejestracyjne |
DPL |
| SIMC |
0364015 |
Położenie na mapie gminy Grębocice  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |
Położenie na mapie powiatu polkowickiego  | |
| 51°34′51″N 16°06′27″E/51,580833 16,107500[1]
| |
Obiszów – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie polkowickim, w gminie Grębocice.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Wieś leży 4,3 km na południowy zachód od Grębocic, 9 km na północny wschód od Polkowic, 9,3 km na południe od Głogowa[4].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.
Części wsi[edytuj | edytuj kod]
Według PRNG na terenie sołectwa leżą trzy miejscowości – Obiszów (niem. Gross Obisch, wieś), Obiszówek (niem. Klein Obisch, osada) oraz Obisz (leśniczówka)[5].
Środowisko naturalne[edytuj | edytuj kod]
Wieś znajduje się w obrębie mikroregionu Grzbiet Dalkowski, wchodzącego w skład mezoregionu Wzgórza Dalkowskie[6][7].
Wody[edytuj | edytuj kod]
Obszar wsi leży w zlewni dwóch strumieni: Brusiny, lewego dopływu Rudny – ok. 624,04 ha (ok. 75,13% całej powierzchni) oraz Stobnej, lewego dopływu Moskorzynki – 206,55 ha (ok. 24,87%)[8].
Brusina przepływa przez miejscowości wchodzące w skład sołectwa, Stobna płynie granicą z obrębem Moskorzyn[9].
Przyroda[edytuj | edytuj kod]
Na terenie obrębu Obiszów jest stanowisko śniedka baldaszkowatego (Ornithogalum umbellatum) – rośliny objętej ścisłą ochroną. Znajduje się tu również 16 stanowisk nocka dużego (Myotis myotis), jedno nocka Bechsteina (Myotis bechsteinii) oraz jedno pachnicy dębowej (Osmoderma eremita) – zwierząt objętych ścisłą ochroną[10].
Na terenie miejscowości znajduje się Rezerwat Przyrody Uroczysko Obiszów[9].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Prehistoria[edytuj | edytuj kod]
Człowiek bytuje na terenie wsi co najmniej od okresu średniego (mezolitu) epoki kamienia. Znajdują się tu stanowiska archeologiczne kultur łużyckiej, pomorskiej i przeworskiej[10].
Średniowiecze[edytuj | edytuj kod]
Ok. V-VI w., przybyło tu słowiańskie plemię Dziadoszan[11].
Znajdował tu się okręg grodowy (opole)[11]. Z okresu wczesnego średniowiecza pochodzą 4 grodziska, 2 ślady osadnictwa, 7 osad i 2 cmentarzyska[10].
Z X w. pochodzi odkryty podczas badań z 1984 i 1986 r. skarb z Obiszowa, przechowywany w Muzeum Archeologiczno-Historycznym w Głogowie[12].
Ok. 985-990 r., pod koniec swego panowania Mieszko I przyłączył Śląsk, wraz z ziemią Dziadoszan, do nowo powstającego państwa polskiego. Grody plemienne zaczęły ustępować wówczas centralnemu grodowi administracji państwowej wybudowanemu w Głogowie[13].
Pierwsza pisemna wzmianka o miejscowości pochodzi z bulli papieża Innocentego IV z 9 sierpnia 1245 r. Dokument wśród włości diecezji wrocławskiej wymienia Obiszów jako „Obiscuo”[14].
Dokument księcia Konrada I głogowskiego z 13 grudnia 1253 r. wspomina, że diecezja wrocławska posiada kilka łanów w miejscowości „Obisovo”, w której mieszkają jej poddani od dawnych czasów[15].
30 lipca 1298 r. Mikołaj z „Obessow” przekazał księciu Henrykowi III głogowskiemu swoją wieś „Obessow”. W zamian wraz ze swoim szwagrem „Sdislaus” otrzymali wieś „Kagenscino” (Kajęcin, część Góry)[16].
W dokumencie z 6 października 1338 roku został wymieniony Mikołaj z „Obyschow”[17].
