Strumieńczyk czarnogłowy
| Bathmocercus cerviniventris[1] | |||
| (Sharpe, 1877) | |||
 Ilustracja z 1883 | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
strumieńczyk czarnogłowy | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 brak danych
| |||
Strumieńczyk czarnogłowy[3] (Bathmocercus cerviniventris) – gatunek małego ptaka z rodziny chwastówkowatych (Cisticolidae). Występuje w Afryce Zachodniej w regionie Górnej Gwinei. Od 2018 ma status gatunku niedostatecznie rozpoznanego (DD, Data Deficient), wcześniej uznawany za gatunek bliski zagrożenia.
Taksonomia[edytuj | edytuj kod]
Po raz pierwszy gatunek opisał Richard Bowdler Sharpe w 1877. Holotyp pochodził z Ghany (wówczas jeszcze znanej jako Złote Wybrzeże, kolonia brytyjska). Autor nadał nowemu gatunkowi nazwę Apalis cerviniventris[4]. Obecnie (2022) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza strumieńczyka czarnogłowego w rodzaju Bathmocercus. Nie wyróżnia podgatunków[5], podobnie jak autorzy HBW. Niektórzy autorzy uznawali strumieńczyki czarnogłowe i czarnolice (B. rufus) za jeden gatunek[6]. Holotypem była samica, Sharpe pozyskał jeszcze jeden okaz, który uznał za samca[4]. Przechowywany jest w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Londynie[7].
Morfologia[edytuj | edytuj kod]
Długość ciała wynosi około 13 cm, masa ciała 14–18 g[6]. Głowa i pierś czarne. Brzuch i boki kasztanowe. Wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi skrzydłami i ogonem. Samica ma upierzenie w większości płowobrązowe z nieco jaśniejszym gardłem[8]. Dziób czarny[9][10]. Tęczówka kasztanowa. Nogi niebieskoszare[10]. W literaturze istnieją nieścisłości dotyczące upierzenia strumieńczyków czarnogłowych. Wygląd osobnika odłowionego w 2004 w lesie Pic De Fon (Gwinea) wyglądem odpowiadał schematowi upierzenia w szacie młodocianej Borrowa i Demeya (2001), jednak zdaniem autorów zachowanie ptaków o podobnym upierzeniu w otoczeniu wskazywało, że takową szatę nosiły dorosłe samice. Były to wnioski sprzeczne z twierdzeniem Borrowa i Demeya, jakoby samiec i samica były nieodróżnialne na podstawie upierzenia[11].
Zasięg występowania[edytuj | edytuj kod]
Zasięg występowania strumieńczyka czarnogłowego nieregularnie rozciąga się w lasach Górnej Gwinei: od Sierra Leone i południowo-wschodniej Gwinei na wschód po centralne Wybrzeże Kości Słoniowej i południową Ghanę[6]. W większej części zasięgu występuje wyłącznie lokalnie. W Ghanie być może wymarły[8].
Ekologia i zachowanie[edytuj | edytuj kod]
Środowiskiem życia strumieńczyków czarnogłowych jest gęsty podszyt w pierwotnych i wtórnych lasach, zarówno na nizinach, jak i na terenach podgórskich[6]. Zamieszkują różnorodne lasy, również te na mokradłach i lasy galeriowe. Wybierana przez nie roślinność porasta brzegi niewielkich rzek i strumieni. Ze względu na niepewność i małą liczbę obserwacji możliwe, że strumieńczyki czarnogłowe mają specjalne wymagania środowiskowe, których mogą nie spełniać obszary przekształcane przez człowieka. Żerują blisko podłoża, zawsze obserwowane były w parach[8]. Pożywieniem tych ptaków są głównie niewielkie owady i inne bezkręgowce, w tym chrząszcze (Coleoptera), prostoskrzydłe (Orthoptera), nimfy modliszek (Mantodea)[6], ślimaki (Gastropoda)[10].
Lęgi[edytuj | edytuj kod]
W 2006[8] wiadomo było o niedawnej obserwacji opierzonego już pisklęcia pod koniec czerwca w Sierra Leone, co wskazuje na prawdopodobne zniesienie w maju. Poza tym brak informacji[6].
Status i zagrożenia[edytuj | edytuj kod]
IUCN od 2018 klasyfikuje strumieńczyka czarnogłowego jako gatunek niedostatecznie rozpoznany (DD, Data Deficient; stan w 2022). Wcześniej w latach 1988 i 2000–2016 nadawano mu status gatunku bliskiego zagrożenia (NT, Near Threatened), w 1994 i 1996 – gatunku narażonego na wyginięcie. BirdLife International uznaje trend liczebności populacji za prawdopodobnie spadkowy. Zagrożeniem dla strumieńczyków czarnogłowych jest niepokojenie wskutek wycinki prowadzonej na nizinach; ze względu na specyficzne wymagania środowiskowe prawdopodobnie sama wycinka nie stanowi zagrożenia. Znaczne szkody poczynić może wydobycie żelaza i innych surowców w Gwinei i Liberii[8].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Bathmocercus cerviniventris, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Bathmocercus cerviniventris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Cisticolinae Sundevall, 1872 - chwastówki (wersja: 2021-10-10). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2022-12-27].
- ↑ a b Richard Bowdler Sharpe. On New Species of Warblers in the Collection of the British Museum. „Proceedings of the Zoological Society of London”, s. 22–24, 1877.
- ↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v12.2). [dostęp 2022-12-27]. (ang.).
- ↑ a b c d e f Pearson, D.: Black-headed Rufous-warbler (Bathmocercus cerviniventris). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive. Lynx Edicions, Barcelona [on-line]. 2020. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-05-10)].
- ↑ Rachel L.M. Warren & C.J.O. Harrison: Type-specimens of birds in the British Museum (Natural History). T. 2. Londyn: 1971, s. 101.
- ↑ a b c d e Black-headed Rufous-warbler Bathmocercus cerviniventris. BirdLife International. [dostęp 2022-12-27].
- ↑ Richard Bowdler Sharpe: Catalogue of the Birds in the British Museum. T. 7. 1883, s. 139.
- ↑ a b c Peter R. Colston, Kai Curry-Lindahl, Malcolm James Coe: The Birds of Mount Nimba, Liberia. British Museum (Natural History), 1986.
- ↑ Ron Demey & Hugo J. Rainey. The birds of Pic de Fon. „Bulletin of the African Bird Club”. 11 (2), s. 130, 2004.
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Zdjęcia i nagrania głosów. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
- Na zdjęciu nr 8 strumieńczyk czarnogłowy. Bulletin of the African Bird Club, 8(2), 2004.