Paciorkowcowe zapalenie gardła

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Paciorkowcowe zapalenie gardła
Ilustracja
Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła z migdałkami pokrytymi ropnym nalotem u 16-letniego pacjenta
Klasyfikacje
ICD-10

J02.0

DiseasesDB

12507

MedlinePlus

000639

Paciorkowcowe zapalenie gardła, zwane także bakteryjną infekcją gardła i migdałków (ang. streptococcal pharyngitis, strep throat) – choroba spowodowana przez bakterie paciorkowca grupy A[1], które atakują gardło, migdałki i czasem krtań. Typowe objawy to gorączka, ból gardła oraz obrzęknięte węzły limfatyczne szyjne. Paciorkowcowe zapalenie gardła stanowi 37% chorób gardła u dzieci[2].

Choroba rozprzestrzenia się poprzez bliski kontakt z osobą chorą. Aby zdiagnozować paciorkowcowe zapalenie gardła, należy wykonać posiew wymazu z gardła, jednak decyzję o rozpoczęciu leczenia można podjąć na podstawie objawów. W wielu przypadkach zastosowanie antybiotyków służy zarówno zapobieganiu powikłaniom (takim jak gorączka reumatyczna), jak i skróceniu czasu trwania choroby[3].

Objawy[edytuj | edytuj kod]

Typowe objawy paciorkowcowego zapalenia gardła to ból gardła, gorączka przekraczająca 38 °C, ropny nalot na migdałkach i spuchnięte węzły limfatyczne[3].

Do innych objawów należą:

Okres inkubacji i tym samym wystąpienia pierwszych objawów paciorkowcowego zapalenia gardła wynosi od jednego do trzech dni po kontakcie z chorym[3].

  • Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła. Widoczne powiększone migdałki oraz biały ropny nalot.
    Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła. Widoczne powiększone migdałki oraz biały ropny nalot.
  • Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła. Widoczne wybroczyny na podniebieniu miękkim – czerwone plamki krwotoczne. Jest to rzadki, ale charakterystyczny objaw choroby[3].
    Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła. Widoczne wybroczyny na podniebieniu miękkim – czerwone plamki krwotoczne. Jest to rzadki, ale charakterystyczny objaw choroby[3].
  • Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła u ośmiolatka. Widoczne powiększone migdałki we wgłębieniu gardła, pokryte białym ropnym nalotem.
    Przypadek paciorkowcowego zapalenia gardła u ośmiolatka. Widoczne powiększone migdałki we wgłębieniu gardła, pokryte białym ropnym nalotem.

Etiologia[edytuj | edytuj kod]

Paciorkowcowe zapalenie gardła powodują bakterie paciorkowca beta-hemolizującego grupy A (ang. GAS)[6]. Zapalenie gardła mogą powodować także inne bakterie, np. paciorkowce beta-hemolizujące innych grup czy mikroby (łac. fusobacterium)[3][5]. Do zakażenia paciorkowcem dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, a infekcja łatwiej się rozprzestrzenia w dużych skupiskach ludzkich[5][7], takich jak koszary wojskowe lub szkoły. Udowodniono, że wysuszone bakterie znajdujące się w kurzu nie powodują zakażenia chorobą, jeśli natomiast pozostają w środowisku wilgotnym, mogą prowadzić do zachorowań w okresie do 15 dni[5] (przykładem jest pozostawanie bakterii na szczoteczkach do zębów). Rzadko mogą też przetrwać na produktach spożywczych, których konsumpcja może wywołać paciorkowcowe zapalenie gardła[5]. Dwanaście procent dzieci, u których nie występują objawy paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków, jest zazwyczaj nosicielami bakterii GAS znajdujących się w gardle[2], a po leczeniu około piętnaście procent pozostaje nosicielami[8].

Diagnostyka[edytuj | edytuj kod]

Zmodyfikowana punktowa skala Centora
Punkty Prawdopodobieństwo

zakażenia paciorkowcami

Leczenie
1 lub mniej <10% Nie wymaga antybiotykoterapii ani wymazu
2 11–17% Antybiotykoterapia na podstawie wymazu

lub szybkiego testu antygenowego

3 28–35%
4 lub 5 52% Antybiotykoterapia bez wymazu

Lekarze podejmują decyzję o sposobie leczenia pacjenta z zapaleniem gardła na podstawie zmodyfikowanej punktowej skali Centora. Skala składa się z pięciu objawów klinicznych i wskazuje prawdopodobieństwo wystąpienia u pacjenta paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków[3].

