Allegro de concert (Chopin)
 Początek utworu (wyd. 1879) | |||
wyk. Olga Gurevich | |||
| Kompozytor | |||
|---|---|---|---|
| Opus/Oznaczenie |
op. 46 | ||
| Forma muzyczna | |||
| Czas powstania |
ok. 1831–1841 | ||
| Miejsce powstania |
Paryż, Nohant | ||
| Dedykacja | |||
| |||
Allegro de concert A-dur op. 46 – utwór na fortepian skomponowany przez Fryderyka Chopina. Allegro de concert stanowi pozostałość po planowanym trzecim koncercie fortepianowym. Utwór zaczął powstawać po 1831. Opublikowany został w 1841.
Jest jedną z najtrudniejszych[1] oraz najrzadziej wykonywanych kompozycji Chopina[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Chopin rozpoczął komponowanie kolejnego koncertu fortepianowego po przyjeździe do Paryża, na kanwie sukcesu jego ostatniego koncertu (e-moll op. 11)[3]. Ojciec muzyka, Mikołaj Chopin, kilkukrotnie pytał w listach do syna o przebieg prac nad trzecim koncertem. Chopin pracował nad przyszłym opus 46 m.in. na przełomie 1834 i 1835[4]. Ostatnie prace nad Allegrem miały miejsce w październiku 1841[5] podczas pobytu w Nohant[6]. 18 października Chopin wysłał rękopis utworu Julianowi Fontanie w celu przygotowania kopii[7].
12 listopada Chopin wysłał kopię wydawnictwu Breitkopf & Härtel[8]. Według listu do Fontany kompozytor miał oczekiwać za kompozycję honorarium w wysokości 600 franków[9].
Frederick Niecks podejrzewał, że Allegro de concert mogło zawierać pomysły mające zostać wcześniej wykorzystane w koncercie na dwa fortepiany, który Chopin planował stworzyć w celu wykonania w Wiedniu z Tomaszem Napoleonem Nideckim[10][11].
Utwór dedykowany został Friederike Müller, uczennicy Chopina[12].
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Utwór rozpisany został w 279 taktach, rozpoczyna się w tempie allegro maestoso[13]. Fragment utworu identyfikowany jako początek partii solowej przypada na 87 takt[1].
Allegro cechuje się idiomem dumowo-marszowym[14] oraz genrem marszowym[15]. Janusz Miketta widział w nim, podobnie jak m.in. w obu koncertach, topos „zamiennikowy”, którego genezy doszukiwał się w Das Wohltemperierte Klavier Johanna Sebastiana Bacha[16].
Recepcja
[edytuj | edytuj kod]W wydanej w 1900 biografii kompozytora James Huneker pisał o Allegrze, że może być uznawany za fragment koncertu, bardziej niż III sonata fortepianowa f-moll op. 14 Roberta Schumanna uznawana jest za „koncert bez orkiestry”[1]. 15 lat później ten sam autor pisał, że Allegro „nie jest utworem wybitnym. To kadłubowy koncert, lecz dowodzi, że kompozytor potrafi wypełnić płótno większe aniżeli tylko walc”[a][17].
Józef Michał Chomiński zwrócił uwagę na podobieństwo Chopinowskiego Allegra z jednoczęściowym Konzert-Allegro op. 134 Schumanna[18]. Mieczysław Tomaszewski zaliczył utwór do „słabszych” w dorobku Chopina[19].
Wydania
[edytuj | edytuj kod]Allegro de concert op. 46 wydane zostało w grudniu 1841 w Paryżu w oficynie Maurice'a Schlesingera (nr wyd. M. S. 3481)[20]. W styczniu 1842 ukazało się nakładem lipskiego wydawnictwa Breitkopf & Härtel (nr wyd. 6651)[21]. 20 stycznia tego samego roku Wessel & Stapleton wydało op. 46 Londynie (nr. wyd. W & S No. 5298)[22].
Do 1852 Breitkopf & Härtel wydało transkrypcję Allegra na fortepian na cztery ręce autorstwa Franza Ludwiga Schuberta. Do 1880 lipska oficyna Carla Friedricha Kistnera wydała wersję na dwa fortepiany Karola Mikulego. W podobnym czasie wydana została przez Breitkopf & Härtel wersja na dwa fortepiany, którą opracował Jean Louis Nicodé. Ten ostatni dokonał również transkrypcji op. 46 na fortepian i orkiestrę wydanej przed 1888 przez tego samego wydawcę. Przed 1904 ukazała się transkrypcja na skrzypce i orkiestrę, którą dla paryskiego wydawnictwa Enoch przygotowali Charles Louis Adolphe Vogel i Narcisse-Augustin Lefort. W 1949 w Paryżu nakładem Lemoine ukazała się wersja na fortepian opracowana przez Noëla Gallona. W zbiorach Polskiego Wydawnictwa Muzycznego znajduje się rękopis transkrypcji na fortepian i orkiestrę autorstwa Kazimierza Wiłkomirskiego[23].
