Tadeusz Jaworski (1914–1945)

Tadeusz Jaworski

Gont

podporucznik
Data i miejsce urodzenia	25 maja 1914 Witkowo
Data i miejsce śmierci	9 marca 1945 Buchenwald
Przebieg służby
Lata służby	1939–1945
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne Armia Krajowa
Jednostki	3 Dywizja Piechoty 10 Brygada Kawalerii Pancernej Kedyw Okręg Lwów Armii Krajowej
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa, kampania wrześniowa
Odznaczenia

Tablica w kościele św. Jacka w Warszawie, upamiętniająca poległych cichociemnych, w tym Tadeusza Jaworskiego

Tadeusz Jaworski ps. „Gont”, „Bis”, vel Stanisław Kurek, vel Ryszard Wanat (ur. 25 maja 1914 w Witkowie, zm. 9 marca 1945 w obozie w Buchenwald) – podporucznik Armii Krajowej, cichociemny. Znajomość języków: angielski, francuski. Zwykły Znak Spadochronowy nr 3126, Bojowy Znak Spadochronowy nr 2022.

Życiorys

Swoją edukację rozpoczął w Witkowie, gdzie ukończył szkołę powszechną, po czym podjął naukę w gimnazjum w Trzemesznie, w 1934 zdał egzamin dojrzałości. Podjął studia na Wydziale Prawa Uniwersytetu Poznańskiego, naukę przerwał wybuch II wojny światowej. Od 20 września 1935 do 1 maja 1936 uczestnik dywizyjnego kursu podchorążych rezerwy piechoty, przy 17 Wielkopolskiej Dywizji Piechoty. Po jego ukończeniu awansowany na stopień kaprala podchorążego, ze starszeństwem od 18 września 1936.

W kampanii wrześniowej przydzielony do Ośrodka Zapasowego 18 WDP, wraz z jednostką ewakuowany do Kowla. Po powrocie prowadził tartak w Witkowie. Wraz z późniejszym cichociemnym Antonim Pospieszalskim 16 stycznia 1940 wyruszył do Krakowa, 27 stycznia w okolicach Szczawnicy przekroczyli granicę polsko – słowacką, 29 stycznia pod Koszycami granicę z Węgrami. Internowany w obozie Szob, 22 lutego 1940 przez Jugosławię i Grecję, przedostali się statkiem „Patris” do Marsylii (Francja). Wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych, przydzielony do 9 Pułku Piechoty 3 Dywizji Piechoty. Po klęsce Francji ewakuowany, od 22 czerwca 1940 w Wielkiej Brytanii, przydzielony do 24 Pułku Ułanów 10 Brygady Kawalerii Pancernej.

Cichociemny

Zgłosił się do służby w kraju. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji, na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. dywersyjno – strzeleckim (STS 25, Garramour), podstaw wywiadu (STS 31, Bealieu), oficerskim kursie motoryzacji (Ośrodek Wyszkoleniowy Broni Pancernej), spadochronowym (STS 51, Ringway), walki konspiracyjnej oraz odprawowym (STS 43, Audley End), i in. 29 listopada 1942 zaprzysiężony na rotę AK, obrał pseudonim „Gont”. Awansowany na stopień podporucznika 1 grudnia 1942.

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 17/18 lutego 1943, w operacji lotniczej „Wall” dowodzonej przez kpt. naw. Mieczysława Kuźmickiego, z samolotu Halifax DT-725 „J” (138 dywizjon RAF), na placówkę odbiorczą "Lis", w okolicach miejscowości Zgiechów, 14 km od Mińska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli cichociemni: ppor. Antoni Iglewski ps. Ponar, ppor. Władysław Wiśniewski ps. Wróbel, ppor. Antoni Żychiewicz ps. Przerwa.

Po aklimatyzacji do realiów okupacyjnych przydzielony do Kedywu Okręgu AK Lwów, od 20 marca 1943 jako dowódca ośrodka dywersyjnego „Zachód” oraz dowódca oddziału likwidacyjnego. Rozpoczął intensywne szkolenie grup dywersyjnych, w celu zdobycia amunicji i broni, wykonał kilka akcji. Uczestnik wielu akcji bojowych, m.in. 16 czerwca 1943 wraz z cichociemnymi Stanisławem Olszewskim oraz Piotrem Szewczykiem, a także dwoma żołnierzami AK ps. Żorź i Jancia uczestniczył w udanej akcji odbicia Jana Bojczuka ps. Wilk, oficera ds. scaleniowych Narodowej Organizacji Wojskowej z lwowskiego szpitala więziennego.

Zadaniem lwowskiego Kedywu była m.in. likwidacja konfidentów, agentów ukraińskich i polskich współpracujących z okupantem. Jesienią 1943 roku Kedyw we Lwowie rozpoczął akcje sabotażowe na torach kolejowych. żołnierze Kedywu brali także udział operacjach odwetowych przeciwko Ukraińskiej Powstańczej Armii.

14 września 1943 przypadkowo aresztowany przez niemiecką policję kryminalną Kripo. Wywieziony do obozu koncentracyjnego KL Gross-Rosen, stamtąd do obozu KL Buchenwald. 9 marca 1945 zamordowany w niewyjaśnionych okolicznościach. Pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Orderu Wojennego Virtuti Militari.

Upamiętnienie

W lewej nawie kościoła św. Jacka przy ul. Freta w Warszawie odsłonięto w 1980 roku tablicę Pamięci żołnierzy Armii Krajowej, cichociemnych – spadochroniarzy z Anglii i Włoch, poległych za niepodległość Polski. Wśród wymienionych 110 poległych cichociemnych jest Tadeusz Jaworski „Gont”.

Bibliografia

• J. Tucholski, Cichociemni, Warszawa 1985.
• J. Tucholski, Spadochronowa opowieść, Warszawa 1991.
• K. A. Tochman, Słownik biograficzny Cichociemnych, Rzeszów 1996.
• J. Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989.

Linki zewnętrzne

• biogram na stronie elitadywersji.org
• Tadeusz Jaworski - Cichociemni z Witkowa - strona Witkowskiej Sali Historii. sala-historii-witkowo.cba.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-23)].
• Operacja lotnicza "Wall". powstanie-warszawskie-1944.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-07)].