Portal:Śródziemie/Artykuł miesiąca/2014
Zestawienie artykułów prezentowanych w Portalu Śródziemie w rubryce Artykuł miesiąca w 2014 roku.
Styczeń[edytuj | edytuj kod]
Trzynastego grudnia 2013 roku miała miejsce światowa premiera drugiej części trylogii filmowej Hobbit, w reżyserii Petera Jacksona.
Preprodukcja tej adaptacji powieści J.R.R. Tolkiena, która miała składać się z dwóch obrazów, rozpoczęła się w sierpniu 2008 roku, nad scenariuszem pracowali Jackson, Fran Walsh, Philippa Boyens oraz Guillermo del Toro. Ten ostatni miał podjąć się reżyserii Hobbita, lecz po dwóch latach, z powodu opóźnień w produkcji, zrezygnował z tego. Ostatecznie jego miejsce zajął Jackson. Zdjęcia do filmów trwały od 21 marca 2011 roku do 6 lipca 2012 roku, jednak po podjęciu decyzji o zrealizowaniu Hobbita w trzech częściach, w lecie 2013 ekipa powróciła na plan i dokręciła pewną ilość scen.
Głównego bohatera, hobbita Bilba Bagginsa, zagrał Martin Freeman. Wśród reszty obsady znalazło się kilkoro aktorów grających te same role, co w ekranizacji Władcy Pierścieni, m.in. Ian McKellen, Andy Serkis, Ian Holm czy Hugo Weaving.
Luty[edytuj | edytuj kod]
Rozwój quenyi przebiega od etapu prajęzyka wspólnego dla wszystkich języków elfów ze stworzonej przez Tolkiena mitologii Śródziemia do etapu osadzonego w czasie akcji Władcy Pierścieni. Quenya cechuje się złożoną morfologią, zawierającą zarówno cechy fleksyjne, jak i aglutynacyjne. W dużej mierze opiera się na wykorzystaniu zrostków; używa także przegłosu. W quenyi występuje bogata deklinacja i syntetyczna koniugacja. Liczba przypadków zmieniała się w ciągu tworzenia quenyi przez Tolkiena. Słownictwo było tworzone niezależnie od słownictwa znanych autorowi języków naturalnych – było raczej związane ze słownictwem innych języków Śródziemia. Pisarz uważał, że tło w postaci historii, poezji oraz pieśni daje Starodawnej Mowie, jak określano quenyę, przewagę nad innymi sztucznymi językami.
W mitologii Śródziemia quenyą posługiwali się Vanyarowie i Ñoldorowie mieszkający w Amanie. Na kontynencie Śródziemia quenya miała zabrzmieć po ucieczce Ñoldorów z Amanu. Tam – według mitologii – niedługo potem przestała funkcjonować jako mowa używana na co dzień, a przetrwała wśród Ñoldorów oraz Edainów jako język kultury elitarnej.
Marzec[edytuj | edytuj kod]
Tengwar – system znaków do zapisu quenyi, wymyślony i opracowany przez Fëanora w Amanie.
Do Śródziemia trafił wraz z nim i pozostałymi Ñoldorami, którzy ścigali Morgotha po zatruciu Dwóch Drzew i kradzieży Silmarili.
W ciągu następnych stuleci tengwar upowszechniał się tak, że stosowano go nie tylko wśród elfów, ale i innych ludów Śródziemia. System ten z powodzeniem służył też zapisowi innych niż quenya języków, sindarinu, westronu a nawet Czarnej Mowy.
Tengwar jest prosty w zapisie, ponieważ składa się głównie z powtarzających się elementów – podstawowe litery składają się z rdzenia (telco: krótkiego, przedłużonego, bądź opuszczonego) i łuku (lúva: w prawo, lewo, podwójne), a połowa z nich ma jeszcze podkreślenie łuku. Spośród nich za podstawowe i pierwotne uważano te znajdujące się w pierwszym rzędzie od góry. Istnieją również litery dodatkowe o bardziej złożonej konstrukcji.
Kwiecień[edytuj | edytuj kod]
Eärendil, bohater Pierwszej Ery, żeglarz i władca Arvernien, był półelfem, synem Tuora i Idril. Urodził się w Gondolinie, a po upadku królestwa, zamieszkał z rodzicami i innymi ocalałymi w u ujścia Sirionu. Poślubił córkę Diora, Elwingę. Ich synami byli Elrond i Elros.
