Łagiewniki (gmina w województwie łódzkim)

Łagiewniki
	gmina wiejska
	1867–1946
Państwo	Polska
Województwo	1919–39: łódzkie (II RP); 1945–46: łódzkie
Powiat	łódzki
Siedziba	Łagiewniki
Populacja (1924); • liczba ludności	; 2412
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba miejscowości	19
brak współrzędnych

Łagiewniki – dawna gmina wiejska istniejąca do 1946 roku w woj. łódzkim. Siedzibą władz gminy były Łagiewniki (obecnie część dzielnicy Bałuty w Łodzi)^[2].

1867–1939

Za Królestwa Polskiego gmina Łagiewniki należała do powiatu łodzińskigo (łódzkiego) w guberni piotrkowskiej^[3]^[4].

W okresie międzywojennym gmina Łagiewniki należała do powiatu łódzkiego w woj. łódzkim. Obejmowała miejscowości: Chełmy (kolonia), Krogulec (osada), Krzywie (folwark i wieś), Łagiewniki (folwark), Łagiewniki (klasztor), Łagiewniki A (folwark) Łagiewniki Małe (wieś), Łagiewniki Nowe (wieś), Łagiewniki Poklasztorne (wieś), Łagiewniki Stare (wieś), Modrzew (wieś), Rudunki (folwark i (wieś), Skotniki (kolonia, wieś i osada młynarska) i Zegrzanki (wieś i osada fabryczna)^[5].

1 września 1933 gminę Łagiewniki podzielono na 10 gromad (sołectw)^[6].

Chełmy – kolonia Chełmy;
Krzywie – wieś, folwark i osada Krzywie, osada Krogulec;
Łagiewniki Małe – wieś Łagiewniki Małe;
Łagiewniki Klasztor – klasztor Łagiewniki, folwark i osada Łagiewniki oraz folwark Łagiewniki A Las;
Łagiewniki Nowe – wieś Łagiewniki Nowe i wieś Łagiewniki Poklasztorne;
Łagiewniki Stare – wieś Łagiewniki Stare, wieś i osada młynarska Skotniki;
Modrzew – wieś Modrzew;
Rudunki – wieś i folwark Rudunki;
Skotniki – kolonia Skotniki;
Zegrzanki – wieś, osada i parcelacja Zegrzanki.

1939–1944

Po wybuchu II wojny światowej, gminę włączono do III Rzeszy. 1 stycznia 1940 Łodzi (odtąd Litzmannstadt) nadano uprawnienia miasta wydzielonego. Tego samego dnia Niemcy wcielili w granice miasta rozległe tereny przyległe, o powierzchni kilkakrotnie większej od dotychczasowej Łodzi (m.in. miasto Ruda Pabianicka, Brus, Radogoszcz, Łagiewniki, Nowosolną, Wiskitno, Chojny i inne)^[7].

PRL

Po zajęciu Łodzi przez wojska sowieckie 19 stycznia 1945, rządy w Łodzi przejęła polska administracja. Ponieważ nowe władze państwowe nie uznały zmian administracyjnych wprowadzonych przez okupanta niemieckiego^[8], przywrócono granice miasta z sierpnia 1939. Doprowadziło to do paradoksalnej sytuacji, kiedy to miejscowości włączone przez Niemców w granice Łodzi odzyskały swój samodzielny byt^[9], a co z kolei uniemożliwiało szybkie porządkowanie spraw miasta po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej^[7].

Ponieważ już wcześniej, 10 września 1944, Łódź zaliczono do województw miejskich^[10] wywarło to niewątpliwie duży wpływ na decyzję rządu o powrocie do miasta większości obszarów włączonych do Łodzi w 1940 podczas okupacji niemieckiej^[7]. I tak już po ponad roku, 13 lutego 1946, powrócono do zmian niemieckich, w związku z czym gmina Łagiewniki została ponownie zniesiona^[11]:

część jej obszaru włączono do Łodzi^[b]:
- Łagiewniki, Łagiewniki A, Łagiewniki Małe, Łagiewniki Klasztor, Łagiewniki Podklasztorne i Modrzew;
pozostałe gromady przyłączono do gminy Lućmierz w tymże powiecie:
- Chełmy, Krzywie, Łagiewniki Nowe, Łagiewniki Stare, Rudunki, Skotniki i Zegrzanki^[13].

Zobacz też

gmina Łagiewniki

Uwagi

↑ Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.
↑ Faktycznie część obszaru gminy Łagiewniki został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 5 listopada 1945 roku^[12].

Przypisy

↑ Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej
↑ Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.
↑ Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)
↑ Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)
↑ Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej
↑ Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.
↑ ^a ^b ^c Atlas Historyczny Miasta Łodzi (Mapa rozwoju terytorialnego Łodzi)
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.
↑ Bandurka M., 1995; Koter M., Geneza układu przestrzennego Łodzi, 1969 (s. 162-163)
↑ Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.
↑ Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 1.
↑ Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 4–6 (PDF – 3–4), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W dniu 5 listopada 1945 roku nastąpiło komisyjne włączenie części Gminy Łagiewniki do granic administracyjnych m. Łodzi [...].
↑ Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[1] Od 1919 jednostka administracyjna nowo utworzonego polskiego woj. łódzkiego; w czasie II wojny światowej przejściowo poza administracją polską.

