Owrucz
51°19′28″N 28°48′29″E/51,324444 28,808056 Owrucz, cerkiew św. Bazylego. | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Rejon | |||||
| Burmistrz |
Walerij Szwab | ||||
| Powierzchnia |
9 km² | ||||
| Populacja (2018) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4148 | ||||
| Kod pocztowy |
11109 | ||||
Położenie na mapie obwodu żytomierskiego  | |||||
Położenie na mapie Ukrainy  | |||||
| 51°19′28″N 28°48′29″E/51,324444 28,808056
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Owrucz[2] (ukr. Овруч) – miasto na Ukrainie, w obwodzie żytomierskim, w rejonie korosteńskim; leży nad rzeką Noryn (dorzecze Dniepru). W X wieku był stolicą Olega Światosławowica.
Owrucz był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[3], położonym w pierwszej połowie XVII wieku w starostwie grodowym owruckim w województwie kijowskim[4].
Znajduje tu się węzłowa stacja kolejowa Owrucz. W mieście rozwinął się przemysł mleczarski oraz lniarski[5]. Owrucz jest siedzibą eparchii Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego[6].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejsce było zamieszkałe już w 5-4 tysiącleciu p.n.e. W I tysiącleciu n.e. Owrucz był ośrodkiem plemienia Drewlan. Po raz pierwszy osada została wspomniana w Latopisie Ipatijewskim jako Wrucznie, gród drewlański podległy księżnej Oldze. Według latopisu, było to miejsce śmierci księcia Olega Światosławowica. Inne nazwy Owrucza wymieniane w latopisach to: Wruczaj, Wruczyj, Owruczew.
Owrucz, wchodząc w skład Rusi Kijowskiej, był potężną fortecą. W XII w. był siedzibą księcia Ruryka Rościsławicza. Resztki umocnień z tego okresu zachowały się do naszych czasów.
Święty Jacek tę żyzną glebę poświęcił, do Owrucza religię katolicką wprowadził, założył dom zakonny, w nim mieszkał i pobłogosławił Owruckiéj ziemi. Jego błogosławieństwem była szczęśliwą; wiara Św. katolicka zupełnie i najszczérzéj się rozwinęła. [7]
Zniszczony przez Tatarów Owrucz odrodził się na początku XIV w., kiedy wszedł w skład księstwa halicko-wołyńskiego. Miał wówczas swoją fortecę. W 1356 wszedł w skład Księstwa Litewskiego. Krymski chan Edygej przejął miasto w roku 1399.
Owrucz padał ofiarą kolejnych napadów Tatarów krymskich. Dla obrony przed nimi zbudowano w 1506 drewniany zamek. Później był on przebudowywany i modernizowany: wykopano głęboki rów, a samą fortecę otoczono kamiennym murem. Miała ona 4 bramy wjazdowe i 6 baszt. W XVI w. w mieście funkcjonował prawosławny klasztor[8], który funkcjonował do napadu tatarskiego w 1671, podczas którego został całkowicie zniszczony[9].
Od 1569 Owrucz należał do Rzeczypospolitej, w ramach której był stolicą starostwa owruckiego i jednocześnie siedzibą sądów szlacheckich: ziemskiego i grodzkiego[10]. W 1641 król Władysław IV Waza nadał mu prawo magdeburskie. W 1648 Owrucz został zajęty przez kozaków. Od 1649 stacjonował w nim pułk kijowski. Rozejm andruszowski z 1667 pozostawił to miasto w granicach Polski. Wzięty przez Rosję podczas drugiego rozbioru w 1793. Pod zaborami był siedzibą powiatu owruckiego w guberni wołyńskiej.
W styczniu 1919, na fali ukraińskich pogromów, wojska atamana Kozyr-Zyrki zamordowały 80 żydowskich mieszkańców Owrucza i splądrowały ok. 1200 domów[11].
W 1989 liczyło 19 121 mieszkańców[12]. W 2013 liczyło 16 614 mieszkańców[13].
Do 2020 siedziba rejonu owruckiego.
