Tulczyn: Różnice pomiędzy wersjami
| [wersja nieprzejrzana] | [wersja przejrzana] |
... |
drobne merytoryczne |
||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
== Historia == |
== Historia == |
||
W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród [[Nesterwar]], zbudowany dla obrony przed najazdami [[Tatarzy|tatarskimi]]. W |
W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród [[Nesterwar]], zbudowany dla obrony przed najazdami [[Tatarzy|tatarskimi]]. W 1569 roku włączony do Korony Królestwa Polskiego. Leżał wtedy Województwie brasławskim i była to [[Królewszczyzna]]. W [[1609]] roku [[Zygmunt III Waza]] nadał dobra tulczyńskie [[Walenty Aleksander Kalinowski|Walentemu Aleksandrowi Kalinowskiemu]]. W 1638 roku Adam Kalinowski wybudował w Tulczynie dla zakonu dominikanów drewniany kościół klasztor, którą w 1784 roku Szczęsny Potocki zastąpił murowanym. Po Kalinowskich właścicielami byli [[Czetwertyńscy]], w czasach których Kozacy Ostapa Pawluka zdobyli zamek i wymordowali mieszkańców miasta. W 1726 roku właścicielem stał się Franciszek Salezy Potocki, który w 1757 roku rozpoczął tu budowę ogromnego pałacu. Jego syn Stanisław Szczęsny, opuścił [[Krystynopol]] i przeniósł siedzibę swojej linii Potockich do Tulczyna. Po [[II rozbiór Polski|II rozbiorze Polski]] w [[1793]] roku, włączony do [[Imperium Rosyjskie]]go. W [[lata 20. XIX wieku|latach 20. XIX wieku]] Tulczyn był jednym z miejsc spotkań [[dekabryści|dekabrystów]]. Po Powstaniu listopadowym, władze rosyjskiego wypędziły dominikanów i w 1833 roku zamieniły ich kościół na cerkiew. Potoccy Tulczyn posiadali do [[1869]] roku, wg innych źródeł co najmniej do [[1878]] r., w którym umiera [[Mieczysław Potocki (magnat)|Mieczysław Potocki]], ponieważ jakoby dopiero jego syn Mikołaj wyprzedaje resztę majątku na Ukrainie. Przed zamienionym w czasach carskich na prawosławną cerkiew kościołem dominikanów ustawiono pomnik konny [[Aleksandr Suworow|Aleksandra Suworowa]]. |
||
W [[1919]], na fali [[Pogromy Żydów na Ukrainie (1918-1920)|pogromów antyżydowskich]], siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób<ref>{{cytuj książkę | autor=S. Spector, G. Wigoder | tytuł= The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust | url=http://books.google.pl/books?id=tumlOiOZvSUC&lpg=PA1157&pg=PA1340#v=onepage&q&f=false | strony=1340 | rok=2001 | opublikowany=New York University Press | isbn=0-8147-9378-9 | język=en | data dostępu=2013-01-16}} {{cytuj stronę | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | opublikowany=The Federation of Ukrainian Jews | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-17}}</ref>. |
W [[1919]], na fali [[Pogromy Żydów na Ukrainie (1918-1920)|pogromów antyżydowskich]], siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób<ref>{{cytuj książkę | autor=S. Spector, G. Wigoder | tytuł= The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust | url=http://books.google.pl/books?id=tumlOiOZvSUC&lpg=PA1157&pg=PA1340#v=onepage&q&f=false | strony=1340 | rok=2001 | opublikowany=New York University Press | isbn=0-8147-9378-9 | język=en | data dostępu=2013-01-16}} {{cytuj stronę | tytuł=The Ukraine Terror and the Jewish Peril | opublikowany=The Federation of Ukrainian Jews | url=http://ufdc.ufl.edu/AA00007151/00001 | rok=1921 | język=en | data dostępu=2013-01-17}}</ref>. |
||
| Linia 31: | Linia 31: | ||
== Pałac w Tulczynie == |
== Pałac w Tulczynie == |
||