Odręczne notatki przypisywane Chopinowi odnoszące się do niepoprawnego zapisu współbrzmień oraz dopuszczające opuszczenie podczas wykonania fragmentu ekspozycji[24] znajdują się na egzemplarzach wydań przechowywanych w paryskiej Bibliothèque nationale (zbiory Camille Dubois O'Meara) oraz warszawskim Towarzystwie im. Fryderyka Chopina (zbiory Ludwiki Jędrzejewiczowej)[25].
Nagrania
[edytuj | edytuj kod]Interpretacje op. 46 zarejestrowali m.in. Claudio Arrau (Columbia Records, 1956) i Barbara Hesse-Bukowska[26] (Polskie Nagrania „Muza”, 1958–1959; w ramach wydania nagrań dzieł wszystkich)[27].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ James Huneker, The Classic Chopin, „The Musical Quarterly”, I (4), 1915, s. 519–525, DOI: 10.1093/mq/I.4.519, Cytat: The Allegro de Concert opus 46 is not his most distinguished work, truncated concerto as it is, but it proves that he could fill a larger canvas than the Valse. (ang.).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Huneker 1922 ↓, s. 243.
- ↑ Bielecki ↓.
- ↑ Zieliński 2021 ↓, s. 623.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 106.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 148.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 145, 151.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 149.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 151.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 259.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 170.
- ↑ Huneker 1922 ↓, s. 244.
- ↑ Niecks 2011 ↓, s. 402.
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 69.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 820.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 878.
- ↑ Tomaszewski 1978 ↓, s. 357–358.
- ↑ red. Poniatowska 2015 ↓, s. 345, 351.
- ↑ Chomiński 1978 ↓, s. 171, 196.
- ↑ Tomaszewski 2022 ↓, s. 957.
- ↑ Allegro De Concert Pour le Piano, Op. 46 [online], Chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-09].
- ↑ Allegro De Concert Pour le Piano, Op. 46 [online], Chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-09].
- ↑ Allegro Di Concert, Op. 46 [online], Chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-09].
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 338.
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 69–70.
- ↑ Chomiński i Turło 1990 ↓, s. 25.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 29.
- ↑ Kański 1986 ↓, s. 27.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Artur Bielecki, Koncerty [online], Chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-09].
- Józef Michał Chomiński, Chopin, Kraków: PWM, 1978, OCLC 462214174.
- Józef Michał Chomiński, Teresa Dalila Turło, Katalog dzieł Fryderyka Chopina, Kraków: PWM, 1990, ISBN 83-224-0407-7.
- James Huneker, Chopin: człowiek i artysta, Jerzy Bandrowski (tłum.), Lwów: Wydawnictwo Polskie, 1922, OCLC 1424171561.
- Józef Kański, Dyskografia chopinowska: historyczny katalog nagrań płytowych, Kraków: PWM, 1986, ISBN 83-224-0340-2.
- Frederick Niecks, Fryderyk Chopin jako człowiek i muzyk, Antoni Buchner (tłum.), Warszawa: NIFC, 2011, ISBN 978-83-61142-30-0.
- Irena Poniatowska (red.), Chopin w krytyce muzycznej (1918-1939): antologia, Warszawa: NIFC, 2015, ISBN 978-83-64823-11-4.
- Mieczysław Tomaszewski, Allegro de concert A-dur op. 46, [w:] Cykl audycji „Fryderyka Chopina Dzieła Wszystkie”, Polskie Radio, Program II [online], Chopin.nifc.pl [zarchiwizowane z adresu 2024-08-09].
- Mieczysław Tomaszewski, Chopin: człowiek, dzieło, rezonans, wyd. III, Kraków: PWM, 2022, ISBN 978-83-224-0857-5.
- Tadeusz A. Zieliński, Chopin: życie i droga twórcza, wyd. III, Kraków: PWM, 2021, ISBN 978-83-224-0456-0.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Allegro de concert A-dur op. 46 – nuty dostępne w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Autograf Allegra de concert w zbiorach Biblioteki Narodowej na portalu Polona.
