Syndrom Bambiego

Młode jelenia wirgińskiego, którym jest główny bohater filmu fabularnego wytwórni filmowej Disney pod tytułem Bambi z 1942 roku.

Dzieci bawiące się w strumieniu

Antylopa gnu zjadana żywcem przez hienę cętkowaną

Ambona myśliwska zwandalizowana przez działaczy z organizacji „ekoterrorystycznej” ALF (Czechy, 2020)

Syndrom Bambiego (także bambizm lub bambinizm, ang. Bambi syndrome, niem. Bambi-Syndrom) – termin odnoszący się do emocjonalnego, wyidealizowanego, infantylnego i naiwnego stosunku do natury, zwłaszcza do świata zwierząt (szczególnie dzikich), w konsekwencji braku rzeczywistego i obiektywnego spojrzenia na świat, stający często w kontrze do realiów cywilizacji, kultury i natury ludzkiej. Obraz kreowany już w dzieciństwie głównie przez filmy rysunkowe i inne przekazy z dziedziny kultury masowej. Pewna forma antropomorfizmu.

Pochodzenie terminu

Choć zjawisko antropomorfizacji natury i zwierząt istnieje już od starożytności, to samo pojęcie „syndrom Bambiego” pojawiło się w latach 70. XX w., dwie dekady później w roku 1993 po raz pierwszy opisał je dr. Rainera Braemer z Uniwersytetu Marburgskiego.

Nazwa nawiązuje bezpośrednio do Disney’owskiego filmu animowanego z 1942 roku o tytułowym jelonku Bambim, będącego luźną adaptacją powieści z 1923 roku Bambi: Opowieść leśna austriackiego pisarza Feliksa Saltena. Kulminacyjnym punktem fabularnym animacji jest śmierć matki głównego bohatera z rąk antagonisty, myśliwego, nazywanego po prostu „Człowiekiem”. Scena jak i sam film wywarły ogromny wpływ na ówczesną amerykańską opinię publiczną i przyczyniły się do znacznego spadku liczby upolowanych jeleni .

Opis

Osoby z syndromem Bambiego postrzegają przyrodę jako coś wyłącznie pięknego, czystego i dobrego, świadomie bądź nieświadomie ją umoralniając, nie dostrzegając lub ignorując ciemnych, często brutalnych jej aspektów (np. dobór naturalny), oraz antropomorfizując w sposób pozytywny — nadając jej jedynie dobre i ludzkie cechy. Same zaś zwierzęta przedstawiane są jako bezbronne i niewinne stworzenia, niezdolne do okrucieństwa. Jednocześnie w kontrze przez te same persony odmiennie i przeciwstawnie postrzegany jest sam gatunek ludzki, demonizowany lub dehumanizowany — widziany wyłącznie jako swego rodzaju reprezentant sił złowrogich i osobliwych - obcy twór spoza świata natury, który ją tylko zaburza i najeżdża. Szczególną niechęcią darząc ludzi z zawodów zajmujących i specjalizujących się pozyskiwaniem, wytwarzaniem lub przetwarzaniem zasobami naturalnymi, przede wszystkim organicznymi (np. rolnik, rzeźnik, drwal czy myśliwy).

Zjawisko jest na stałe zakorzenione w cywilizacji zachodniej i dotyczy zwłaszcza ludności z terenów zurbanizowanych, w społeczeństwie wysoko rozwiniętym, mający mniejszy kontakt z dziką fauną oraz florą, a wiedzę i wyobrażenie o nich czerpiąc głównie ze środków masowego przekazu niż przez pryzmat obcowania na co dzień. Może niekiedy prowadzić do szkodliwych w skutkach postaw i zachowań (pomimo dobrych intencji, kierując się przede wszystkim subiektywnymi odczuciami, angażując się niepotrzebną ingerencję), nie tylko dla samego człowieka, ale również dla środowiska naturalnego: np. zabieranie napotkanych podrostków z lasów i łąk, takich jak koźląt saren czy młodych zajęcy, w większości przypadków gdy zwierzę nie jest przykładowo ranne czy chore i nie potrzebuje pomocy. Innym przykładem jest nieprzemyślane karmienie dzikich zwierząt pokarmem który może się okazać dla nich szkodliwy (patrz: anielskie skrzydło). Bądź samo dokarmianie, uprawiane w sposób, w którym dzikie zwierzę skojarzy człowieka z jedzeniem i niechcący się uzależni .

