Al-Bassa (Palestyna)
33°04′34″N 35°08′27″E/33,076111 35,140833 Zachowany stary dom wioski al-Bassa, 2008 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Dystrykt |
Dystrykt Akka |
| Wysokość |
65 m n.p.m. |
| Populacja (1945) • liczba ludności |
|
| Data zniszczenia | |
| Powód zniszczenia |
atak Hagany |
| Obecnie | |
Położenie na mapie Mandatu Palestyny  | |
| 33°04′34″N 35°08′27″E/33,076111 35,140833
| |
| Strona internetowa | |
Al-Bassa (arab. البصة) – nieistniejąca już arabska wieś, która była położona w Dystrykcie Akka w Mandacie Palestyny. Wieś została wyludniona i zniszczona podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny, po ataku sił żydowskiej Hagany w dniu 14 maja 1948 roku.
Położenie[edytuj | edytuj kod]
Al-Bassa leżała u podnóża grzbietu górskiego Reches ha-Sulam (361 m n.p.m.) na zachodnich zboczach wzgórz Zachodniej Galilei. Wieś była położona na wysokości 65 metrów n.p.m., w odległości 19 kilometrów na północ od miasta Akka. Według danych z 1945 do wsi należały ziemie o powierzchni 2953,5 ha. We wsi mieszkało wówczas 3100 osób, w tym 150 Żydów[1].
| własność gruntów | powierzchnia gruntów (hektary) |
|---|---|
| Arabowie | 2525,8 |
| Żydzi | 417,7 |
| publiczne | 99 |
| Razem | 2953,5 |
| Rodzaj użytkowanych gruntów | Arabowie (hektary) | Żydzi (hektary) |
|---|---|---|
| uprawy nawadniane | 469,9 | 76 |
| uprawy zbóż | 1043,7 | 119,7 |
| uprawa oliwek | 350 | - |
| uprawa cytrusów | 614 | - |
| zabudowane | 132 | - |
| nieużytki | 947,5 | 290,5 |
Historia[edytuj | edytuj kod]
Badania archeologiczne wykazały, że miejsce to było zamieszkane już w epoce brązu[3]. Od I do V wieku wieś była zamieszkana przez społeczność żydowską. Talmud nazywa ją Becet[4]. We wsi znaleziono 18 stanowisk archeologicznych z tego okresu. Odkryto miejsca pochówku chrześcijan oraz dzbany z IV wieku[5]. Od początku okresu panowania Arabów wieś była zamieszkana przez społeczność arabską i nazywała się Bassa[6]. W 1189 roku wieś wykorzystali krzyżowcy jako obóz wojenny podczas III wyprawy krzyżowej[7]. Krzyżowcy nazywali wieś Le Bace lub LeBassa[1]. W 1517 roku wieś wraz z całą Palestyną przeszła pod panowanie osmańskie. Dokumenty podatkowe z 1596 roku mówią, że w al-Bassa mieszkało 76 rodzin muzułmańskich i 28 kawalerów. Płacili oni podatki z upraw pszenicy, jęczmienia, bawełny, oliwek, owoców, oraz hodowli kóz i uli[8]. W 1882 roku we wsi otworzono publiczną szkołę podstawową dla chłopców, a następnie prywatną szkołę średnią i publiczną szkołę podstawową dla dziewcząt[9]. W wyniku I wojny światowej nastąpiły duże zmiany terytorialne na Bliskim Wschodzie. Francusko-brytyjska umowa graniczna z 1920 roku nieprecyzyjnie określiła przebieg granicy między Brytyjskim Mandatem Palestyny i Francuskim Mandatem Syrii (w skład którego wchodził także dzisiejszy Liban). Okazało się, że granica przebiegała na północ od wsi al-Bassa. Sama wieś znajdowała się w Mandacie Palestyny, jednak znaczna część jej pól uprawnych znalazła się w Mandacie Syrii. W rezultacie mieszkańcy al-Bassa zostali odcięci od swoich pól uprawnych[10]. Władze francuskie rozwiązały ten problem, przyznając w 1921 roku mieszkańcom al-Bassa obywatelstwo Mandatu Syrii. Równolegle pracowała mieszana komisja francusko-brytyjska, która do lutego 1922 roku ustaliła szczegółowy przebieg granicy. W 1923 roku oficjalnie potwierdzono, że al-Bassa znajduje się w Brytyjskim Mandacie Palestyny (zmieniono również przebieg granicy przy wiosce). W 1926 roku zmieniono obywatelstwo mieszkańców wsi na palestyńskie[11]. Przeprowadzony we wrześniu 1922 roku wykazał, że w al-Bassa mieszkało 867 chrześcijan, 150 muzułmanów i 1 Żyd[12]. W kolejnych latach tutejsza populacja uległa dużym zmianom. W 1945 roku we wsi żyło 1590 chrześcijan i 1360 muzułmanów[13]. Podczas arabskiego powstania w Palestynie (1936–1939) w bezpośrednim sąsiedztwie wioski powstał posterunek żydowskiej policji, który następnie przekształcono w brytyjski Fort Tegart. W dniu 6 września 1938 roku w pobliżu wioski wpadł na minę brytyjski samochód pancerny, w wyniku czego zginęło czterech brytyjskich żołnierzy. W odwecie Brytyjczycy spalili dolną część wioski. Kilka dni później brytyjscy żołnierze zmusili około 50 wieśniaków do wejścia do autobusu, który następnie skierowano na minę podłożoną na drodze. W wybuchu zginęło około 20 Arabów. Mieszkańcy wsi zostali zmuszeni do wykopania dołu i pogrzebania wszystkich zabitych[14].