Nazwa[edytuj | edytuj kod]
Według niemieckiego językoznawcy Heinricha Adamy’ego nazwa miejscowości pochodzi od słowiańskiego słowa „objazd”. Jako pierwotną nazwę miejscowości wymienia on nazwę w formie „Obiazda”, podając jej znaczenie – „Umschrittener Berzirk”, czyli po polsku „Dystrykt, obwód przekraczania dookoła”[18].
Według Słownika etymologicznego nazw geograficznych Śląska, jest to nazwa dzierżawcza od imienia Obisz, będącym zdrobnieniem od imienia Objęsław, pierwotnie z dodaniem końcówki -owo – Obisz-owo, zaś następnie -ów – Obisz-ów[19].
Historyczne warianty nazwy wsi[14][15][16][17]:
- 1245 – Obiscuo;
- 1253 – Obisovo;
- 1298 – Obessow;
- 1338 – Obyschow.
Infrastruktura[edytuj | edytuj kod]
W osadzie Obiszówek działa Ochotnicza Straż Pożarna nie włączona do KSRG[20].
Transport[edytuj | edytuj kod]
Przez wieś przebiegają dwie drogi powiatowe klasy Z[21]:
- nr 1013D – z Jerzmanowej, przez Obisz, Obiszów, kończąca się na skrzyżowaniu z drogą powiatową nr 1128D w osadzie Obiszówek.
- nr 1128D – ze Świnina, przez Dużą Wólkę, krzyżująca się z drogą powiatową nr 1012D w Obiszówku, następnie kierująca się przez Kwielice, Ogorzelec i Turów do Szczyglic.
Znajdują się tu dwa przystanki autobusowe[22]:
- Obiszów I – przy pałacu w Obiszówku, z wiatą;
- Obiszów II – przy posesji nr 25, z wiatą i zatokami autobusowymi.
Architektura[edytuj | edytuj kod]
Układ ruralistyczny[edytuj | edytuj kod]
Obiszów jest ulicówką[23]. Układ ruralistyczny wsi jest ujęty w gminnej ewidencji zabytków[10].
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
| Adres | Obiekt | Miejscowość | Datowanie | Nr rejestru | Data wpisu do rejestru zabytków |
|---|---|---|---|---|---|
| nr 41 | pałac | Obiszówek | 3 ćw. XIX w. | A/3193/712/L | 26.06.1986 r. |
| park krajobrazowy | Obiszówek | 1 poł. XIX w. | A/3194/579/L | 02.05.1980 r. |
| Nr stanowiska | Nr obszaru AZP | Obiekt | Datowanie | Nr rejestru | Data wpisu |
|---|---|---|---|---|---|
| 5/1 | 69-20 | punkt osadniczy | epoka kamienia, okres środkowy (mezolit) | KZA-1-V-168/68 223/85 | 01.12.1968 r. |
| 2/5 | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | KZA-1-V-108/68 192/85 | 01.12.1968 r. |
| 3/1 | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | KZA-1-V-101/68 185/85 | 01.12.1968 r. |
| 4/4 | 70-20 | osada | wczesne średniowiecze | KZA-1-V-153/68 215/85 | 01.12.1968 r. |
| 6/2 | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | KZA-1-V-129/68 207/85 | 01.12.1968 r. |
| 7/3 | 70-20 | osada i cmentarzysko | wczesne średniowiecze | KZA-1-V-102/68 186/85 | 01.12.1968 r. |
| Adres | Obiekt/obszar | Miejscowość |
|---|---|---|
| układ ruralistyczny | ||
| budynek gospodarczy – magazyn w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| obora I w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| obora II w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| park krajobrazowy przy zespole pałacowo-folwarcznym[a] | Obiszówek | |
| stajnia, obecnie magazyn, w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| stodoła w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| wozownia w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek | |
| nr 2 | budynek mieszkalny | Obiszówek |
| nr 3 | budynek mieszkalny | Obiszówek |
| nr 14 | karczma, obecnie budynek mieszkalny i sklep | Obiszówek |
