Żółta gorączka
| Febris flava | |
 Wirus żółtej febry pod mikroskopem | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | |
|---|---|
Żółta gorączka, żółta febra (łac. febris flava) – choroba wywoływana przez wirusa należącego do grupy flawiwirusów. Infekcja może przebiegać pod różnymi postaciami klinicznymi – od łagodnych objawów do ciężkiej choroby, kończącej się śmiercią. Słowo „żółta” w nazwie pochodzi od żółtaczki towarzyszącej części zakażeń.
Epidemiologia[edytuj | edytuj kod]
Wirus ten przenoszony jest na ludzi oraz naczelne głównie przez komary tropikalne i subtropikalne (w miastach głównie przez komara egipskiego, ale także przez inne gatunki, głównie rodzaju Aedes, np. komara tygrysiego). Występuje w szerokim pasie okołorównikowym w 33 krajach Afryki i w 11 krajach Ameryki Południowej. W Afryce występują dwa typy wirusów – jeden w Afryce wschodniej, drugi w zachodniej. Ocenia się, że w Afryce dochodzi do 90% zakażeń żółtą febrą[1].
Zaobserwowano trzy różne cykle infekcyjne[2]: cykl miejski (gdzie wektorem jest głównie komar egipski, a ofiarami ludzie), cykl leśny (gdzie wektorami są komary gatunku Aedes africanus w Afryce oraz rodzaju Haemagogus i Sabethes w Ameryce Południowej, a ofiarami głównie inne naczelne; cykl ten nie podlega kontroli i jest głównym źródłem zachorowań w Ameryce Południowej; zarażeni w lesie ludzie mogą przenosić wirusa do miast i inicjować cykl miejski infekcji) oraz coraz powszechniejszy w Afryce cykl sawannowy (cykl pośredni na obszarach pomiędzy lasami i obszarami zurbanizowanymi, w którym wektorem są różne gatunki z rodzaju Aedes).
W ciągu ostatnich 20 lat na świecie wzrosła liczba epidemii żółtej gorączki, a coraz więcej krajów zgłasza przypadki tej choroby. Szacuje się, że w 2005 r. tylko w 12 krajach afrykańskich zachorowało na nią ok. 206 tys. osób, z czego 52 tys. zmarło. W Afryce i Ameryce wciąż żyje ogromna populacja osób niezaszczepionych, a zmiany w środowisku, takie jak malejąca ilość terenów leśnych, urbanizacja czy rozwój turystyki, zwiększają ryzyko zetknięcia się z wirusem.
Kraje, w których obowiązkowe jest szczepienie przeciwko żółtej febrze:
- Azja – Jemen[3];
- Afryka[3] – Benin, Burkina Faso, Etiopia, Ghana, Kamerun, Kongo, Liberia, Mali, Niger, Nigeria, Republika Środkowoafrykańska, Senegal, Togo, Wybrzeże Kości Słoniowej, Demokratyczna Republika Konga, Zanzibar[4];
- Ameryka Południowa – Gujana Francuska[3], Brazylia (wymagane dla osób przyjeżdżających z krajów dotkniętych tą chorobą).
-
Zakres endemii żółtej febry w Południowej Ameryce (2005). -
Zakres endemii żółtej febry w Afryce (2005).
Objawy i przebieg[edytuj | edytuj kod]
Okres inkubacji trwa od 3 do 6 dni. W większości przypadków dochodzi do rozwoju łagodnej postaci choroby, której objawami są: gorączka, dreszcze, ból głowy, ból pleców, zmęczenie, utrata apetytu, bóle mięśni, nudności i wymioty. W tym przypadku objawy utrzymują się od około 3 do 4 dni.
W 15% zakażeń chorzy wchodzą w drugą, toksyczną fazę choroby z nawracającą gorączką, żółtaczką wywołaną uszkodzeniami wątroby i bólem brzucha. Często występują krwawienia z jamy ustnej, oczu i przewodu pokarmowego mogące wywołać krwawe wymioty i doprowadzić do wstrząsu (stąd hiszpańska nazwa tej choroby, vomito negro, czyli czarne wymioty). Może pojawić się czkawka, delirium oraz ostra niewydolność nerek, poza tym nie występują trwałe uszkodzenia narządów.
Rokowanie[edytuj | edytuj kod]
Historyczne źródła podawały śmiertelność w przedziale 1 na 17 przypadków (5,8%) i 1 na 3 przypadki (33%)[5]. Broszura WHO na temat żółtej febry zaktualizowana w 2001 podaje, że połowa pacjentów wchodząca w fazę toksyczną umiera w ciągu 10–14 dni, a reszta zdrowieje[6]. Przebycie choroby pozostawia trwałą odporność.
Szczepienia w Polsce[edytuj | edytuj kod]
W Polsce można się zaszczepić przeciwko żółtej febrze w Wojewódzkich Stacjach Sanitarno-Epidemiologicznych w pracujących przy nich Poradniach Medycyny Tropikalnej oraz w Instytucie Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni. Szczepienie potwierdzane jest międzynarodową książeczką zdrowia (tzw. „żółta książeczka”), której posiadanie jest warunkiem wjazdu do części krajów posiadających obowiązek szczepienia[7]. Zarejestrowany w Polsce preparat to żywa, atenuowana szczepionka Stamaril[8].
Klasyfikacja ICD10[edytuj | edytuj kod]
| kod ICD10 | nazwa choroby |
|---|---|
| ICD-10: A95 | Żółta gorączka [żółta febra] |
| ICD-10: A95.0 | Leśna żółta gorączka |
| ICD-10: A95.1 | Żółta gorączka, postać miejska |
| ICD-10: A95.9 | Żółta gorączka, nieokreślona |
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ MA. Tolle. Mosquito-borne diseases.. „Curr Probl Pediatr Adolesc Health Care”. 39 (4), s. 97–140, Apr 2009. DOI: 10.1016/j.cppeds.2009.01.001. PMID: 19327647.
- ↑ A.D. Barrett, S. Higgs. Yellow fever: a disease that has yet to be conquered. „Annu. Rev. Entomol.”. 52, s. 209–29, 2007. DOI: 10.1146/annurev.ento.52.110405.091454. PMID: 16913829.
- ↑ a b c Szczepienia obowiązkowe i zalecane przed wyjazdem do różnych krajów [online], maj 2018 [dostęp 2019-02-26].
- ↑ Ministerstwo Spraw Zagranicznych RP, Informacje dla podróżujących - Tanzania [online], czerwiec 2019 [dostęp 2019-06-19].
- ↑ Mauer HB: Mosquito control ends fatal plague of yellow fever. etext.lib.virginia.edu, 2006. [dostęp 2007-06-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-12)].
- ↑ WHO Yellow Fever Fact Sheet. [dostęp 2007-02-22].
- ↑ szczepienia przeciw żółtej febrze. [dostęp 2009-05-07]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-03)].
- ↑ opis preparatu.
