Baczyna (województwo lubuskie)

Baczyna
	wieś
	; Kościół pw. Apostołów Piotra i Pawła w Baczynie
Państwo	Polska
Województwo	lubuskie
Powiat	gorzowski
Gmina	Lubiszyn
Wysokość	100 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	1188
Strefa numeracyjna	95
Kod pocztowy	66-432
Tablice rejestracyjne	FGW
SIMC	0182567
	Położenie na mapie gminy Lubiszyn Baczyna
	Położenie na mapie Polski Baczyna
	Położenie na mapie województwa lubuskiego Baczyna
	Położenie na mapie powiatu gorzowskiego Baczyna
	52°45′17″N 15°06′49″E/52,754722 15,113611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Baczyna (do 1945 niem. Beyersdorf) – wieś w Polsce położona w województwie lubuskim, w powiecie gorzowskim, w gminie Lubiszyn. Według danych z 2011 r. liczyła 1188 mieszkańców^[3]. Miejscowość istniała już pod koniec XIII w. i znajdowała się na terytorium Nowej Marchii. Od 1300 r. należała do dóbr zakonu cystersów w Mironicach, następnie była w posiadaniu m.in. rodów von der Marwitz, die Horker, po czym przeszła w 1473 r. ponownie na własność cystersów i kolejno domeny państwowej w Mironicach. Od 1945 leży w granicach Polski.

We wsi znajduje się neogotycki kościół z lat 1870–1871.

W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Baczyna. W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa gorzowskiego.

1 sierpnia 1977 część Baczyny (210,49 ha) włączono do Gorzowa^[4].

Położenie[edytuj | edytuj kod]

Zgodnie z podziałem fizycznogeograficznym Polski według Kondrackiego teren, na którym położona jest Baczyna należy do prowincji Niziny Środkowoeuropejskiej, podprowincji Pojezierza Południowobałtyckiego, makroregionu Pradolina Toruńsko-Eberswaldzka oraz w końcowej klasyfikacji do mezoregionu Równina Gorzowska.

Miejscowość położona jest 8 km na północny zachód od Gorzowa Wielkopolskiego. Wieś posiada układ przestrzenny ulicówki.

Demografia[edytuj | edytuj kod]

Ludność w ostatnich 3 stuleciach^[5]^[6]^[7]^[8]^[3]:

Historia[edytuj | edytuj kod]

1250 – margrabiowie brandenburscy z dynastii Askańczyków rozpoczęli ekspansję na wschód od Odry; z zajmowanych kolejno obszarów powstała następnie Nowa Marchia
22 maja 1300 – margrabia Albrecht III, przebywając w Kłodawie, ufundował filię klasztoru w Kołbaczu o nazwie Locus coeli (Miejsce Nieba, potem Himmelstedt, obecnie Mironice) i uposażył ją 15 wsiami, w tym Baczyną (Beyerstorp)
1337 – wzmianka w księdze ziemskiej margrabiego brandenburskiego Ludwika Starszego pod nazwą Beierstorp (w ziemi gorzowskiej): Beierstorp LXIIII, dos IIII, ecclesia I, pactus [brak liczby] solidos, schultetus VI^[9] – Baczyna liczyła 64 łany, wolne od ciężarów podatkowych są 4 łany parafialne, 1 łan kościelny, pacht płacony rycerstwu przez chłopów wynosił [brak liczby] szylingów, uposażenie sołtysa stanowi 6 łanów
1353, 1354 – margrabia Ludwik nadał rycerzowi Betkinowi von der Ost prawo uzyskiwania dochodów ze wsi
16 lipca 1353 – bracia Konrad i Henning von der Marwitz otrzymali od margrabiego Ludwika, z tytułu długu 40 grzywien lekkich fenigów za straconego przez nich konia (w bitwie pod Odrzyckiem w 1349 r. ze stronnictwem pseudo-Waldemara), po 20 grzywien dochodów z czynszu mostowego w Jeninie i 20 z bedy w Wawrowie oraz Baczynie^[10]
1359, 1408 – wzmianki o rodzie die Horker w Baczynie (1359 Wilekin die Horker, 1408 Hans i Martin die Horker)
1473 – wieś ponownie przeszła na własność klasztoru w Mironicach
1539 – w związku z likwidacją zakonu cystersów w Mironicach, wieś weszła w skład utworzonej tam domeny elektorskiej
1540 – w Baczynie wzmiankowany był luterański pastor Johann Kühne, który poprzednio był ostatnim opatem klasztoru cystersów w Mironicach; jego siedzibą był Neuendorf (obecnie Chróścik, dzielnica Gorzowa Wielkopolskiego)
1585 – w wyniku epidemii dżumy wieś straciła prawie 70% mieszkańców
1618-1648 (wojna trzydziestoletnia) – zniszczenia wsi w wyniku działań wojennych
1758 – w czasie wojny siedmioletniej stacjonujący tu duży oddział Kozaków splądrował wiele zagród chłopskich oraz zrabował całe wyposażenie kościoła
1801 – wieś liczyła 286 mieszkańców i 26 gospodarstw; był tu sołtys lenny, 13 chłopów pełnorolnych, 6 zagrodników, 1 chłop uprawiający grunty parafialne, kuźnia, karczma; kościół jest parafialnym^[5]
1812 – w czasie wyprawy Napoleona na Moskwę w Baczynie stacjonowały na koszt wsi liczne oddziały armii francuskiej
1831–1832 – epidemia cholery w Gorzowie i okolicznych wsiach
2 poł. XIX w. – nastąpiła znaczna poprawa sytuacji wsi; przybywa mieszkańców, wznoszono nowe domy i budynki gospodarcze
1870–1871 – zbudowano obecnie istniejący kościół
1874 – likwidacja domeny państwowej w Mironicach
1912 – uruchomiono połączenie kolejowe z Myśliborzem i Gorzowem
Okres międzywojenny – we wsi funkcjonuje ponad 60 gospodarstw, trzy sklepy, tartak, poczta, dwie gospody, szkoła i kilkoro rzemieślników
30 stycznia 1945 – Baczyna została zajęta przez wojska radzieckie
1945–1946 – wysiedlenie ludności niemieckiej, przybyli przesiedleńcy z Kresów Wschodnich oraz Polski Centralnej
1954–1972 – Baczyna była siedzibą władz gromady Baczyna
1975 – wieś przeszła do gminy Lubiszyn