[uwaga2-14] Faktycznie część obszaru gminy Łagiewniki został już włączony w granice administracyjne Łodzi wcześniej – 5 listopada 1945 roku^[12].

[skor-2] Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej

[gus-3] Główny Urząd Statystyczny w Warszawie: Województwa centralne i wschodnie Rzeczypospolitej Polskiej – podział na gminy według stanu z dnia 1.IV 1933 roku, Książnica-Atlas, Lwów 1933.

[4] Postanowienie z 17 (29) września 1866, ogłoszone 5 (17) stycznia 1867 (Dziennik Praw, rok 1866, tom 66, nr 219, str. 279)

[5] Postanowienie z 29 grudnia 1867 (10 stycznia 1868), ogłoszone 8 (20) lutego 1868 (Dziennik Praw, rok 1868, tom 67, nr 228, str. 359)

[6] Skorowidzu miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej

[7] Łódzki Dziennik Wojewódzki. 1933, nr 18, poz. 229.

[atlas-8] Atlas Historyczny Miasta Łodzi (Mapa rozwoju terytorialnego Łodzi)

[9] Dz.U. z 1944 r. nr 2, poz. 8.

[10] Bandurka M., 1995; Koter M., Geneza układu przestrzennego Łodzi, 1969 (s. 162-163)

[11] Dz.U. z 1944 r. nr 5, poz. 22.

[12] Dz.U. z 1946 r. nr 4, poz. 35, s. 66 (PDF – 2), kol. 1.

[13] Czesław Gumkowski. Wielka Łódź. „Dziennik Zarządu Miejskiego w Łodzi”. Nr 6, s. 4–6 (PDF – 3–4), grudzień 1945. Łódź: Zarząd Miejski w Łodzi. [dostęp 2017-04-13]. Cytat: [...] W dniu 5 listopada 1945 roku nastąpiło komisyjne włączenie części Gminy Łagiewniki do granic administracyjnych m. Łodzi [...].

[15] Wykaz Gromad Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej według stanu z dnia 1.VII 1952 r., PRL, GUS, Warszawa.

[a]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[b]

[13]

[12]

Przynależność wojewódzka	gubernia piotrkowska (1867–1915) woj. łódzkie (II RP) (1919–39) woj. łódzkie (1945–75)
Miasta	Aleksandrów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Andrespol (1915–1919) Kazimierz (do 1870) Konstantynów (Łódzki) (do 1870 i od 1924) Łódź (do 1928 →) Ruda Pabianicka (1923–46) Rzgów (do 1870 i 1915-1919) Tuszyn (do 1870 i od 1924) Zgierz (do 1951 →)
Osiedla (1954–72)	Andrespol (od 1963)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Aleksandrów Łódzki (od 1973) Andrespol (od 1973) Babice (do 1953) Bełdów (do 1954) Brójce Brus (do 1946) Brużyca (do 1924) Brużyca Wielka (1924–54) Chojny (do 1946) Czarnocin Dzierżązna (do 1915) Gospodarz (do 1953) Górki (do 1924) Kazimierz (1953–54) Kruszów (1925–54) Ksawerów (od 1973) Lućmierz (do 1954) Lutomiersk (od 1973) Łagiewniki (do 1946) Nakielnica (do 1924) Nowosolna (do 1954) Puczniew (do 1954) Radogoszcz (do 1946) Rąbień (do 1954) Rszew (do 1927) Rzgów (od 1953) Stoki (do 1868) Tuszyn (od 1973) Wiskitno (do 1954) Zgierz (od 1973) Żeromin (do 1924)
Gromady (1954–72)	Andrespol (← 1958–63) Andrzejów (1954–63) Bełdów (1954–72) Biała (← 1956–72) Brójce (1954–72) Brużyca Wielka (1954–72) Czarnocin (1954–72) Dalków (1954–57) Emilia (1954–68) Gospodarz (1954–68) Górki Małe (1954–68) Grotniki (← 1956–72) Kalinko (1954–57) Kazimierz (1954–72) Kruszów (1954–68) Ksawerów (← 1959–72) Kuciny (1954–68) Kurowice (1954–72) Lutomiersk (← 1958–72) Nowosolna (1954–72) Proboszczewice (1954–69) Puczniew (1954–57) Rąbień (1954–72) Ruda-Bugaj (1954–57) Rzgów (1954–72) Słowik (1970–72) Smardzew (← 1956–72) Sobień (← 1958) Szydłów (1954–72) Szynczyce (1954–57) Tuszyn (1968–72) Wiskitno (1954–72) Wiśniowa Góra (1954–57) Wodzin (1954–58) Zofiówka (← 1956–57)