Genewa

Szablon:Miasto zagranica infobox Genewa (fr. Genève, niem. Genf, wł. Ginevra) – drugie pod względem liczby mieszkańców miasto Szwajcarii. Położone jest w południowo-zachodniej części kraju, nad Jeziorem Genewskim i rzeką Rodan. Miasto jest stolicą francuskojęzycznego kantonu Genewa. Obszar miejski Genewy obejmuje również część Francji i liczy około 780 tysięcy mieszkańców.

W Genewie mieszczą się siedziby wielu organizacji międzynarodowych, takich jak Organizacja Narodów Zjednoczonych (siedziba europejska), Światowa Organizacja Zdrowia, Międzynarodowa Organizacja Pracy, Światowa Organizacja Handlu, Międzynarodowy Ruch Czerwonego Krzyża i Czerwonego Półksiężyca czy CERN. Odbywa się tu jedna z największych i najważniejszych wystaw motoryzacyjnych – Salon International de l'Auto.

Jest to jedno z najbardziej kosmopolitycznych miast europejskich – ponad połowa mieszkańców posiada zagraniczny paszport (wliczając osoby z podwójnym obywatelstwem). Znajduje się tu założony w 1559 r. uniwersytet, lotnisko międzynarodowe oraz siedziby licznych firm i banków.

Podział miasta

Dzielnica	Numer statystyczny	Podział statystyczny	Osiedla
Cité	6621001	Cité - Centre	Hollande (dzielnica banków) – Les Rues-Basses – Rive – Les Tranchées – Saint-Léger – Les Bastions
	6621002	Saint-Gervais – Chantepoulet	Seujet – James-Fazy – Cornavin – Les Bergues
	6621003	Délices – Grottes	Prairie – Cropettes – Montbrillant
	6621004	Pâquis – Navigation	Mont-Blanc – Wilson
Plainpalais	6621011	Champel – Roseraie	Hôpital – Malombré – Parc Bertrand – Miremont – Les Falaises – Les Crêts-de-Champel – Le Bout-du-Monde – Tour-de-Champel – La Colline
	6621012	La Cluse – Philosophes	Augustins – Les Minoteries
	6621013	Jonction – Plainpalais	Coulouvrenière – Rois – Les Savoises – Plaine de Plainpalais – Du-Bois-Melly – Ansermet – Village-Suisse
	6621014	Bâtie – Acacias	Saint-Georges – La Queue-d'Arve – Les Vernets – Parc des Acacias – Boissonnas – Le Royer
Eaux-Vives	6621021	Eaux-Vives – Lac	Pierres du Niton – La Grange – Frontenex – Les Allières – Les Vollandes – Villereuse – Montchoisy – Jargonnant
	6621022	Florissant – Malagnou	De Beaumont – De Roches – Belmont – La Grande-Boissière – La Petite-Boissière – La Florence – Eugène-Pittard – Krieg – Contamines
Petit-Saconnex	6621031	Sécheron – Prieuré	Mont-Repos – Valais
	6621032	O.N.U. (Nations) – Rigot	Le Grand-Morillon – Ariana – La Voie-Creuse
	6621033	Grand-Pré – Vermont	Chandieu – Varembé – Beaulieu
	6621034	Bouchet – Moillebeau	Le Mervelet – Colladon – La Tourelle – De Budé – Les Genêts – Moillebeau – La Forêt – Le Bouchet – Les Crêts
	6621035	Charmilles – Châtelaine	Parc-des-Sports – Les Franchises – Cité Vieusseux – Liotard – Servette – Geisendorf – La Dôle – La Bourgogne – Soubeyran
	6621036	Saint-Jean – Aïre	Camille-Martin – Campagne-Masset – Nant-Cayla