Innym objawem syndromu Bambiego jest odstraszanie drapieżników od ich ofiar podczas polowania. Osoby z syndromem Bambiego kierowani współczuciem przeszkadzają w polowaniu. Często jednak jest już za późno żeby uratować poranioną ofiarę, w efekcie takie zachowanie kończy się tak, że ofiara umiera, a drapieżnik, żeby przeżyć, musi zabić kolejne zwierzę.

Przypadek Timothy’ego Treadwella

Ekstremalnym przykładem infantylnego postrzegania natury może być przypadek Timothy’ego Treadwella, amerykańskiego eko-aktywisty, miłośnika zwierząt i filmowca-zapaleńca. W latach dziewięćdziesiątych co roku wyprawiał się na teren Parku Narodowego Katmai na Alasce, by obserwować i bronić tamtejsze niedźwiedzie grizli przed domniemanymi zagrożeniami. Przy okazji wypraw powstawały amatorskie filmy, które finalnie posłużyły do produkcji filmu dokumentalnego Grizzly Man w reżyserii Wernera Herzoga.

Pomimo licznych ostrzeżeń ze strony pracowników parku i ekologów, by nie ingerował w życie dzikich niedźwiedzi (żeby nazbyt się nie zbliżał i ich nie dotykał), Timothy robił to dalej, twierdząc że wytworzył z nimi wyjątkową więź, jednocześnie zdając sobie sprawę z ryzyka swoich postępowań i godząc się na ewentualne tragiczne konsekwencje. 5 października 2003 roku został zaatakowany, rozszarpany i częściowo zjedzony, razem z jego ówczesną konkubiną, Amy Huguenard, przez jednego z tamtejszych niedźwiedzi. Zdarzenie zostało zarejestrowane dźwiękowo przez włączoną w trakcie ataku kamerę. Samego niedźwiedzia, którego Timothy chciałby zapewne chronić, trzeba było ostatecznie odstrzelić ze względu na fakt, że posmakował ludzkiego mięsa.

Zobacz też

• Odwołanie do natury
• Animizm
• Psychologia środowiskowa

Bibliografia

• Rainer Brämer: Das Bambi-Syndrom: vorläufige Befunde zur jugendlichen Naturentfremdung. Inst. für Erziehungswiss. der Univ. Marburg, 1999, s. 16. (niem.).
• Matt Cartmill: Das Bambi-Syndrom: Jagdleidenschaft und Misanthropie in der Kulturgeschichte. Hamburg: Rowohlt-Taschenbuch-Verlag, 1995, s. 385. ISBN 978-3-499-55566-4. (niem.).
• Matt Cartmill: A View to Death in the Morning: Hunting and Nature through History. Cambridge: Harvard UP, 1993, s. 347. ISBN 978-0-674-93735-2. (ang.).
• Zabel, L. K. J. Nature Experience and Perception of Nature in Peruvian School Students: Closer to Nature, but still far away? (ang.). Strand 9 Environmental, health and outdoor science education, 207.
• Canadian environmental policy: context and cases. Oxford UP, s. 392. ISBN 978-0195415902. (ang.).
• Susan Smith Nash: Leadership and the E-Learning Organization. Texture, 2006, s. 222. ISBN 978-0-9712061-6-8. (ang.).
• Rainer Brämer: Natur obskur. Wie Jugendliche heute Natur erfahren. Oekom, Monachium 2006, ISBN 978-3-86581-037-3. (niem.).
• A. Waller Hastings. (1996). Bambi and the Hunting Ethos. Journal of Popular Film and Television (ang.), 24 (2), 53-59.
• Lutts, R. H. (1992). The Trouble with Bambi: Walt Disney’s Bambi and the American Vision of Nature by Ralph H. Lutts. Forest and Conservation History, 36, 160-171, (ang.).
• Dependency, autonomy, sustainability in the Arctic. Ashgate, s. 375. ISBN 978-1-84014-701-8. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Brämer, Rainer (2003): Bambi-Syndrom kontra Nachhaltigkeit? - Neue Befunde zur jugendlichen Naturentfremdung. (niem.).
• Jak działa syndrom Bambiego? w serwisie YouTube