Za każdy występujący objaw można otrzymać jeden punkt[3]:

  • brak kaszlu,
  • powiększone węzły chłonne szyjne lub ich bolesność przy dotykaniu,
  • gorączka powyżej 38 °C,
  • ropny nalot lub obrzęk migdałków,
  • osoba poniżej 15. roku życia (punkt ujemny przyznawany w przypadku osoby powyżej 44 lat).

Badania laboratoryjne[edytuj | edytuj kod]

Posiew wymazu z gardła jest najlepszą metodą diagnozowania choroby[9], jego czułość wynosi od 90 do 95%[3]. Innym rodzajem badania jest szybki test antygenowy (RADT – ang. rapid antigen detection testing). Wynik szybkiego testu antygenowego otrzymuje się szybciej niż posiewu, ale jego czułość jest niższa (70%), a swoistość statystycznie równą do posiewu (98%)[3].

Pozytywny wynik posiewu wymazu z gardła lub szybki test antygenowy w połączeniu z objawami stanowią pozytywną diagnozę w wątpliwych przypadkach[10]. U osób nie skarżących się na wyżej wymienione objawy nie należy wykonywać żadnego z tych badań, ponieważ część populacji to nosiciele występujących w gardle bakterii paciorkowca grupy A, którzy nie odczuwają żadnych negatywnych skutków. Takie osoby nie wymagają leczenia[10].

Przyczyny podobnych objawów[edytuj | edytuj kod]

Niektóre objawy paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków są takie same, jak w przypadku innych chorób. Z tej przyczyny bez pobrania wymazu czy wykonania szybkiego testu antygenowego trudno określić, czy mamy do czynienia z przypadkiem paciorkowcowego zapalenia gardła[3]. Gorączka, ból gardła, wraz z kaszlem, katarem, biegunką oraz czerwonymi i swędzącymi oczami bardziej by wskazywały na wirusowe zapalenie gardła[3]. Z kolei mononukleoza zakaźna może również powodować powiększenie węzłów chłonnych szyjnych oraz ból gardła, gorączkę i obrzęk migdałków[11]. W celu diagnozy należy wykonać badanie krwi. Zaznaczyć jednak trzeba, że nie istnieje żadna konkretna metoda leczenia mononukleozy zakaźnej.

Zapobieganie[edytuj | edytuj kod]

Zachorowalność na paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków wśród części osób jest wyższa niż wśród innych. Jedną z metod wyeliminowania u nich zapadania na tę chorobę jest zabieg usunięcia migdałków (tonsillektomia)[12][13]. Trzy lub więcej przypadków choroby w ciągu roku stanowi dobre uzasadnienie jego wykonania[14]. Stosowne jest także przeczekanie wzmożonego okresu zachorowalności[12].

Leczenie[edytuj | edytuj kod]

Paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków zazwyczaj trwa kilka dni bez podejmowania leczenia[3]. Natomiast terapia z zastosowaniem antybiotyków najczęściej powoduje ustąpienie objawów o 16 godzin wcześniej[3]. Głównym powodem stosowania antybiotykoterapii jest zmniejszanie ryzyka wystąpienia takich komplikacji jak gorączka reumatyczna lub Ropień zagardłowy (nagromadzenia ropy w gardle)[3]. Antybiotyki dobrze spełniają swą rolę, jeśli zostaną podane w ciągu 9 dni od momentu wystąpienia objawów[6].

Środki przeciwbólowe[edytuj | edytuj kod]

Leki łagodzące ból są pomocne w przypadkach bólu powodowanego przez paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków[15]. Zazwyczaj zawierają one NLPZ lub paracetamol, znany także jako acetaminofen. Podobnie skuteczne są sterydy[6][16], a także żelowa postać lidokainy[17]. Aspirynę można podawać osobom dorosłym. Nie zaleca się podawania jej dzieciom, ponieważ zwiększa to ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a[6].

