Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”
53°07′04″N 17°58′52″E/53,117778 17,981111 Dawna siedziba „Fotonu”, widok znad Doliny Pięciu Stawów w Bydgoszczy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Adres |
ul. Piękna 13 |
| Data założenia |
1926 |
| Data likwidacji |
2007 |
| Forma prawna | |
| Udziałowcy | |
| Nr KRS | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego  | |
Położenie na mapie Bydgoszczy  | |
| 53°07′04″N 17°58′52″E/53,117778 17,981111
| |
Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” – istniejąca w latach 1926–2007 fabryka w Bydgoszczy, jedyny w Polsce producent materiałów światłoczułych na podłożu papierowym.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Zakład specjalizował się w produkcji papierów fotograficznych czarno-białych różnych gatunków i odcieni (do powiększeń i kopii stykowych, zawodowych i amatorskich, dokumentowych i rejestracyjnych), papierów do odbitek kolorowych, płyt fotograficznych o zróżnicowanych właściwościach (m.in. do przeźroczy i dla poligrafii), chemikaliów, folii światłoczułej, szkła fotograficznego, filtrów ciemniowych oraz materiałów pozytywowych.
W swej ofercie bydgoski „Foton” posiadał papiery fotograficzne o różnej gradacji: miękki (58°), specjalny (50°), normalny (42°), twardy (34°) i bardzo twardy (26°), papiery chlorosrebrowe i bromosrebrowe[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Okres międzywojenny
[edytuj | edytuj kod]Założycielem jednej z pierwszych w kraju wytwórni artykułów fotochemicznych (płyty fotograficzne, błony, papiery i chemikalia), znanej przed wojną pod nazwą Fabryka płyt, błon i papierów fotograficznych „Alfa” był przemysłowiec Marian Dziatkiewicz[3]. Produkcję rozpoczął w 1926 przy ul. Garbary w Bydgoszczy. Wysoka jakość wyrobów ze znakiem „Alfa” przyniosła firmie rozgłos i uznanie odbiorców mimo konkurencji firm zagranicznych[4].
Po rozbudowie zakładu w początkach lat 30. XX w. powiększył się asortyment wyrobów i podniosła ich jakość, która dorównywała takim markom jak Kodak, czy Agfa[4]. W 1934 fabryka wyprodukowała pierwsze partie rentgenowskich błon dentystycznych i papierów rentgenowskich oraz błony „Kinopozytyw” dla polskiej kinematografii[4].
Wytwórnia dysponowała w tym czasie pięcioma maszynami do nakładania emulsji i produkowała milion m² papierów fotograficznych, 30 tys. m² płyt i błon fotograficznych rocznie[4]. Na kondycję przedsiębiorstwa w niewielkim stopniu wpłynął wielki kryzys, gdyż zakład nie miał w Polsce konkurencji. Tuż przed II wojną światową fabryka zatrudniała 300 osób, a jej moce produkcyjne były w pełni wykorzystane[5].
Okres okupacji niemieckiej
[edytuj | edytuj kod]W czasie okupacji niemieckiej fabryka przeszła pod komisaryczny niemiecki zarząd i wznowiła produkcję pod nazwą Fabrik Fotochemischer Erzeugnisse (Fabryka Wyrobów Fotochemicznych) „Opta”[6].
Okres PRL
[edytuj | edytuj kod]Po II wojnie światowej zakład prowadził działalność przy ul. Garbary 3 pod zarządem państwowego przedsiębiorstwa „Film Polski”, a od 1946 pod dawną nazwą „Alfa”. Na początku 1948 zatrudnienie w przedsiębiorstwie wynosiło 188 osób[7]. W tym czasie produkował taki sam asortyment jak przed wojną (m.in. płyty szklane: Omega, Ultrapan oraz graficzne) i był jedynym przedsiębiorstwem tej branży, pracującym na potrzeby krajowe. Druga, warszawska, fabryka fotochemiczna została uruchomiona dopiero w 1949 po usunięciu zniszczeń wojennych. Od tego czasu obydwa zakłady, bydgoski i warszawski, nosiły wspólną nazwę „Foton”, lecz uległy specjalizacji. Zakład warszawski zajmował się produkcją materiałów światłoczułych na podłożu przeźroczystym (błony, filmy), a bydgoski papierów, płyt i chemikaliów[4].