W [[lata 80. XVIII wieku|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, największy pałac magnacki [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] – "kresowy Wersal", który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej [[architektura klasycystyczna|architektury klasycystycznej]] i charakterystycznego dla niej [[palladianizm|typu palladiańskiego]]. Podczas wizyty w Tulczynie w [[1787]] roku pałac podziwiał król [[Stanisław August Poniatowski]]. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W [[1792]] roku stanowił główny ośrodek [[konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]]. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał [[Stanisław Trembecki]]. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii (Pięknej Bitynki). W 1869 roku |
W [[lata 80. XVIII wieku|latach 80. XVIII wieku]] [[Stanisław Szczęsny Potocki|Szczęsny Potocki]] zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, największy pałac magnacki [[I Rzeczpospolita|Rzeczypospolitej]] – "kresowy Wersal", który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej [[architektura klasycystyczna|architektury klasycystycznej]] i charakterystycznego dla niej [[palladianizm|typu palladiańskiego]]. Podczas wizyty w Tulczynie w [[1787]] roku pałac podziwiał król [[Stanisław August Poniatowski]]. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W [[1792]] roku stanowił główny ośrodek [[konfederacja targowicka|konfederacji targowickiej]]. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał [[Stanisław Trembecki]]. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii z Glavanich Czelicze (Pięknej Bitynki), a potem jego syna Mieczysława. W 1869 roku [[Mieczysław Potocki]] sprzedał Tulczyn swojej krewnej Marii Potockiej, żonie Rosjanina Sergiusza Stroganowa, który sprzedał go Piotrowi Oldenburskiemu, a ten sprzedał go państwu rosyjskiemu. Od [[1892]] roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. W 1928 roku spłonęło górne piętro pałacu. |
||
== Zabytki == |
== Zabytki == |
||
Wersja z 17:36, 13 kwi 2013
| |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Obwód | |||||
| Powierzchnia |
9,26 km² | ||||
| Populacja (2012) • liczba ludności |
| ||||
| Nr kierunkowy |
+380 4335 | ||||
| Kod pocztowy |
23600 | ||||
Położenie na mapie Ukrainy  Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}} | |||||
| Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|type:town} | |||||
| Strona internetowa | |||||
Tulczyn (ukr. Тульчин) – miasto na Ukrainie, siedziba władz rejonu tulczyńskiego w obwodzie winnickim, nad Sielnicą, dawna polska rezydencja magnacka. Liczba mieszkańców w 2003 roku wynosiła ok. 15 tys. Zakłady odzieżowe, technikum weterynarii, muzeum krajoznawcze.
Historia
W miejscu Tulczyna położony był pierwotnie ruski gród Nesterwar, zbudowany dla obrony przed najazdami tatarskimi. W 1569 roku włączony do Korony Królestwa Polskiego. Leżał wtedy Województwie brasławskim i była to Królewszczyzna. W 1609 roku Zygmunt III Waza nadał dobra tulczyńskie Walentemu Aleksandrowi Kalinowskiemu. W 1638 roku Adam Kalinowski wybudował w Tulczynie dla zakonu dominikanów drewniany kościół klasztor, którą w 1784 roku Szczęsny Potocki zastąpił murowanym. Po Kalinowskich właścicielami byli Czetwertyńscy, w czasach których Kozacy Ostapa Pawluka zdobyli zamek i wymordowali mieszkańców miasta. W 1726 roku właścicielem stał się Franciszek Salezy Potocki, który w 1757 roku rozpoczął tu budowę ogromnego pałacu. Jego syn Stanisław Szczęsny, opuścił Krystynopol i przeniósł siedzibę swojej linii Potockich do Tulczyna. Po II rozbiorze Polski w 1793 roku, włączony do Imperium Rosyjskiego. W latach 20. XIX wieku Tulczyn był jednym z miejsc spotkań dekabrystów. Po Powstaniu listopadowym, władze rosyjskiego wypędziły dominikanów i w 1833 roku zamieniły ich kościół na cerkiew. Potoccy Tulczyn posiadali do 1869 roku, wg innych źródeł co najmniej do 1878 r., w którym umiera Mieczysław Potocki, ponieważ jakoby dopiero jego syn Mikołaj wyprzedaje resztę majątku na Ukrainie. Przed zamienionym w czasach carskich na prawosławną cerkiew kościołem dominikanów ustawiono pomnik konny Aleksandra Suworowa.