Antybiotyki[edytuj | edytuj kod]

Penicylina V jest najbardziej powszechnie stosowanym w USA antybiotykiem w leczeniu paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków. Wynika to z tego, że penicylina V jest lekiem bezpiecznym, skutecznym i stosunkowo tanim[3]. Amoksycylina jest z kolei zazwyczaj stosowana w Europie[18]. Z uwagi na to, iż w Indiach prawdopodobieństwo zachorowania na gorączkę reumatyczną jest większe, w typowym przebiegu leczenia stosuje się tam podawaną przez wstrzyknięcie penicylinę benzatynową G[6]. Antybiotyki skracają średni okres występowania objawów, których przeciętna długość wynosi 3 do 5 dni, o około jeden dzień. Leki redukują także rozprzestrzenianie się choroby[10]. Leczenie jest stosowane głównie po to, aby obniżać ryzyko wystąpienia rzadkich powikłań, takich jak gorączka reumatyczna, ropień okołomigdałkowy, zapalenie skóry lub inne infekcje[19]. Dobroczynne działanie antybiotyków powinno też zrównoważyć możliwe skutki uboczne[5]. Antybiotykoterapii nie należy stosować u zdrowych osób dorosłych, które źle reagują na leki[19]. Antybiotyki w leczeniu paciorkowcowego zapalenia gardła i migdałków są stosowane częściej niż można by oczekiwać, biorąc pod uwagę stopień ciężkości choroby oraz tempo, w jakim się rozprzestrzenia[20]. W przypadkach osób cierpiących na silne uczulenie na penicylinę powinno się stosować erytromycynę (lub inne antybiotyki z grupy makrolidów)[3]. Cefalosporyny zaś mogą być stosowane u osób z mniej nasiloną alergią[3]. Infekcje powodowane przez paciorkowce grupy A mogą także prowadzić do ostrego zapalenia kłębuszków nerkowych. Jednak zastosowanie antybiotyków nie zmniejsza prawdopodobieństwa zachorowania na tę chorobę[6].

Rokowanie[edytuj | edytuj kod]

Objawy paciorkowcowego zapalenia gardła zazwyczaj się nasilają w ciągu od 3 do 5 dni, bez względu na zastosowane leczenie[10]. Podanie antybiotyków zmniejsza ryzyko wystąpienia powikłań oraz rozprzestrzeniania się infekcji. Dzieci i młodzież mogą powrócić do szkoły 24 godziny po przyjęciu pierwszej dawki antybiotyku[3].

Paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków może prowadzić do następujących powikłań:

Prawdopodobieństwo zachorowania[edytuj | edytuj kod]