Najważniejsze zabytki

• Katedra Saint Pierre, ewangelicko-reformowana, z XII-XV wieku, w stylu gotyckim, klasycystyczna fasada z XVIII wieku.
• Audytorium Kalwina (fr. Auditoire de Calvin) przy Place de la Taconnerie, tuż obok katedry św. Piotra. Jest to niewielka kaplica z XV wieku, wzniesiona w stylu surowego gotyku w miejscu jakiejś starszej budowli sakralnej. Wystrój wnętrza pochodzi z z XVI wieku. Zbierali się tu protestanci ze Szwajcarii, Francji, Niderlandów, krain niemieckich i z Italii, a nauczali wybitni reformatorzy: Jan Kalwin, Teodor de Bèze i John Knox. Kaplica do dziś jest miejscem kultu: spotykają się tu członkowie kościołów reformowanych Szkocji, Holandii i Włoch.
• Pomnik Reformacji, z 1909, upamiętniający wybitnych przedstawicieli Reformacji.

Genewa, Pomnik Reformacji

• Ratusz (fr. Hôtel de Ville) na rogu Rue de l’Hôtel-de-Ville i Rue H. Fazy. Siedziba Rządu Republiki i Kantonu Genewy. Już ponad pięć wieków jest ośrodkiem władzy miasta i kantonu Genewy. Najstarszym fragmentem kompleksu jest wieża (fr. la tour) Baudet, pochodząca z 1455 r., mieszcząca m. in. salę obrad Rady Państwa, ozdobioną pięknymi boazeriami i freskami z epoki. Pozostałe części budowli pochodzą z XVI wieku i XVII wieku. Z dziedzińca wewnętrznego prowadzi w górę spiralna, brukowana rampa, umożliwiająca dostęp do górnych pięter bez zsiadania z konia lub wysiadania z lektyki. Na parterze udostępniona do zwiedzania tzw. Sala Alabamy (fr. salle de l'Alabama), w której podpisano wiele znaczących dla historii świata umów i traktatów. 22 sierpnia 1864 r. została tu podpisana tzw. Konwencja Genewska, która legła u podstaw powołania organizacji Czerwonego Krzyża. 15 listopada 1920 r. w tej sali miało miejsce pierwsze Zgromadzenie Generalne Ligi Narodów. Nazwa sali pochodzi stąd, że po Wojnie Secesyjnej, w 1872 r. miał w niej miejsce słynny arbitraż między Stanami Zjednoczonymi a Anglią dotyczący konfederackiego okrętu CSS "Alabama".
• Arsenał na rogu Rue de l’Hôtel-de-Ville i Rue du Puits Saint-Pierre. Pierwotna, drewniana budowla wzniesiona w tym miejscu pełniła funkcję spichlerza miejskiego, gromadzącego strategiczne zapasy zboża. W roku 1634 zastąpiono ją obecnym murowanym budynkiem. W 1720 r. urządzono tu arsenał miejski, którą to funkcję obiekt pełnił do 1877 r. Później znajdowało się tu m. in. muzeum broni i uzbrojenia, posterunek policji i in. Obecnie, od 1972 r. mieści się tu genewskie Archiwum Państwowe (fr. Archives d’État de Genève). Znaczną część parteru budowli zajmuje arkadowe podcienie. Jego ścianę pokrywają trzy mozaiki projektu A. Cingrii z 1949 r., przedstawiające trzy ważne wydarzenia z historii Genewy:
  • 58 r. p.n.e. – przybycie Juliusza Cezara do Genewy;
  • Średniowiecze – hrabia Genewy i słynne targi genewskie;
  • XVII w. – przyjęcie hugenotów wypędzonych z Francji po odwołaniu Edyktu nantejskiego.

Powyżej okien piętra, pod wydatnym okapem dachu arsenału biegnie fryz, malowany w 1893 r. przez G. de Beaumonta i odnowiony po pożarze przez Benoît de Dardela, a przedstawiający kolejne okresy z historii miasta:

• • czasy państwa Allobrogów;
  • dominacja rzymska;
  • epoka burgundzka;
  • Średniowiecze;
  • Reformacja;
  • odparcie ostatniego najazdu Sabaudczyków – tzw. l'Escalade;
  • wejście Genewy do Konfederacji Szwajcarskiej;
  • okres demokracji i głosowanie powszechne.