| nr 19 | budynek mieszkalny | Obiszów |
| nr 23 | budynek mieszkalno-gospodarczy | Obiszów |
| nr 26 | budynek mieszkalny | Obiszów |
| nr 31 | budynek mieszkalny | Obiszów |
| do posesji nr 32 | budynek gospodarczy – stodoła | Obisz |
| nr 34 | budynek mieszkalny | Obiszów |
| nr 38 | budynek mieszkalny – czworak w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| nr 39 | budynek mieszkalny – czworak w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| nr 40 | oficyna I w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| nr 41 | pałac w zespole pałacowo-folwarcznym[a] | Obiszówek |
| nr 43 | oficyna II w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| nr 44 | oficyna III w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| nr 45 | dom rządcy, obecnie budynek mieszkalny w zespole pałacowo-folwarcznym | Obiszówek |
| kaplica cmentarna ewangelicka, obecnie kościół filialny pw. Świętego Kazimierza | Obiszów | |
| wokół kościoła | cmentarz, obecnie teren pocmentarny | Obiszów |
| Nr stanowiska | Nr obszaru AZP | Funkcja obiektu | Datowanie | Kultura |
|---|---|---|---|---|
| 1/1 | 70-19 | grodzisko | wczesne średniowiecze | |
| 2/5[b] | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | |
| 3/1[b] | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | |
| punkt osadniczy | epoka kamienia, okres środkowy (mezolit) | |||
| grodzisko | wczesne średniowiecze | |||
| 4/4[b] | 70-20 | osada | wczesne średniowiecze | |
| osada | pradzieje | |||
| osada? | epoka brązu, okres późny (V)-epoka żelaza, okres halsztacki | kultura łużycka | ||
| 5/1[b] | 69-20 | punkt osadniczy | epoka kamienia, okres środkowy (mezolit) | |
| 6/2[b] | 70-20 | grodzisko | wczesne średniowiecze | |
| cmentarzysko całopalne | epoka brązu, okres późny (V)-epoka żelaza, okres halsztacki | |||
| 7/3[b] | 70-20 | osada | wczesne średniowiecze | |
| cmentarzysko | wczesne średniowiecze | |||
| 8/18 | 70-20 | osada? | wczesne średniowiecze | |
| 9/19 | 70-20 | ślad osadnictwa | późne średniowiecze, XIII-XIV w. | |
| osada | wczesne średniowiecze, faza C | |||
| 10/20 | 70-20 | osada | wczesne średniowiecze, VIII-IX/X w. | |
| ślad osadnictwa | epoka kamienia | |||
| 11/21 | 70-20 | osada? | późne średniowiecze-nowożytność, XV-XVI w. | |
| 12/2 | 69-20 | cmentarzysko całopalne | epoka brązu, okres późny (V)-epoka żelaza, okres halsztacki | |
| 13/65 | 69-20 | ślad osadnictwa | epoka żelaza, okres lateński | kultura pomorska |
| osada | pradzieje | |||
| 14/66 | 69-20 | osada | epoka żelaza, okres wpływów rzymskich | |
| osada | epoka kamienia, okres młodszy (neolit) | |||
| 15/67 | 69-20 | osada | pradzieje | |
| 16/68 | 69-20 | osada | kultura łużycka | |
| 17/69 | 69-20 | ślad osadnictwa | wczesne średniowiecze | |
| punkt osadniczy | epoka żelaza, okres wpływów rzymskich | |||
| punkt osadniczy | pradzieje | |||
| ślad osadnictwa | kultura łużycka | |||
| punkt osadniczy | kultura przeworska | |||
| ślad osadnictwa | późne średniowiecze-nowożytność | |||
| 18/70 | 69-20 | osada | epoka kamienia, okres młodszy (neolit) | |
| 19/71 | 70-19 | osada | pradzieje | |
| osada | pradzieje | |||
| 20/72 | 69-20 | osada | pradzieje | |
| osada | epoka żelaza, okres wpływów rzymskich | |||
| ślad osadnictwa | epoka kamienia, okres młodszy (neolit) | |||