W 1919, na fali pogromów antyżydowskich, siły ukraińskie dokonały masakry żydowskiej ludności miasteczka, zabijając 520 osób[1].
Pałac w Tulczynie
W latach 80. XVIII wieku Szczęsny Potocki zbudował w Tulczynie, według projektu Lacroix, największy pałac magnacki Rzeczypospolitej – "kresowy Wersal", który stał się centrum jego kresowego latyfundium. Częściowo zachowany pałac jest przykładem polskiej architektury klasycystycznej i charakterystycznego dla niej typu palladiańskiego. Podczas wizyty w Tulczynie w 1787 roku pałac podziwiał król Stanisław August Poniatowski. Park otaczający rezydencję nazywany był Chorosza. W pałacu było 100 sal, cenna biblioteka i bogata kolekcja obrazów i gobelinów. W 1792 roku stanowił główny ośrodek konfederacji targowickiej. Od 1804 roku do końca życia w pałacu mieszkał Stanisław Trembecki. Po śmieci Stanisława Szczęsnego Potockiego w 1809 roku rozpoczął się upadek rezydencji, która znalazła się w ręku jego trzeciej żony Zofii z Glavanich Czelicze (Pięknej Bitynki), a potem jego syna Mieczysława. W 1869 roku Mieczysław Potocki sprzedał Tulczyn swojej krewnej Marii Potockiej, żonie Rosjanina Sergiusza Stroganowa, który sprzedał go Piotrowi Oldenburskiemu, a ten sprzedał go państwu rosyjskiemu. Od 1892 roku mieściło się w nim kasyno oficerskie. W 1928 roku spłonęło górne piętro pałacu.
Zabytki
- Pałac Potockich, klasycystyczny
- Kościół dominikanów (obecnie cerkiew)
- Klasztor dominikanów (obecnie szkoła muzyczna)
- Kościół katolicki pw. św. Stanisława Kostki, neogotycki
Osoby urodzone Tulczynie
- Marian Dziewicki – polski prawnik, sekretarz Koła Kresowego, prezydent Wilna, działacz samorządowy,
- Bronisław Matyjewicz-Maciejewicz - jeden z pierwszych pilotów polskich,
- Włodzimierz Potocki - polski hrabia, pułkownik artylerii konnej,
- Józef Wysocki – polski dowódca wojskowy, generał Wojska Polskiego, uczestnik polskich powstań narodowych.
Na miejscowym cmentarzu spoczywa Stanisław Trembecki - polski poeta, sekretarz królewski.
Miasta partnerskie
Zobacz też
- 14 Regiment Pieszy im. Potockich
- Regiment Pieszy pod im. Konfederacji Wolnych
- Parafia Matki Bożej Różańcowej w Tulczynie
- Tulczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 611.
Bibliografia
- Jaroszewski Tadeusz, Pałac w Tulczynie i początki architektury klasycyzmu na Ukrainie, Przegląd Wschodni, rok 1, zeszyt 1, Warszawa 1991.
- ↑ S. Spector, G. Wigoder: The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust. 2001, s. 1340. ISBN 0-8147-9378-9. [dostęp 2013-01-16]. (ang.). The Ukraine Terror and the Jewish Peril. The Federation of Ukrainian Jews, 1921. [dostęp 2013-01-17]. (ang.).