Wystrój budynku uzupełniają płaskorzeźbiony i malowany herb Genewy oraz zegar słoneczny.

Pamiątką po dawnej funkcji arsenału jest pięć armat, ustawionych pod arkadami, a pochodzących z baterii, broniących miasta w XVII i XVIII w. Stąd popularna wśród genewczyków nazwa tego miejsca: Les canons (fr. armaty).

• Zabytkowa XVIII-wieczna dzielnica Carouge.

• Mauzoleum księcia Brunszwiku Karola II (fr. Le monument Brunswik) nad brzegiem Jeziora Genewskiego, na rogu bulwaru Mont-Blanc (fr. quai du Mont-Blanc) i ulicy (fr. rue) Adhémar-Fabri. Wzniesiony został na mocy testamentu księcia w 1879 r. podczas zagospodarowania bulwaru Mont-Blanc, powstałego częściowo na terenach wydartych jezioru. Jest wierną repliką wspaniałego, gotyckiego mauzoleum rodziny Scaligeri z Werony.

Historia

Pierwsi ludzie pojawili się w rejonie Genewy w neolicie. Plemiona praceltyckie wzniosły na brzegu Jeziora Genewskiego rozległą osadę nawodną (palafit) – najstarsze ślady osadnictwa na terenie miasta pochodzą z około 3000 r. p.n.e. W X wieku p.n.e. zostało zasiedlone wzgórze dzisiejszego Starego Miasta. Gród, zamieszkiwany przez przedstawicieli celtyckiego plemienia Allobrogów został zdobyty w 58 r. p.n.e. przez Rzymian pod wodzą Juliusza Cezara. Ufortyfikowany natychmiast według rzymskich zasad, stał się rzymską bazą podczas wojny z Helwetami.

Położone na skraju Jeziora Genewskiego, w miejscu w którym między Alpami a Jurą zbiegały się szlaki handlowe i pielgrzymkowe, miasto stało się szybko najważniejszym ośrodkiem w regionie. Podniesione przez cesarza Gracjana do rangi civitas, już w 379 r. zostaje siedzibą biskupstwa. W 443 r. Genewa została zdobyta przez germańskich Burgundów i stała się pierwszą stolicą powstałego w 451 roku królestwa Burgundii. Siedziba królów znajdowała się na wzgórzu Starego Miasta. Na początku VI wieku panował tu król Gundobad, który zapisał się jako aktywny budowniczy i prawodawca (kodeks pt. Lex Gundobada). Jego następca, panujący od 516 roku Zygmunt I Burgundzki polecił odbudować zniszczoną genewską katedrę pod wezwaniem św. Piotra. W 534 r. miasto zajęli Frankowie, włączając je w granice państwa Merowingów. Rozpad cesarstwa Karola Wielkiego doprowadził w 888 r. do powstania Drugiego Królestwa Burgundii, do którego włączono również Genewę. W 1032 r. Burgundia staje się częścią Świętego Cesarstwa Rzymskiego. Genewa z najbliższym regionem otrzymuje status hrabstwa, lecz faktycznie jest rządzona przez miejscowych biskupów.

Już w XIV stuleciu zaznacza się w mieście szybki rozwój rzemiosła i handlu. W XV wieku w Genewie odbywają się 4 razy do roku słynne jarmarki, ściągające kupców nawet z odległych krajów, a liczba ludności miasta sięga 10 tysięcy. W 1478 r. niemieccy mistrzowie zakładają w Genewie pierwszą drukarnię, co legło u podłoża późniejszej pozycji miasta wśród czołowych ośrodków typograficznych Europy. Od czasów wypraw krzyżowych rozwijają się w Genewie usługi bankowe. Miasto staje się głównym ośrodkiem transferu pieniędzy między krajami zachodniej Europy a Rzymem.

