Powiat będziński (Generalne Gubernatorstwo Warszawskie)
| powiat | |||||
| 1915–1919 | |||||
.jpg)
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||
| Data powstania |
1915 | ||||
| Data likwidacji |
1919 | ||||
| Siedziba | |||||
| Populacja (1916) • liczba ludności |
| ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| |||||
Powiat będziński – dawny powiat istniejący w latach 1915–1919 w Generalnym Gubernatorstwie Warszawskim pod okupacją niemiecką Królestwa Polskiego. Siedzibą władz powiatu był początkowo Będzin, a od 12 lipca 1915 Sosnowiec (w gmachu szkoły realnej przy ulicy Dytlowskiej[1]).
Historia[edytuj | edytuj kod]
Powiat będziński powstał na terenie Zagłębia Dąbrowskiego podczas I wojny światowej, w związku z przedzieleniem powiatu będzińskiego granicą obu okupantów: niemieckiego (Generalne Gubernatorstwo Warszawskie, GGW) i austro-węgierskiego (Generalne Gubernatorstwo Lubelskie, GGL). Wschodnią część powiatu przyłączono do strefy austro-węgierskiej jako powiat dąbrowski, natomiast zachodnią do strefy niemieckiej, z której to utworzono omawiany powiat będziński[2].
Po serii modyfikacji administracyjnych powiat będziński według stanu z 17 września 1915 skaładał się z 21 jednostek: 3 miast i 18 gmin wiejskich, kilka z nich przciętych granicą stref okupacyjnych[3]:
- miasto Będzin (powiększone w 1915 o część zniesionej gminy Gzichów[4]);
- miasto Sosnowice (powiększone w 1915 o zachodnią część zniesionej gminy Zagórze[5][4] - wschodnia część weszła do GGL);
- miasto Zawiercie (utworzone w 1915 z części gminy Poręba Mrzygłodzka oraz – po korekcie granicy – z zachodnich części gminy Kromołów, która pozostała w GGL);
- gmina Bobrowniki (zredukowana obszarowo na korzyść nowej gminy Łagisza);
- gmina Czeladź (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów);
- gmina Grodziec (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów);
- gmina Koziegłowy (utworzona w 1915 z części gminy Rudnik Wielki w granicach dawnego miasta Koziegłowy z przedmieściami);
- gmina Koziegłówki (powstała w 1915 przez zmianę nazwy dotychczasowej gminy Koziegłowy w celu uniknięcia dwóch gmin o tej samej nazwie po wyodrębnieniu w 1915 nowej gminy Koziegłowy);
- gmina Łagisza (utworzona w 1915 z części gminy Bobrowniki i części zniesionej gminy Gzichów);
- gmina Mierzęcice (powstała w 1915 przez zmianę nazwy dotychczasowej gminy Sulików z dodaniem Twardowic z gminy Ożarowice, lecz bez wschodnich wsi włączonych do gminy Siewierz);
- gmina Milowice (utworzona w 1915 z części zniesionej gminy Gzichów[4]);
- gmina Modrzejów (utworzona w 1915 z zachodniej części zniesionej gminy Zagórze[4] - wschodnia część weszła do GGL);
- gmina Mrzygłód (utworzona w 1915 z części gminy Poręba Mrzygłodzka oraz z zachodnich części gmin Włodowice i Żarki, które włączono do GGL);
- gmina Ożarowice (bez Twardowic, włączonych do gminy Mierzęcice);
- gmina Pińczyce;
- gmina Poraj (utworzona w 1915 z zachodniej części gminy Choroń, którą włączono do GGL, z dodaniem Masłońskich z gminy Żarki, którą włączono do GGL);
- gmina Poręba Mrzygłodzka (zredukowana obszarowo na korzyść nowego miasta Zawiercia, włączonego początkowo do GGL, i nowej gminy Mrzygłód);
- gmina Rudnik Wielki (zredukowana obszarowo na korzyść nowej gminy Koziegłowy);
- gmina Siewierz (z dodaniem wschodnich wsi zniesionej gminy Sulików);
- gmina Wojkowice Kościelne;
- gmina Wysoka (utworzona w 1915 z zachodniej części gminy Rokitno Szlacheckie, którą włączono do GGL).
1 listopada 1915 zniesiono gminy Milowice i Modrzejów, właczając je do Sosnowca[6]. W 1916 roku gminy Czeladź, Mrzygłód i Siewierz przekształcono w miasta Czeladź, Mrzygłód i Siewierz, przez co skład powiatu w 1916 roku obejmował 19 jednostek (5 miast i 14 gmin wiejskich). W 1916 roku powiat liczył 265.314 mieszkańców[7].
Powiat zniesiono w marcu 1919 roku, w związku z unieważnieniem zmian w podziale administracyjnym Królestwa Polskiego wprowadzonych przez okupantów, przywracając tym samym powiat będziński w jego oryginalnych granicach[8].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
| Gmina | Typ | Ludność (1916) | Liczba szkół |
|---|---|---|---|
| Będzin | M | 29891 | 6 |
| Bobrowniki | W | 13261 | 8 |
| Czeladź | M | 17500 | 2 |
| Grodziec | W | 9850 | 3 |
| Koziegłowy | W | 3550 | 1 |
| Koziegłówki | W | 6349 | 7 |
| Łagisza | W | 8133 | 4 |
| Mierzęcice | W | 7541 | 6 |
| Mrzygłód | M | 4348 | 2 |
| Ożarowice | W | 5470 | 6 |
| Pińczyce | W | 7130 | 5 |
| Poraj | W | 3178 | 5 |
| Poręba | W | 6177 | 4 |
| Rudnik Wielki | W | 4600 | 5 |
| Siewierz | M | 4200 | 1 |
| Sosnowiec | W | 86994 | 28 |
| Wojkowice Kościelne | W | 11125 | 5 |
| Wysoka | W | 5561 | 4 |
| Zawiercie | M | 30436 | 7 |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 20
- ↑ Kaiserlich Deutsches Generalgouvernement Warschau mit dem angrenzenden K.u.K. Millitärgeneralgouvernement in Polen
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 32
- ↑ a b c d Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 23 (str. 3)
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 21
- ↑ Kreis-Blatt des Kreises Bendzin, 1915, No. 38 (str. 9)
- ↑ a b Stan szkolnictwa powszechnego w grudniu 1917 r. na terytorjum obu byłych jeneralnych gubernatorstw: Warszawskiego i Lubelskiego
- ↑ Rozporządzenie Min. Spraw Wewn. z dnia 19 marca 1919 r. (Dz. Urz. Min. Spraw Wewn. Nr 21 poz. 265)