| 21/73 | 69-20 | osada | kultura łużycka | |
| 22/74 | 69-20 | osada | kultura łużycka | |
| 23/75 | 69-20 | ślad osadnictwa | wczesne średniowiecze | |
| ślad osadnictwa | kultura łużycka | |||
| 24/76 | 69-20 | osada | pradzieje | |
| 25/77 | 69-20 | osada | późne średniowiecze | |
| ślad osadnictwa | pradzieje | |||
| 26/78 | 69-20 | osada | pradzieje | |
| osada | epoka kamienia, okres młodszy (neolit) | |||
| 27/79 | 69-20 | osada | pradzieje | |
| 28/80 | 69-20 | osada | późne średniowiecze | |
| osada | kultura łużycka | |||
| 29/81 | 69-20 | ślad osadnictwa | późne średniowiecze | |
| ślad osadnictwa | pradzieje | |||
| 30/227[c] | 69-20 | cmentarzysko całopalne | epoka brązu, okres środkowy-młodszy (III-IV) | kultura łużycka |
| 31/228[c] | 69-20 | osada cmentarzysko | wczesne średniowiecze | |
| 32/229[c] | 69-20 | osada | wczesne średniowiecze | |
| 33/88 | 70-20 | ślad osadnictwa | kultura przeworska | |
| ślad osadnictwa | późne średniowiecze | |||
| 34/89 | 70-20 | punkt osadniczy | kultura przeworska | |
| ślad osadnictwa | wczesne średniowiecze | |||
| ślad osadnictwa | nowożytność |
Kultura[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się świetlica wiejska. Funkcjonuje tu założone 21 lipca 2009 roku Koło Gospodyń Wiejskich[24].
Oświata[edytuj | edytuj kod]
Wieś należy do obwodu Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Grębocicach[25].
Turystyka[edytuj | edytuj kod]
Szlaki turystyczne[edytuj | edytuj kod]
Przez teren sołectwa przebiegają szlaki turystyczne (pogrubiono miejsca znajdujące się na jego terenie)[4][26]:
– Żuków – północne zbocza Korniaka – zachodnie zbocza Dębicza – granica sołectwa – południowe zbocza Obiszowskiego Grodu – granica sołectwa – Kurów Mały
Szlak „Polskiej Miedzi” – Bieńków – Duża Wólka – granica sołectwa – południowe zbocza Obiszowskiego Grodu – zachodnie zbocza Obiszowskiego Gródku – Rezerwat przyrody Uroczysko Obiszów – wschodnie zbocza Krąglaka – granica sołectwa – Kwielice
– Jerzmanowa – granica sołectwa – Obisz – Obiszów – Obiszówek – granica sołectwa – Duża Wólka
Szlak rowerowy „Wokół gminy Grębocice”– Golowice – granica sołectwa – Obisz – Obiszów – Obiszówek – granica sołectwa – Kwielice- BIKE PARK Obiszów (rowerowy) – Obiszów – zachodnie zbocza Obiszowskiego Gródku – Rezerwat przyrody Uroczysko Obiszów – granica sołectwa – las pomiędzy Golowicami i Kurowem Małym – granica sołectwa – las w okolicach Obiszowskiego Gródku – granica sołectwa – stawy na Stobnej – granica sołectwa – dolina Stobnej – granica sołectwa – północne zbocza Korniaka – Dębicz – granica sołectwa – Obiszowski Gród – Obiszówek – Obiszów
- ścieżka przyrodnicza „Uroczysko Obiszów” – Obiszówek – zachodnie zbocza Obiszowskiego Gródku – Rezerwat przyrody Uroczysko Obiszów – droga w kierunku Jerzmanowej
Religia[edytuj | edytuj kod]
Rzymskokatoliccy mieszkańcy wsi należą do Parafii pw. Świętego Michała Archanioła w Kwielicach. Znajduje się tu kościół filialny pw. Świętego Kazimierza[27].
Sport i rekreacja[edytuj | edytuj kod]
W Obiszówku znajduje się boisko sportowe[9].
Poniżej grodziska na wzgórzu Obiszowski Gród znajduje się wiata widokowa z miejscem na biwak ze zrekonstruowaną osadą Dziadoszan[26].
Od 2016 roku cyklicznie odbywa się tu maraton MTB „Bike Maraton” po Bike Parku Obiszów[28][29].