Produkcja Bydgoskich Zakładów Fotochemicznych zwiększyła się w ciągu 15 lat (1950-1965) czterokrotnie: papierów fotograficznych do 4,5 mln m², chemikaliów do 900 ton i płyt fotograficznych do 30 tys. m² rocznie. Produkcję prowadzono w oparciu o angielską technologię (licencję na skalę przemysłową wdrożono w 1975 roku)[8]. W tym czasie zakład przeszedł pod kierownictwo Ministerstwa Przemysłu Chemicznego, a dla potrzeb realizacji umowy licencyjnej w 1969 zbudowano nowy kompleks produkcyjny przy ulicy Pięknej 15 na Szwederowie[4].
W połowie lat 60., gdy Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” zaprzestały produkcji barwnych materiałów fotograficznych, pozostałe zapasy komponentów wraz z opracowaną technologią przekazano do Bydgoszczy, gdzie wykorzystano je do opracowania papieru barwnego i zestawu wywołującego „Fotoncolor”[2]. Uruchomiono również laboratorium zajmujące się obróbką tych materiałów dla klientów z całej Polski[4]. Rodzimą technologię udało się pomyślnie opracować wspólnie z Zakładem Fototechniki Politechniki Wrocławskiej, jednak wdrożenie jej do masowej produkcji hamował brak specjalistycznego parku maszynowego, które można było zakupić wyłącznie w krajach kapitalistycznych. W pierwszej kolejności sprowadzono do Bydgoszczy izotopowy miernik grubości emulsji, który wykorzystano dopiero po kilku latach po połączeniu z nowoczesnym agregatem odlewniczym[9].
W 1970 w bydgoskim „Fotonie” uruchomiono zakład doświadczalny dla zabezpieczenia perspektywicznych potrzeb polskiego przemysłu fotochemicznego pod kątem opracowania nowych technologii oraz zaprojektowania potrzebnych do tego maszyn i urządzeń. W 1973 podjęto decyzję o rozbudowie zakładu, który miał zwiększyć produkcję pięciokrotnie[4]. Pod koniec lat 70. w laboratoriach „Fotonu” opracowano dwa rodzaje materiałów negatywowych „Foton Negatyw NB01 i NB04”, które sprzedawano w latach 80. XX wieku[2] Podjęto również produkcję papierów rejestracyjnych przeznaczonych do elektrokardiografii oraz taśm rejestracyjnych prędkości pociągów[8]. Zakład w 1976 roku zatrudniał około 900 pracowników, głównie kobiety[8].
Szczytowy poziom eksportu Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne „Foton” osiągnęły w latach 1960–1968, kiedy około 20% ogólnej produkcji sprzedawano w Indiach, Brazylii i Turcji. W latach 70. XX wieku zasadniczymi kierunkami eksportu stały się Bliski Wschód, Afryka Północna i Ameryka Środkowa. Przed 1985 wysyłano także papier czarno-biały do ZSRR, Szwecji i Stanów Zjednoczonych, a papier do fotografii barwnej do Bułgarii oraz błony fotograficzne na Węgry, do Jugosławii i Ekwadoru. Na przełomie lat 80. i 90. wyeksportowano znaczną ilość papieru do fotografii barwnej wraz z chemikaliami do ich obróbki do ZSRR[10]
Bydgoski Foton należał do Zjednoczenia Przemysłu Organicznego „Organika”, z siedzibą w Warszawie.
Okres III RP
[edytuj | edytuj kod]28 lutego 1992 na skutek przekształcenia zakładu w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa powstał Foton SA[8]. W 1997 większościowym właścicielem pakietu akcji spółki został koncern FOMA Bohemia Hradec Králové z Czech. Po transformacji ustrojowej w latach 90. XX wieku zakład przeżywał trudności z powodu skurczenia rynku fotografii analogowej. Kontynuowano produkcję materiałów dla obrazowej diagnostyki medycznej oraz papierów dla rejestratorów prędkości[8]. Kiedy w XXI wieku niemal cały rynek opanowała fotografia cyfrowa, w firmie zaczęły się poważne problemy. W efekcie tej sytuacji 1 stycznia 2007 spółka została postawiona w stan upadłości[11]. Podobny los spotkał bliźniacze Warszawskie Zakłady Fotochemiczne „Foton”.