W XIII wieku hrabiowie Genewy tracą w regionie znaczenie polityczne na rzecz hrabiów Sabaudii, którzy jeszcze przez trzy następne stulecia usiłują narzucić miastu swą władzę. Po wygaśnięciu rodu hrabiów Genewy w 1394 r. sukcesję objęli hrabiowie sabaudzcy, którzy wkrótce podporządkowali sobie również genewskich biskupów. W 1401 r. Sabaudia oficjalnie zakupiła hrabstwo genewskie, jednak nie mogła objąć rzeczywistej władzy w mieście na skutek zdecydowanego oporu jego mieszkańców. Sabaudczycy wielokrotnie próbowali zająć miasto siłą. Podczas największego zagrożenia w początkach XVI wieku autonomię Genewy uratowała interwencja wojsk federacji szwajcarskiej z Berna i Fryburga.

Wraz z berneńskimi żołnierzami dotarły do Genewy idee Reformacji, a nauki Lutra i Zwingliego przekonały większość jej mieszkańców. Niechęć genewczyków do kleru była tak silna, że w lipcu 1533 r. biskup Pierre de la Baume opuścił potajemnie miasto i udał się do Annecy. Przywódca genewskiej reformacji, Guillaume Farel, zaprosił w 1536 roku do miasta pochodzącego z Francji Jana Kalwina. W tym samym roku miasto staje się republiką protestancką pod przywództwem Kalwina, który uczynił z Genewy ośrodek intelektualny i religijny o znaczeniu europejskim (tzw. "Rzym protestancki"); do miasta napływają liczni innowiercy, głównie włoscy i francuscy, dzięki którym rozwija się rzemiosło i handel. Odwołanie edyktu nantejskiego powoduje napływ kolejnej fali uciekinierów z Francji.

Przez cały XVI wiek książęta Sabaudii nie chcą rezygnować z utraty Genewy – naturalnej stolicy ich włości nad Rodanem i Jeziorem Genewskim. Miasto broni się przed tymi zakusami dzięki pomocy sprzymierzonych kantonów, zwłaszcza Berna. Ostatnią próbą zdobycia miasta przez księcia Karola Emanuela był niespodziany, nocny atak wojsk sabaudzkich na mury Genewy 12 grudnia 1602, odparty dzięki bohaterskiej obronie mieszkańców. Pamiątka tej l'Escalade (franc. escalade – wspinaczka) jest do dziś jednym z najważniejszych świąt w Genewie.

W XVIII wieku Genewa stała się jednym z bogatszych miast Europy, głównie dzięki rozwojowi banków. Genewscy bankierzy współpracowali z wszystkimi ważniejszymi ośrodkami handlowymi Europy. Szczególne wpływy mieli we Francji, gdzie kredytowali zarówno królów, jak i prześladowanych przez nich protestantów, a Jacques Necker w ostatnich latach przed wybuchem rewolucji francuskiej był ministrem króla Ludwika XVI. Utrzymywały się tradycje handlowe: kupcy genewscy posiadali swe przedstawicielstwa w Holandii, Francji, Italii, a także na Bliskim Wschodzie, m. in. w Konstantynopolu. Jedną z gałęzi wytwórczości, która przyniosła później miastu zasłużoną sławę, było zegarmistrzostwo. O ile w 1686 r. w Genewie pracowało niespełna 700 zegarmistrzów, o tyle w końcu XVIII w. dziedzina ta dawała już utrzymanie 6 tys. ludzi.