Baczyna i przyległości w XIX/XX w.
Niemiecka nazwa	Obiekt	Położenie		Liczba mieszkańców w 1871^[7]
Beyersdorf	wieś		Baczyna	734
Beyersdorfer Wiesen	część wsi	0,5 km na pn. od Kwiatkowic	Baczynka^[11] obecnie część Bogdańca	67

Właściciele Baczyny
Lata	Właściciel
1300 – ?	cystersi z Mironic
1353, 1354 – ?	Betkin von der Ost
przed? 1359 – po? 1408	die Horker
1473 – 1539	cystersi z Mironic
1539 – 1874?	domena w Mironicach

Nazwa[edytuj | edytuj kod]

Beyerstorp 1300, Beierstorp 1337, Beuerstorp 1376; Beyersdorf 1784, 1944; Baczyna 1947^[12].

Niemiecka nazwa Beyersdorf może pochodzić od nazwy osobowej Beyer lub nazwy etnicznej Beyer ‘Bawarczyk’ + średnio-dolno-niemieckie dorp 'wieś'^[13]. W ziemi pyrzyckiej znajdowała się również wieś Beiersdorp (1264; 1282 Beresdorp, 1289 Beigerstop), której nazwa pochodzi o rycerza Dietricha zwanego Bawarem (Baurus, Beier 1235, Bauwarus 1264) i stamtąd być może została ona przeniesiona w okresie dominacji Barnima I po 1238 r. w ziemi gorzowskiej^[10].

Administracja[edytuj | edytuj kod]

Miejscowość jest siedzibą sołectwa Baczyna.

Architektura[edytuj | edytuj kod]

Kościół pw. Apostołów Piotra i Pawła – w stylu neogotyckim, zbudowany w latach 1870–1871 na planie prostokąta z łupanego kamienia polnego i cegły, z czworoboczną wieżą-dzwonnicą wkomponowaną w bryłę ściany zachodniej i zwieńczoną sygnaturką z ostrosłupowym hełmem. Świątynia nakryta jest dwuspadowym dachem, ściany szczytowe zwieńczono ceglanymi sterczynami oraz ostrołukowymi wnękami. Zamknięta pięciobocznie apsyda prezbiterialna znajduje się po wschodniej stronie, wzmocniona jest przyporami i nakryta wielospadowym dachem. Wyposażenie wnętrza jest w przeważającej części współczesne.

Kościół został poświęcony jako rzymskokatolicki 14.06.1946 r. i podlegał parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Gorzowie Wielkopolskim, następnie parafii Świętej Trójcy w Wieprzycach. W 1975 r. został podniesiony do rangi kościoła parafialnego. W 2000 r. wykonano gruntowny remont wieży kościelnej.