Eärendil, na pokładzie statku Vingilot, często opuszczał Arvernien, żeglując po morzach i poszukując rodziców, którzy odpłynęli w nieznane. Jakkolwiek nie odnalazł ich, to dotarł do Amanu, gdzie stanął prze obliczem Valarów, by w imieniu elfów i ludzi błagać o pomoc przeciw Morgothowi. Nie było już mu dane wrócić do Śródziemia.
J.R.R. Tolkien zaczerpnął miano Eärendil ze staroangielskiego poematu Crist autorstwa Cynewulfa, a w stworzonym przez siebie języku quenya nadał mu znaczenie miłośnik morza.
Maj[edytuj | edytuj kod]
Władca Pierścieni J.R.R. Tolkiena był powieścią na tyle obszerną, iż wydawca zdecydował się na podzielenie jej na trzy tomy. Pierwszy z nich otrzymał tytuł Drużyna Pierścienia.
Zawarto w nim dwie księgi, obejmujące akcję od urodzinowego przyjęcia Bilba Bagginsa po opuszczenie towarzyszy wyprawy przez Froda i Sama, którzy ruszają w stronę Mordoru.
Pierwsze wydanie pojawiało się w angielskim księgarniach 29 lipca 1954 roku. Pozytywnie przyjęli je m.in. C.S Lewis i W.H. Auden, natomiast najbardziej negatywnie ocenił tom Edmund Wilson.
Czerwiec[edytuj | edytuj kod]
Trzecia i czwarta księga Władcy Pierścieni, zatytułowane Zdrada Isengardu i Podróż do Mordoru, zostały wydane w drugim tomie powieści – Dwie wieże. Ukazał się on po raz pierwszy 11 listopada 1954 roku w Wielkiej Brytanii.
Pierwotnie nie było ustalone, o które dwie wieże chodzi. Tolkien wybrał ostatecznie Barad-dûr i Orthank. W Dwóch wieżach czytelnik poznaje Rohirrimów, entów oraz Dúnedainów z Gondoru z Faramirem na czele.
W odróżnieniu od Drużyny Pierścienia, w Dwóch wieżach wątki nie są przedstawiane jeden po drugim, a równolegle. Tom Shippey zwrócił uwagę, że upodabnia to Dwie wieże do średniowiecznych romansów, z tą różnicą, że przeplatanie się wątków jest precyzyjnie wyznaczane przez mapę Śródziemia oraz chronologię dat.
Lipiec[edytuj | edytuj kod]
„Dość mroczna epoka” – tak Tolkien w liście do M. Waldmana nazwał Drugą Erę. Zaczęła się wraz z ostatecznym pokonaniem Morgotha w Wojnie Gniewu, a skończyła pierwszym pokonaniem Saurona. Trwała 3441 lat słonecznych.
Na początku Drugiej Ery powstało królestwo Númenoru. Historia tego państwa-wyspy opowiada o jego drodze od pomyślnego, pokojowego rozwoju, przez zapanowanie nad częścią kontynentu Śródziemia, pokonanie armii Saurona i osiągnięcie największej potęgi w ówczesnym świecie do upadku pod falami morza.
Tymczasem po Wojnie Gniewu kontynent Śródziemia uległ znacznym zmianom. Powstały nowe królestwa elfów, takie jak Lindon, Eregion, Lothlórien i Leśne Królestwo. Sauron, który został w Śródziemiu, by naprawić wojenne zniszczenia i stworzyć tam drugi raj, występując pod imieniem Pana Darów przekonał elfów do wykucia Pierścieni Władzy. Około 100 lat później wykuł Jedyny Pierścień, co poskutkowało wybuchem wojny i ujawnieniem się „teokracji zła”. Pod koniec Drugiej Ery Sauron doprowadził do upadku Númenor, po czym Dúnedainowie przybyli do Śródziemia, gdzie założyli Arnor i Gondor, zawiązali z elfami Ostatni Sojusz i po dwunastu latach wojny pokonali Saurona.
Sierpień[edytuj | edytuj kod]
Ithilien, „ogród Gondoru” i „kraina tysiąca źródeł”, region skąpany na srebrno w świetle księżyca, pachnąca kraina bujnej roślinności, było świadkiem wielu wojen. Z tego powodu pod koniec Trzeciej Ery jego jedynymi mieszkańcami byli Strażnicy Ithilien, partyzanci kryjący się w tajnych schronach takich jak Henneth Annûn, do którego można było wejść przez sztucznie utworzony wodospad. Nieopodal południowej granicy Ithilien wznosił się kurhan Haudh in Gwanûr, upamiętniający odsiecz Rohanu z 2885 roku Trzeciej Ery.
