Piaskowiec

Piaskowce na szczycie Szczelińca Wielkiego

Naturalne ściany z czerwonego piaskowca we wnętrzu Kanionu Antylopy, Arizona

Piaskowiec – zwięzła, zwykle drobnoziarnista skała osadowa. Wyróżnia się następujące jej typy:

• piaskowiec kwarcowy, ponad 80% kwarcu
• piaskowiec arkozowy – odmiana bogata w skalenie, zazwyczaj szara, różowa lub czerwonawa
• piaskowiec szarogłazowy – odmiana bogata w okruchy skał magmowych. Barwa ciemna, szarozielona do niemal czarnej

Znajduje zastosowanie jako surowiec w produkcji płyt okładzinowych, materiałów izolacyjnych i ściernych. Jest też wykorzystywany w przemyśle ceramicznym, szklarskim, hutniczym, jako tłuczeń drogowy (piaskowiec szarogłazowy), a także jako dekoracja. W roku 1995 w USA wydobyto 145 000 ton piaskowca.

Piaskowiec powstaje w wyniku lityfikacji (cementacji) piasku pochodzącego z wietrzenia skał za pomocą spoiwa. Budowa od drobno- do gruboziarnistej, ziarna wielkości 0,1–2 mm. Barwa od białej i szarej, poprzez żółtą i jasnobrązową po zieloną, czerwoną, brunatną i czarną.

W skład piaskowca wchodzą jako szkielet ziarnowy kwarc, ortoklaz, mikroklin, plagioklazy, muskowit, biotyt, minerały ciężkie (magnetyt, ilmenit, cyrkon, granat, turmaliny i monacyt), glaukonit, okruchy skał, szczątki organiczne. Spoiwo może być kwarcowe, ilaste, żelaziste lub kalcytowe.

W Polsce piaskowiec występuje w następujących miejscach:

• piaskowiec kwarcowy: Mechowo, Kaszuby, Pasmo Łysogórskie, Ciosowa, Tumlin, Bolesławiec, Złotoryja, Lwówek Śląski, Góry Stołowe, Górnośląskie Zagłębie Węglowe, Karpaty oraz Roztocze
• piaskowiec arkozowy: Kwaczała, Małopolska
• piaskowiec szarogłazowy: Bardo, Góry Świętokrzyskie

• 
  Piaskowiec
• 
  Kamieniołom piaskowca w Długopolu Górnym
• 
  Piaskowiec w Coyote Gulch (Utah)
• 
  Złoża piaskowca w Polsce (kliknij, by powiększyć)

Bibliografia

• Eligiusz Szełęg: Atlas minerałów i skał. Bielsko-Biała: Pascal, 2007, s. 243. ISBN 978-83-7513-138-3.