Paciorkowcowe zapalenie gardła i migdałków zalicza się do szerszej kategorii zapalenia gardła, na które co roku w Stanach Zjednoczonych choruje 11 milionów osób[3]. Choć większość przypadków powodowana jest przez wirusy, bakterie paciorkowca beta-hemolizującego grupy A są przyczyną od 15 do 30% przypadków zapalenia gardła u dzieci, zaś u dorosłych od 5 do 20%[3]. Do zachorowań najczęściej dochodzi późną zimą oraz wczesną wiosną[3].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Streptococcal pharyngitis. dorlands.com. [dostęp 2012-06-02]. (ang.).
  2. ↑ a b N. Shaikh, E. Leonard, J.M. Martin. Prevalence of streptococcal pharyngitis and streptococcal carriage in children: a meta-analysis. „Pediatrics”. 126 (3), s. 557–564, wrzesień 2010. DOI: 10.1542/peds.2009-2648. PMID: 20696723. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v B.A. Choby. Diagnosis and treatment of streptococcal pharyngitis. „Am Fam Physician”. 79 (5), s. 383–390, marzec 2009. PMID: 19275067. 
  4. ↑ a b c d I. Brook, J.E. Dohar. Management of group A beta-hemolytic streptococcal pharyngotonsillitis in children. „J Fam Pract”. 55 (12), s. 1–12, grudzień 2006. PMID: 17137534. 
  5. ↑ a b c d e f C.S. Hayes, H. Williamson. Management of Group A beta-hemolytic streptococcal pharyngitis. „Am Fam Physician”. 63 (8), s. 1557–1564, kwiecień 2001. PMID: 11327431. 
  6. ↑ a b c d e f R.S. Baltimore. Re-evaluation of antibiotic treatment of streptococcal pharyngitis. „Curr Opin Pediatr”. 22 (1), s. 77–82, luty 2010. DOI: 10.1097/MOP.0b013e32833502e7. PMID: 19996970. 
  7. ↑ M. Lindbaek, E.A. Høiby, G. Lermark, I.M. Steinsholt i inni. Predictors for spread of clinical group A streptococcal tonsillitis within the household. „Scand J Prim Health Care”. 22 (4), s. 239–243, grudzień 2004. PMID: 15765640. 
  8. ↑ Robert E. Rakel [Ed.], David Rakel [Ed.]: Textbook of Family Medicine. Elsevier Health Sciences, 2011, s. 331. ISBN 978-1-4377-1160-8.
  9. ↑ Smith, Ellen Reid, Kahan, Scott, Miller, Redonda G.: In A Page Signs & Symptoms. Hagerstown, Maryland: Lippincott Williams & Wilkins, 2008, s. 312, seria: In a Page Series. ISBN 0-7817-7043-2.
  10. ↑ a b c d A.L. Bisno, M.A. Gerber, J.M. Gwaltney, E.L. Kaplan i inni. Practice guidelines for the diagnosis and management of group A streptococcal pharyngitis. Infectious Diseases Society of America. „Clin Infect Dis”. 35 (2), s. 113–125, lipiec 2002. DOI: 10.1086/340949. PMID: 12087516. 
  11. ↑ M.H. Ebell. Epstein-Barr virus infectious mononucleosis. „Am Fam Physician”. 70 (7), s. 1279–1287, październik 2004. PMID: 15508538. 
  12. ↑ a b J.L. Paradise, C.D. Bluestone, R.Z. Bachman, D.K. Colborn i inni. Efficacy of tonsillectomy for recurrent throat infection in severely affected children. Results of parallel randomized and nonrandomized clinical trials. „N Engl J Med”. 310 (11), s. 674–683, marzec 1984. DOI: 10.1056/NEJM198403153101102. PMID: 6700642. 
  13. ↑ O.P. Alho, P. Koivunen, T. Penna, H. Teppo i inni. Tonsillectomy versus watchful waiting in recurrent streptococcal pharyngitis in adults: randomised controlled trial. „BMJ”. 334 (7600), s. 939, maj 2007. DOI: 10.1136/bmj.39140.632604.55. PMID: 17347187. 
  14. ↑ B.C. Johnson, A. Alvi. Cost-effective workup for tonsillitis. Testing, treatment, and potential complications. „Postgrad Med”. 113 (3), s. 115–118, 121, marzec 2003. PMID: 12647478. 
  15. ↑ L.S. Christensen, M. Boye. Establishment of a genomic bank of bovine herpesvirus 1 using a novel positive selection plasmid vector. „J Virol Methods”. 36 (3), s. 277–282, marzec 1992. PMID: 1313826. 
  16. ↑ Effectiveness of Corticosteroid Treatment in Acute Pharyngitis: A Systematic Review of the Literature. [w:] Andrew Wing. 2010; Academic Emergency Medicine [on-line]. interscience.wiley.com. [dostęp 2012-06-02]. (ang.).
  17. ↑ Generic Name: Lidocaine Viscous (Xylocaine Viscous) side effects, medical uses, and drug interactions. medicinenet.com. [dostęp 2012-06-02]. (ang.).}
  18. ↑ F. Bonsignori, E. Chiappini, M. De Martino. The infections of the upper respiratory tract in children. „Int J Immunopathol Pharmacol”. 23 (1 Suppl). s. 16–19. PMID: 20152073. 
  19. ↑ a b V. Snow, C. Mottur-Pilson, R.J. Cooper, J.R. Hoffman. Principles of appropriate antibiotic use for acute pharyngitis in adults. „Ann Intern Med”. 134 (6), s. 506–508, marzec 2001. PMID: 11255529. 
  20. ↑ J.A. Linder, D.W. Bates, G.M. Lee, J.A. Finkelstein. Antibiotic treatment of children with sore throat. „JAMA”. 294 (18), s. 2315–2322, Nov 2005. DOI: 10.1001/jama.294.18.2315. PMID: 16278359. 
  21. ↑ a b Michael E Pichichero: Complications of streptococcal tonsillopharyngitis. utdol.com. [dostęp 2012-06-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-08)]. (ang.).
  22. ↑ D.L. Stevens, M.H. Tanner, J. Winship, R. Swarts i inni. Severe group A streptococcal infections associated with a toxic shock-like syndrome and scarlet fever toxin A. „N Engl J Med”. 321 (1), s. 1–7, lipiec 1989. DOI: 10.1056/NEJM198907063210101. PMID: 2659990. 
  23. ↑ a b R.G. Hahn, L.M. Knox, T.A. Forman. Evaluation of poststreptococcal illness. „Am Fam Physician”. 71 (10), s. 1949–1954, maj 2005. PMID: 15926411. 

Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Paciorkowcowe_zapalenie_gardła&oldid=72982989”