Przyjęta 29 listopada 1947 roku Rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181 przyznała te tereny państwu arabskiemu[15]. Podczas wojny domowej w Mandacie Palestyny na początku 1948 roku w okolicy tej stacjonowały siły Arabskiej Armii Wyzwoleńczej. W ostatnich dniach przed proklamacją niepodległości Izraela żydowska organizacja paramilitarna Hagana przeprowadziła operację „Ben-Ami”, w trakcie której 14 maja 1948 roku Izraelczycy zajęli wieś al-Bassa. Była ona słabo broniona przez nieliczną lokalną arabską milicję. Po zajęciu wioski, Izraelczycy zgromadzili mieszkańców w miejscowym kościele, gdzie zastrzelili kilkoro młodzieńców. Zeznania świadków różnią się od siebie, i mówią o pięciu osobach zastrzelonych wewnątrz kościoła lub siedmiu osobach na zewnątrz[16][17]. Następnie, 27 maja mieszkańców wsi przymusowo wysiedlono, a ich domy w większości zniszczono. Prawie wszyscy wieśniacy z al-Bassa uciekli do Libanu[1].
Miejsce obecnie[edytuj | edytuj kod]
Na terenie wioski al-Bassa powstała strefa przemysłowa miejscowości Szlomi, natomiast jej pola uprawne zajęły kibuc Kefar Rosz ha-Nikra, moszaw Liman oraz wieś Becet.
Palestyński historyk Walid Chalidi, tak opisał pozostałości wioski Farwana: „Z głównych zabudowań wioski istnieją tylko dwie: grecki kościół i islamskie sanktuarium. Kamienny kościół jest bogato zdobiony elementami architektonicznymi. Jedna jego strona zawaliła się, a ściany pękają. Sanktuarium stoi opuszczone wśród licznych drzew. Część wiejskich domów pozostaje zajęta przez Izraelczyków. Jednym z nich jest duży dwukondygnacyjny budynek, który ma zarówno prostokątne jak i łukowate okna oraz drzwi.”[1].
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ a b c d Welcome To al-Bassa. [w:] Palestine Remembered [on-line]. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ Serwis Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – Izrael zwrócił Patriarchatowi Jerozolimy starożytną cerkiew [dostęp: 18.05.2015.]
- ↑ Salomon E. Grootkerk: Ancient sites in Galilee: a toponymic gazetteer. Brill, 2000, s. 3. ISBN 90-04-11535-8. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ Claude Reignier Conder, H.H. Kitchener: The Survey of Western Palestine: memoirs of the topography, orography, hydrography, and archaeology. London: Committee of the Palestine Exploration Fund., 1881, s. 167. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ David Whitehouse: Corning Museum of Glass. Hudson Hills, 2002, s. 182. ISBN 0-87290-150-5. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ Walid Chalidi: All That Remains. Washington D.C.: Institute for Palestine Studies, 1992, s. 6. ISBN 0-88728-224-5.
- ↑ Andrew Petersen: A Gazetteer of Buildings in Muslim Palestine. Oxford University Press, 2002, s. 111. ISBN 978-0-19-727011-0. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ Wolf-Dieter Hütteroth, Kamal Abdulfattah: Historical Geography of Palestine, Transjordan and Southern Syria in the Late 16th Century. Erlangen: Vorstand der Fränkischen Geographischen Gesellschaft, 1977, s. 181.
- ↑ Rosina J. Hassoun: Arab Americans in Michigan. MSU Press, 2003, s. 26. ISBN 0-87013-667-4.
- ↑ Gideon Biger: The Boundaries of Modern Palestine, 1840-1947. London and New York: Routledge/Curzon, 2004, s. 137. ISBN 0-7146-5654-2.
- ↑ Asher Kaufman: Between Palestine and Lebanon: Seven Shi'i villages as a case study of boundaries, identities and conflict. The Middle East Journal, 2006, s. 685–706.
- ↑ J.B. Barron: Palestine: Report and General Abstracts of the Census of 1922. Table XI.. Government of Palestine, 1923.
- ↑ Village Statistics. Government of Palestine, 1945.
- ↑ M. Hughes: The Banality of Brutality: British Armed Forces and the Repression of the Arab Revolt in Palestine, 1936–39. English Historical Review Vol. CXXIV No. 507, 2009, s. 314–354.
- ↑ Oficjalna mapa podziału Palestyny opracowana przez UNSCOP. [w:] United Nations [on-line]. 1948. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ Meron Benvenisti: Sacred Landscape: The Buried History of the Holy Land Since 1948. University of California Press, 2000, s. 139-140. ISBN 0-520-23422-7. [dostęp 2013-04-22]. (ang.).
- ↑ John B. Quigley: The case for Palestine: an international law perspective. Duke University Press, 2005, s. 62. ISBN 0-8223-3539-5.