Pierwotnie kraina ta była domeną Isildura. Jej stolica, Minas Ithil, bliźniacza twierdza dla Minas Anor na zachodzie, została siedzibą Upiorów Pierścienia – od tego czasu zwano ją Minas Morgul. Z Ithilien pochodził ród Namiestników Gondoru, a po zjednoczeniu Gondoru i Arnoru księciem krainy został namiestnik króla Elessara, Faramir. Wtedy też Minas Morgul zburzono, a do Ithilien przybyli elfowie z Mrocznej Puszczy pod wodzą Legolasa. Pokój przyniósł tym ziemiom opinię jednego z najpiękniejszych miejsc w Śródziemiu.
Wrzesień[edytuj | edytuj kod]
Rozwój quenyi przebiega od etapu prajęzyka wspólnego dla wszystkich języków elfów ze stworzonej przez Tolkiena mitologii Śródziemia do etapu osadzonego w czasie akcji Władcy Pierścieni. Quenya cechuje się złożoną morfologią, zawierającą zarówno cechy fleksyjne, jak i aglutynacyjne. W dużej mierze opiera się na wykorzystaniu zrostków; używa także przegłosu. W quenyi występuje bogata deklinacja i syntetyczna koniugacja. Liczba przypadków zmieniała się w ciągu tworzenia quenyi przez Tolkiena. Słownictwo było tworzone niezależnie od słownictwa znanych autorowi języków naturalnych – było raczej związane ze słownictwem innych języków Śródziemia. Pisarz uważał, że tło w postaci historii, poezji oraz pieśni daje Starodawnej Mowie, jak określano quenyę, przewagę nad innymi sztucznymi językami.
W mitologii Śródziemia quenyą posługiwali się Vanyarowie i Ñoldorowie mieszkający w Amanie. Na kontynencie Śródziemia quenya miała zabrzmieć po ucieczce Ñoldorów z Amanu. Tam – według mitologii – niedługo potem przestała funkcjonować jako mowa używana na co dzień, a przetrwała wśród Ñoldorów oraz Edainów jako język kultury elitarnej.
Październik[edytuj | edytuj kod]
Nortowie – grupa plemion ludzi zamieszkujących Rhovanion spokrewnionych z Edainami, jednak w Drugiej Erze zamieszkujących kontynent Śródziemia, a nie Númenor.
W Trzeciej Erze odgrywali dość znaczącą rolę, związani bliskim sojuszem z królestwem Gondoru. Skutecznie wspierali wtedy to państwo w odpieraniu najazdów Easterlingów aż do czasu przybycia Woźników. Od Nortów wywodzili się Éothéodzi i Rohirrimowie.
Tworząc mitologię Śródziemia, Tolkien przypisał Nortom posługiwanie się najstarszym znanym językiem germańskim – gockim. Nortowie współpracowali z krasnoludami, którzy w efekcie przejęli „zewnętrzne” imiona, te, pod którymi są znani w dziełach Tolkiena.
Listopad[edytuj | edytuj kod]
Bitwa na polach Pelennoru – jedna z najważniejszych batalii Wojny o Pierścień, stoczona 15 marca 3019 roku Trzeciej Ery między sprzymierzonymi wojskami Gondoru i Rohanu a armią Mordoru.
Miejscem tego wielkiego starcia był obszar Pelennoru, rozległego i ufortyfikowanego przedpola Minas Tirith, stolicy Gondoru. Bitwa miała bardzo dramatyczny przebieg, trwała cały dzień, a szala zwycięstwa kilkukrotnie wahała się na rzecz jednej lub drugiej strony.
W walce śmierć poniósł Théoden, władca Rohanu, jak również Wódz Nazgûli, który stał na czele sił Saurona. Okoliczności w jakich zginął upiór, zabity przez księżniczkę Éowinę i hobbita Merry’ego, były wypełnieniem przepowiedni elfa Glorfindela:
Nigdy już nie wróci do tej krainy. Zguba dosięgnie go daleko stąd, nieprędko i nie z ręki męża.
W trylogii filmowej Władca Pierścieni, wyreżyserowanej przez Petera Jacksona, sceny bitwy na polach Pelennoru są jednymi z najbardziej widowiskowych fragmentów jej trzeciej części, Powrotu króla. Jednak przebieg filmowej batalii w pewnym stopniu odbiega od opisu z powieści.