Tadeusz Gebethner

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tadeusz Gebethner
Ilustracja
Pełne imię i nazwisko

Tadeusz Jerzy Gebethner

Data i miejsce urodzenia

18 listopada 1897
Warszawa, Kraj Nadwiślański, Imperium Rosyjskie

Data i miejsce śmierci

14 października 1944
Altengrabow, Niemcy

Wzrost

177 cm

Pozycja

napastnik, pomocnik

Kariera juniorska
Lata Klub
Stella Warszawa
Kariera seniorska[a]
Lata Klub Wyst. Gole
1915–1925 Polonia Warszawa 137 (?)
  1. ↑ Uwzględniono wyłącznie rozgrywki ligowe.
Odznaczenia
Sprawiedliwy wśród Narodów Świata

Tadeusz Jerzy Gebethner[1][2][3][a] (ur. 18 listopada 1897 w Warszawie, zm. 14 października 1944 w Altengrabow[b]) – polski księgarz, piłkarz i działacz sportowy, porucznik kawalerii Wojska Polskiego. Członek drużyny Polonii Warszawa, w latach 1915–1925 jeden z najwięcej grających jej zawodników (był w pierwszej osiemnastce zespołu pod tym względem[4]), jednocześnie kapitan i prezes klubu.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Pochodził ze znanej rodziny warszawskich księgarzy, jego dziadek Gustaw był twórcą księgarni Gebethner i Wolff. W 1916 r. zdał maturę w męskiej szkole realnej Konopczyńskiego[5]. Studiował później w Wyższej Szkole Handlowej[5]. Wraz z braćmi Janem i Wacławem[potrzebny przypis] był w 1915 jednym ze współzałożycieli klubu Polonia Warszawa[5]. Został jej pierwszym prezesem i był nim do 1925[5].

Studia i karierę sportował przerwała tymczasowo wojna[5]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej służył w 5 pułku ułanów Zasławskich, z którym przeszedł cały szlak bojowy. Po zakończeniu działań wojennych kierowana przez niego drużyna piłkarska wyjechała na Górny Śląsk, aby uczestniczyć w działaniach patriotycznych mających wspomóc Polskę w mającym się odbyć plebiscycie. W tym czasie drużyna Polonii rozegrała wiele meczów z miejscowymi piłkarzami, a sam Gebethner był instruktorem w klubie Czuwaj Łabędy. Być może współuczestniczył także w tamtym czasie w założeniu "pierwszej" Polonii Bytom. Według niektórych źródeł miał być prezesem klubu bytomskiego klubu[6], jednakże mógł to być tylko tytuł honorowy[7].

W 1921 wraz z drużyną Polonii Warszawa wywalczył tytuł wicemistrza Polski. W latach 1915–1925 rozegrał łącznie 137 oficjalnych meczów w barwach swojego macierzystego klubu, będąc jednocześnie przez większość z nich kapitanem drużyny[5].

Zakończył karierę piłkarską w wieku 28 lat i poświęcił się pracy zawodowej w rodzinnym przedsięwzięciu księgarsko-wydawniczym. W latach 1928–1934 działał w Zarządzie Głównym Związku Księgarzy Polskich[5].

Na podporucznika został awansowany ze starszeństwem z dniem 1 lipca 1925 w korpusie oficerów rezerwy kawalerii. W 1934 pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do 5 pułku ułanów Zasławskich[8].

II wojna światowa[edytuj | edytuj kod]

Grobowiec rodziny Herse i Gebethnerów na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 205)

We wrześniu 1939 jako porucznik rezerwy dołączył do 102 pułku ułanów z którym brał udział w walkach o Grodno i po zakończeniu kampanii został internowany w Rakiszkach na Litwie. Zbiegł z obozu i przebywał w Wilnie do 1941, kiedy przedostał się do Warszawy[5].

W latach 1942–1944 ukrywał żydowską rodzinę, którą wykupił po jej aresztowaniu, a ostatecznie wysłał na Węgry. Za ten czyn otrzymał pośmiertnie w 1981 tytuł Sprawiedliwego wśród Narodów Świata[5].

W czasie konspiracji pełnił służbę w 3 batalionie pancernym AK. Brał udział w powstaniu warszawskim, w czasie którego został ciężko ranny i stracił rękę oraz nogę. Po kapitulacji powstania przebywał w Stalagu XI-A Altengrabow w rejonie Magdeburga. W pobliskim lazarecie zmarł 14 października 1944 na skutek ran odniesionych w powstaniu w wieku 46 lat[5].

Jego grób znalazł się po wojnie na terenie radzieckiego poligonu (obecnie poligon Bundeswehry) i został zrównany z ziemią[5].

Awansowany do stopnia rotmistrza (11 września 1944 roku[5] albo pośmiertnie[7]).

Został upamiętniony w Muzeum Powstania Warszawskiego na Murze Pamięci (kolumna 190, pozycja 13). Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu Powązkowskim, kw. 205, rząd 1/6, miejsce 18[9].

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Andrzej Gowarzewski w książkach Mistrzostwa Polski. Ludzie (1918–1939). 100 lat prawdziwej historii (1) (Wydawnictwo GiA, Katowice 2017) oraz Polonia, Warszawianka, Gwardia. Prawdziwa historia trzech klubów (Wydawnictwo GiA, Katowice 2003) podaje imiona Tadeusz Karol.
  2. ↑ Obecnie dzielnica Dörnitz.

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Gebethner Tadeusz Jerzy. Polski Indeks Biograficzny. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
  2. ↑ Tadeusz Jerzy Gebethner. 1944.pl. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
  3. ↑ KONFERENCJA NAUKOWA W WYŻSZEJ SZKOLE EDUKACJA W SPORCIE. Sport warszawski w służbie niepodległej Polski. 140 lat sportu w Warszawie – 100 lat sportu w niepodległej Polsce. ews.edu.pl. [dostęp 2021-02-19]. (pol.).
  4. ↑ Przegląd Sportowy Nr 36 (225)
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l Historia Tadeusza Gebethnera | Polscy Sprawiedliwi [online], sprawiedliwi.org.pl [dostęp 2023-11-14].
  6. ↑ Lista prezesów Polonii Bytom od początku jej istnienia.. [dostęp 2012-08-11].
  7. ↑ a b Powstańcze Biogramy - Tadeusz Gebethner [online], www.1944.pl [dostęp 2023-11-16] (pol.).
  8. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1934, L.dz. 250/mob. 34, s. 126, 589.
  9. ↑ Cmentarz Stare Powązki: HERSE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-06].
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Tadeusz_Gebethner&oldid=71949937”