Od 2017 roku corocznie ma tu miejsce bieg „Cross Baby Jagi” po części Bike Parku Obiszów[30].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Uwagi[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 90644
- ↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 851 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b Mariusz Micka, Mapa przyrodniczo-turystyczna powiatu polkowickiego, wyd. 3, Mapa powiatu 1:60 000, Staniszów: Wydawnictwo Kartograficzne Jel-Kart, 2015, ISBN 978-83-60866-11-5, OCLC 1150509956 (pol.).
- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych [online] [dostęp 2020-08-30] [zarchiwizowane z adresu 2020-10-27] (pol.).
- ↑ Jerzy Kondracki, Geografia regionalna Polski, wyd. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2001, s. 166-167, ISBN 83-01-13050-4, OCLC 749524664 (pol.).
- ↑ Physico-geographical mesoregions of Poland: Verification and adjustment of boundaries on the basis of contemporary spatial data, „Geographia Polonica”, 91, Warszawa: IGiPZ PAN, 2018, s. 143-170, ISSN 2300-7362, OCLC 1570648 (ang.).
- ↑ Komputerowa mapa podziału hydrograficznego Polski [online] [dostęp 2020-08-30] (pol.).
- ↑ a b c BDOT10k [online], Główny Urząd Geodezji i Kartografii [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Grębocice [pdf], 30 grudnia 2013 [dostęp 2020-08-13] (pol.).
- ↑ a b Krzysztof. Czapla, Dziadoszanie plemię zamieszkujące ziemię głogowską w X wieku, Głogów – Wietszyce: Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa, 2007, ISBN 978-83-63349-06-6, OCLC 900171301 [dostęp 2020-08-30] (pol.).
- ↑ Zbiory archeologiczne [online], www.muzeum.glogow.pl [dostęp 2020-08-30] (pol.).
- ↑ tablica informacyjna in sito
- ↑ a b Bulla papieża Innocentego IV, Lyon, 9 sierpnia 1245 [dostęp 2020-08-16] (łac.).
- ↑ a b Dokument księcia Konrada I głogowskiego, Głogów, 13 grudnia 1253 [dostęp 2020-08-16] (łac.).
- ↑ a b Dokument księcia Henryka III głogowskiego, Weidenburg (?), 30 lipca 1298 [dostęp 2020-08-16] (niem.).
- ↑ a b Codex Diplomaticus Silesiae, t. 30, Lieferung 1/2, Regesten zur schlesischen Geschichte 1338-1342, Breslau 1925, s. 40 (niem.).
- ↑ Heinrich Adamy, Die schlesischen Ortsnamen, ihre Entstehung und Bedeutung. Ein Bild aus der Vorzeit, wyd. 2, Breslau: Verlag von Priebatsch’s Buchhandlung, 1888, s. 71, OCLC 456751858 (niem.).
- ↑ Stanisława Sochacka (red.), Monika Choroś, Łucja Jarczak, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Śląska, wyd. 1, t. 9, Noc-Path, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1999, s. 45, ISBN 83-7126-119-5, OCLC 830266207 (pol.).
- ↑ Ochotnicze Straże Pożarne [online], grebocice.com.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ LP Portal – Powiat Polkowice [online], powiatpolkowice.lp-portal.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Wykaz przystanków powiatowych [online], pzdp.bip.gov.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Program opieki nad zabytkami Gminy Grębocice na lata 2007–2011, Rada Gminy Grębocice, 23 października 2007 (pol.).
- ↑ Koła Gospodyń Wiejskich na terenie gminy Grębocice [online], www.grebocickie.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Statut Szkoły Podstawowej im. Janusza Kusocińskiego w Grębocicach [online] (pol.).
- ↑ a b Mapa Bike Parku Obiszów [pdf], grebocice.com.pl (pol.).
- ↑ KWIELICE pw. św. Michała Archanioła [online], Oficjalna strona Diecezji Zielonogórsko-Gorzowskiej [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Kalendarz na 2016 [online], bikemaraton.com.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Obiszów [online], bikemaraton.com.pl [dostęp 2020-08-10] (pol.).
- ↑ Cross Baby Jagi [online], www.crossbabyjagi.pl [dostęp 2020-08-10].