W 2007 działalność handlową spółki przejęła firma FOTON-BIS Sp. z o.o. z siedzibą przy ul. Pięknej 13 w Bydgoszczy.
Odniesienia w kulturze
[edytuj | edytuj kod]Na temat kobiet pracujących w fabryce wydanono książkę autorstwa Małgorzaty Czyńskiej i Katarzyny Gębarowskiej[12] „Kobiety Fotonu”[13][14]. W książce znajdują się zapiski mówiące o wyborach zawodowych, sytuacji kobiet w przemyśle, a także o miłościach i małżeństwach zawiązanych w ciemni fotograficznej. Swój głos dołączyły również artystki fotografki – Teresa Gierzyńska, Jolanta Marcolla oraz Natalia LL, które przez kilkadziesiąt lat pracowały na materiałach Fotonu.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Zarządzenie Ministra Kultury i Sztuki z dnia 29 grudnia 1949 r. o utworzeniu przedsiębiorstw państwowych pod nazwą: „Wytwórnia Filmów Dokumentalnych”, „Łódzkie Zakłady Kinotechniczne”, „Warszawskie Zakłady Fotochemiczne”, „Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne”, „Centrala Zaopatrzenia Materiałowego Filmu Polskiego”, „Wytwórnia Filmów Fabularnych” i „Centrala Rozpowszechniania Filmów” (M.P. z 1950 r. nr 10, poz. 97).
- ↑ a b c Polskie aparaty fotograficzne – Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne [online], web.archive.org, 10 marca 2017 [dostęp 2019-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-03-10].
- ↑ Nowości Fotograficzne. 1938, nr 2 (20) – Jagiellonian Digital Library [online], jbc.bj.uj.edu.pl [dostęp 2019-10-12].
- ↑ a b c d e f g h Brakowski Konrad: Bez fotografii ani rusz... [w:] Kalendarz Bydgoski 1973.
- ↑ Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część pierwsza 1920-1939. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 1999. ISBN 83-901329-0-7, s. 77–176.
- ↑ Sudziński Ryszard: Życie gospodarcze Bydgoszczy w okresie II Rzeczypospolitej, [w:] Historia Bydgoszczy tom II część druga 1939–1945. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe. Praca zbiorowa pod red. Mariana Biskupa. Bydgoszcz 2004. ISBN 83-921454-0-2, s. 235–273.
- ↑ Życie gospodarcze miasta 1945-1955 [w:] Historia Bydgoszczy. Tom III. Część pierwsza 1945-1956. Praca zbiorowa. Bydgoskie Towarzystwo Naukowe Bydgoszcz 2015. ISBN 978-83-60775-44-8, str. 199-243
- ↑ a b c d e Kamosiński Sławomir: Miasta przemysłowe dolnej Wisły [w:] Historia polskich okręgów i rejonów przemysłowych. Tom I. Praca pod redakcją Łukasza Dwilewicza i Wojciecha Morawskiego. Polskie Towarzystwo Historii Gospodarczej. Warszawa 2015. ISBN 978-83-942170-1-3, str. 178
- ↑ Kamosiński Sławomir, Przemiany w technice i technologii produkcji, [w:] Sławomir Kamosiński, Mikroekonomiczny obraz przemysłu Polski Ludowej w latach 1950-1980 na przykładzie regionu kujawsko-pomorskiego, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2007, s. 75-179, ISBN 978-83-7177-420-1, OCLC 177361790.
- ↑ Długosz Jerzy: Bydgoskie wyroby znane i cenione za granicą, [w:] Kalendarz Bydgoski 1995.
- ↑ Bydgoskie Zakłady Fotochemiczne Foton | Fabryki w PRL-u [online], web.archive.org, 1 grudnia 2017 [dostęp 2019-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-01].
- ↑ WOMEN BEHIND OR IN FRONT OF THE CAMERA: ON THE MAGIC AND SOUL OF ANALOGUE PHOTOGRAPHY [online], Contemporary Lynx – print and online magazine on art & visual culture, 6 października 2018 [dostęp 2021-11-16] (ang.).
- ↑ Kobiety Fotonu [online], www.fotografistka.pl [dostęp 2021-11-16] (pol.).
- ↑ "Kobiety Fotonu" 🕮 prezentacja książki. [dostęp 2021-11-16].