Edukacja i nauka[edytuj | edytuj kod]

uczniowie uczęszczają do szkoły podstawowej i gimnazjum im. Polskich Olimpijczyków w Baczynie
filia przedszkola gminnego w Lubiszynie
filia biblioteki publicznej w Lubiszynie

Instytucje i organizacje[edytuj | edytuj kod]

W Baczynie działa Stowarzyszenie Pomocy Osobom Niepełnosprawnym „Szansa”, zarejestrowane w Krajowym Rejestrze Sądowym 9.06.2004 r.; terenem działania obejmuje gminę Lubiszyn.

Sport[edytuj | edytuj kod]

W Baczynie działa piłkarski Klub Sportowy Kania Cup Baczyna.

Religia[edytuj | edytuj kod]

Kościół rzymskokatolicki pw. Apostołów Piotra i Pawła jest parafialnym parafii św. Apostołów Piotra i Pawła w Baczynie.

Gospodarka[edytuj | edytuj kod]

W 2013 r. liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych wyniosła 170, z czego 3 w sektorze publicznym i 167 w sektorze prywatnym (w tym 137 to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą); podział według grup rodzajów działalności PKD 2007^[3]:

Dział	Ilość
rolnictwo, leśnictwo, łowiectwo i rybactwo	7
przemysł i budownictwo	41
pozostała działalność	122

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1646
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 10 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-03-28].
↑ Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103
↑ ^a ^b Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 150.
↑ Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 67.
↑ ^a ^b Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 144.
↑ GenWiki.Beyersdorf. [dostęp 2015-04-11].
↑ Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 21.
↑ ^a ^b Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 271, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.
↑ M.P. z 1947 r. nr 59, poz. 363
↑ M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297
↑ Nazwy miejscowe Polski: historia - pochodzenie - zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. I. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 55. ISBN 83-85579-29-X.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Beyersdorf. [dostęp 2015-04-10]. (niem.).
Jan Byczkiewicz. Cudze chwalicie - swego nie znacie. Baczyna. „Lubiszyńskie Wieści”. 4/2011, s. 19, 2011. Lubiszyn: Urząd Gminy Lubiszyn.
Jan Byczkiewicz. Kościół w Baczynie. „Lubiszyńskie Wieści”. 1/2007, s. 15, 2007. Lubiszyn: Urząd Gminy Lubiszyn.
Krzysztof Garbacz: Przewodnik po zabytkach województwa lubuskiego. Powiaty: gorzowski - słubicki - sulęciński - międzyrzecki – strzelecko-drezdenecki. T. III. Zielona Góra: Agencja Wydawnicza PDN, 2013, s. 64–65. ISBN 978-83-934885-7-5.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 1646

[2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 10 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[bdl-3] Bank Danych Lokalnych. [dostęp 2015-03-28].

[znies-4] Dz.U. z 1977 r. nr 24, poz. 103

[l1-5] Statistisch-topographische Beschreibung der gesammten Mark Brandenburg: Für Statistiker, Geschäftsmänner, bes. für Kameralisten. Die Neumark Brandenburg. T. 3. Berlin: Friedrich Maurer, 1809, s. 150.

[l2-6] Topographische Uebersicht des Appellationsgerichts-Departements Frankfurt a/O: Zusammengestellt von Güthlein. Gustav Harnecker & Co., 1856, s. 67.

[l3-7] Statistisches Landesamt Prussia: Die Gemeinden und Gutsbezirke des Preussischen Staates und ihre Bevölkerung: Nach den Urmaterialien der allgemeinen Volkszählung vom 1. december 1871 bearb. und zusammengestellt vom Königlichen Statistischen Bureau. T. II. Provinz Brandenburg. Berlin: Königl. Statistisches Bureau, 1873, s. 144.

[l4-8] GenWiki.Beyersdorf. [dostęp 2015-04-11].

[kataster1337-9] Ludwig Gollmert: Das Neumärkische Landbuch Markgraf Ludwigs des Älteren vom Jahre 1337. Nach einer neu aufgefundenen Handschrift des vierzehnten Jahrhunderts. Frankfurt am Oder: 1862, s. 21.

[p25-10] Edward Rymar. Nowomarchijski ród Marwitzów w średniowieczu. „Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny”. nr 10, s. 271, 2003. Gorzów Wlkp.: Towarzystwo Przyjaciół Archiwum i Pamiątek Przeszłości. ISSN 1231-3033.

[nazwa2-11] M.P. z 1947 r. nr 59, poz. 363

[nazwa-12] M.P. z 1947 r. nr 37, poz. 297

[rymut-13] Nazwy miejscowe Polski: historia - pochodzenie - zmiany. Kazimierz Rymut (red.). T. I. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego PAN, 1996, s. 55. ISBN 83-85579-29-X.

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]