Zabytki[edytuj | edytuj kod]
- Sobór św. Bazylego z 1911 r. w stylu bizantyjskim
- Dworzec kolejowy z XIX w.
- Budynek więzienia z XIX w.
Zabytki niezachowane[edytuj | edytuj kod]
- W 1747 roku rozpoczęto budowę kościoła i kolegium jezuitów, lecz przerwano ją w r. 1753, przenosząc kamień węgielny w inne miejsce. Do połowy r. 1758 wzniesiono częściowo mury kolegium, a w 1769 roku ukończono dwuwieżowy kościół wg projektu Pawła Giżyckiego. Raport Komisji Edukacji Narodowej z r. 1774 informował, że świątynia i kolegium nie posiadały jeszcze zewnętrznych tynków, a większa część zabudowań kolegium nie była wykończona. Po kasacie zakonu jezuitów kościół zamieniono na parafialny, a od 1783 roku na bazyliański[14]. Kościół został rozebrany w XIX wieku przez władze rosyjskie[15][16].
Osoby związane z Owruczem[edytuj | edytuj kod]
Urodzeni w Owruczu[edytuj | edytuj kod]
- Ignacy Hołowiński - polski duchowny rzymskokatolicki, arcybiskup mohylewski, profesor, apologeta i patrolog, pisarz i tłumacz.
- Stefano Ittar – architekt pochodzenia polskiego, czynny głównie we Włoszech.
- Ołeksandr Ławrynowicz – ukraiński polityk, długoletni minister sprawiedliwości w różnych rządach, parlamentarzysta
- Jerzy Niemirycz – podkomorzy kijowski, kanclerz ruski, polityk Rzeczypospolitej Obojga Narodów, jeden z najbardziej wpływowych arian Rzeczypospolitej.
- Wilhelm Hołowiński - marszałek szlachty powiatu owruckiego, powstaniec 1831 w powiecie owruckim
- Kazimierz Hołowiński - marszałek powiatu owruckiego w 1812
Zmarli w Owruczu[edytuj | edytuj kod]
- Eustachy Daszkiewicz – hetman kozaków zaporoskich, starosta kaniowski, krzyczewski i czerkaski.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2018 року. Державна служба статистики України. Київ, 2018. стор.30
- ↑ Polski egzonim uchwalony na 119. posiedzeniu KSNG.
- ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
- ↑ Lustracye królewszczyzn ziem ruskich, Wołynia, Podola i Ukrainy z piérwszéj połowy XVII wieku / wydał Aleksander Jabłonowski, Warszawa 1877, s. 80.
- ↑ Owrucz, [w:] Encyklopedia PWN [dostęp 2021-09-07].
- ↑ Овруцька єпархія
- ↑ Eustachy Iwanowski, Rozmowy o polskiéj koronie, Kraków 1873, na str. 662
- ↑ Pawluczuk U. A.: Życie monastyczne w II Rzeczypospolitej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, 2007, s. 24. ISBN 978-83-7431-127-4.
- ↑ Преподобномученик Макарий Каневский
- ↑ M. Pawlikowski, Sądownictwo grodzkie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012, tenże, Sądownictwo ziemskie w przedrozbiorowej Rzeczypospolitej, Strzałków 2012
- ↑ E. Heifetz: The slaughter of the Jews in the Ukraine In 1919. Thomas Seltzer, Inc., 1921. s. 27-30, 185-200. [dostęp 2013-02-12]. (ang.).
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
- ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України, 2013. [dostęp 2023-09-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)]. (ukr.).
- ↑ Maria Kałamajska-Saeed, Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832, Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika", Warszawa 2021, ISBN: 9788366172401
- ↑ n, Kościół i kolegium Jezuitów w Owruczu | ANDRZEJ BETLEJ | Овруч, сторінки історії [online], 5 sierpnia 2019 [dostęp 2023-02-10] (ukr.).
- ↑ https://archiv.ub.uni-heidelberg.de/artdok/2847/1/Betlej_Uwagi_na_temat_2000.pdf
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Owrucz, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 775.
- Owrucz na stronie Rady Najwyższej Ukrainy
- Gazetteer