Tym nie mniej w II poł. tego stulecia zaczęły się ujawniać z całą siłą konflikty między starymi rodami patrycjuszowskimi, skupiającymi w swych rękach całość władzy politycznej, a nowymi siłami społecznymi, tworzonymi przez młode mieszczaństwo, zamożne i wykształcone, ale pozbawione praw politycznych. W 1760 na ogólną liczbę przeszło 20 tys. mieszkańców Genewy tylko ok. 1500 osób – tzw. citoyens (franc. cité – miasto, w wąskim znaczeniu dawnego obszaru w granicach murów miejskich) było obywatelami posiadającymi prawa polityczne. Resztę stanowili tzw. natifs (franc. natif de ... – urodzony w ...) – obywatele urodzeni w mieście, pozbawieni jednak czynnych praw politycznych, oraz tzw. habitants (franc. habitant – mieszkaniec) – mieszkający w mieście, nie posiadający żadnych praw politycznych. Chcąc zabezpieczyć swoją wyłączność na sprawowanie władzy patrycjat genewski w tzw. l’Acte de Médiation (1738) uzyskał gwarancje niezmienności ustroju miejskiego ze strony Francji oraz kantonów Berno i Zurych. Wywołało to falę ostrej krytyki ze strony pozostałych genewczyków. Uznając „akt mediacyjny” za uzurpację władzy, zwalczali go w licznych wydawnictwach. W 1768 konflikt zaostrzył się i „nowi” mieszczanie zdołali nawet przejąć rządy w mieście. Obaleni patrycjusze dzięki zbrojnej pomocy Francji, Sardynii i Berna odzyskali jednak wkrótce władzę.

Genewa była jednym z najważniejszych ośrodków europejskiego Oświecenia. W 1712 w rodzinie zegarmistrza urodził się tu Jean-Jacques Rousseau, który odwiedził rodzinne miasto, już jako sławny człowiek, w 1754, stając w trwającym konflikcie społecznym po stronie młodego mieszczaństwa. W latach 1755-1778 w Ferney-Voltaire pod Genewą mieszkał Wolter, którego rozległa posiadłość gromadziła śmietankę towarzyską Genewy. Genewczykiem był Jean-Etienne Liotard – najwybitniejszy malarz szwajcarski XVIII wieku, a także Michel de Crest, fizyk i geodeta, autor pierwszej opartej na pomiarach trygonometrycznych panoramy Alp. Do najwybitniejszych obywateli Genewy należał przyrodnik Horace-Bénédict de Saussure, jeden z pierwszych zdobywców widocznego z miasta najwyższego szczytu Alp – Mont Blanc.

Genewa, ogrody ONZ

W 1798 rewolucyjna Francja anektuje miasto, które staje się na 16 lat siedzibą francuskiego departamentu Lemanu; po klęsce Napoleona w 1813 Genewa ponownie staje się niepodległa, a w 2 lata później zostaje przyjęta do Konfederacji Szwajcarskiej. W XIX wieku Genewa staje się miejscem schronienia wielu uciekinierów politycznych (m.in. Lenina). Tu, z inicjatywy Henri Dunanta w 1864 powstaje Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża. Od 1920 Genewa staje się siedzibą Ligi Narodów, a po II wojnie europejską siedzibą ONZ.

20 kwietnia 2009 rozpoczęła się w Genewie "Światowa Konferencja przeciwko rasizmowi, dyskryminacji rasowej, ksenofobii i pochodnym formom nietolerancji" (tzw. Durban II), wiele państw ją zbojkotowało (m.in. Polska). Premier Izraela Benjamin Netanyahu pogratulował tym, którzy odmówili udziału w konferencji, podjęcia słusznej decyzji. Palestyński ruch Hamas oskarżył kraje, które bojkotują konferencję genewską o rasizm - zdaniem Hamasu legalizują one "zbrodnie popełnione przez Izrael na Palestyńczykach", Papież Benedykt XVI pobłogosławił konferencję, Sekretarz Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych Ban Ki-moon wyraził rozgoryczenie z powodu bojkotu. Przeciwko bojkotowi opowiedziała się organizatorka konferencji, Julie Rivero z organizacji Human Rights Watch..

Zobacz też

• Synagoga Hekhal Haness w Genewie

Link zewnętrzny

• oficjalna strona internetowa Genewy
• Zdjęcia Genewy
• Images from Geneva