Tuliłezka

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Tuliłezka
Ilustracja
Roridula dentata
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

wrzosowce

Rodzina

tuliłezkowate

Rodzaj

tuliłezka

Nazwa systematyczna
Roridula N. L. Burman ex Linnaeus
Gen. ed. 6. 577 ('567'). Jun 1764[3]
Typ nomenklatoryczny

R. dentata Linnaeus[3]

Zasięg
Mapa zasięgu
Roridula gorgonias

Tuliłezka[4] (Roridula) – rodzaj roślin z monotypowej rodziny tuliłezkowatych (Roridulaceae Martinov, Tekhno-Bot. Slovar: 549. 3 Aug 1820). Rodzaj obejmuje dwa gatunki występujące w naturze wyłącznie w Afryce południowej[5][2] w Kraju Przylądkowym[6].

Nazwa naukowa pochodzi od łacińskiego słowa roridus, co oznacza zroszony, pokryty rosą i nawiązuje do wyglądu liści. Pokryte są one gruczołkami wydzielającymi lepki płyn do którego przywierają owady. Rośliny zaliczane są do drapieżnych lub protodrapieżnych (protocarnivorous). Istnieje niejasność czy rośliny wydzielają soki trawienne i korzystają bezpośrednio ze swych ofiar, czy też czynią to za pośrednictwem złożonej relacji mutualistycznej z pluskwiakiem Pameridea roridulae.

Morfologia[edytuj | edytuj kod]

Liście Roridula gorgonias
Pokrój
Niewielkie[2], słabo rozgałęziające się krzewy z palowym systemem korzeniowym[6].
Liście
Skrętoległe, skupione na końcach pędów. Pozbawione są przylistków i ogonków. Blaszki są równowąskie, całobrzegie lub z bocznymi klapkami[6]. Zwłaszcza na brzegach i wzdłuż żyłki centralnej na powierzchni odosiowej pokryte są włoskami gruczołowymi wydzielającymi lepką wydzielinę[2][6].
Kwiaty
Obupłciowe i promieniste, skupione są po kilka w gęste kwiatostany wyrastające na szczytach pędów. Okwiat składa się z pięciu wolnych działek kielicha i pięciu płatków korony. Płatki są różowe, fioletowe lub białe. Pięć pręcików nadległych płatkom ma żółte miodniki u nasady. Pylniki otwierają się czterema otworami lub krótkimi pęknięciami na szczycie. Słupek składa się z trzech owocolistków tworzących własne komory. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest główkowatym i brodawkowatym znamieniem[6].
Owoce
Torebki otwierające się trzema klapami[6].

Biologia i ekologia[edytuj | edytuj kod]

Lepki płyn wydzielany przez gruczoły obecne na liściach więzi owady. Nie występują na liściach gruczoły trawiące, liście też nie zwijają się jak w przypadku rosiczek Drosera. Część autorów uznaje w związku z tym, że rośliny te nie są w pełni owadożerne[6]. Inni potwierdzają obecność enzymów trawiących (fosfatazy) na powierzchni liści[7] i wchłanianie związków mineralnych z ciał ofiar[8]. Opisywana jest też złożona relacja mutualistyczna mająca tłumaczyć ekologię tych roślin. Są one bowiem zasiedlane przez pluskwiaki Pameridea roridulae i P. marlothii, które nie przywierają do lepkiej wydzieliny. Żywią się one natomiast uwięzionymi owadami. Rośliny z rodzaju Roridula korzystają z ich odchodów wchłanianych poprzez korzenie. Relację między tymi gatunkami uzupełnia pająk – Synaema marlothii. W przypadku nadmiernego wzrostu liczebności populacji pluskwiaków mogą one powodować szkody roślinie spijając jej soki, co ma miejsce w przypadku niedoboru ofiar. Liczebność pluskwiaków regulowana jest przez drapieżnictwo pająka[6].

Systematyka[edytuj | edytuj kod]

Pozycja według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzaj jest jedynym przedstawicielem rodziny tuliłezkowatych (Roridulaceae) z rzędu wrzosowców (Ericales) w obrębie klasy okrytonasiennych.

wrzosowce


Marcgraviaceae




Balsaminaceaeniecierpkowate



Tetrameristaceae







Polemoniaceaewielosiłowate



Fouquieriaceaeokotijowate




Lecythidaceaeczaszniowate





Sladeniaceae



Pentaphylacaceae





Sapotaceaesączyńcowate




Ebenaceaehebankowate



Primulaceaepierwiosnkowate





?

Mitrastemonaceae



Theaceaeherbatowate




Symplocaceaesymplokowate




Styracaceaestyrakowate



Diapensiaceaezimnicowate







Sarraceniaceaekapturnicowate




Actinidiaceaeaktinidiowate



Roridulaceaetuliłezkowate






Clethraceaeorszelinowate




Cyrillaceaezwichrotowate



Ericaceaewrzosowate









Wykaz gatunków[9]

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI10.1371/journal.pone.0119248, PMID25923521, PMCIDPMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  2. a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
  3. a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian Institution. [dostęp 2013-08-11].
  4. Józef Rostafiński: Słownik polskich imion rodzajów oraz wyż̇szych skupień roślin. Kraków: Akademia Umiejętności, 1900. (pol.).
  5. The International Carnivorous Plant Society. [dostęp 2013-08-11]. (ang.).
  6. a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 502. ISBN 978-1-842466346.
  7. Płachno B.J. i inni, Fluorescence labelling of phosphatase activity in digestive glands of carnivorous plants, „Plant Biology”, 8, 2006, s. 813-820.
  8. Bartosz Jan Płachno, Lubomír Adamec, Hervé Huet, Mineral nutrient uptake from prey and glandular phosphatase activity as a dual test of carnivory in semi-desert plants with glandular leaves suspected of carnivory, „Annales of Botany”, 104 (4), 2009, s. 649–654, DOI10.1093/aob/mcp155 [dostęp 2023-07-02].
  9. Roridula Burm. ex L., [w:] Plants of the World online [online], Royal Botanic Gardens, Kew [dostęp 2023-07-02].