Chalcedon (minerał)
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
dwutlenek krzemu (SiO2) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
6,5-7 |
| Przełam |
nierówny, muszlowy |
| Łupliwość |
brak |
| Pokrój kryształu |
płytkowe, sferoidalne |
| Układ krystalograficzny |
trygonalny |
| Gęstość minerału |
2,6 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
bezbarwny lub różnokolorowe zabarwienia (szary, sinoniebieski, żółtawy, brunatny) – tworzy wiele różnobarwnych odmian, noszących inne nazwy gemmologiczne lub handlowe |
| Rysa |
biała |
| Połysk |
woskowy, tłusty |
| Współczynnik załamania |
nω1,533 ... 1542 nε1,540 ... 1,551 |
| Inne |
Pleochroizm - brak |
Chalcedon – pospolity, szeroko rozpowszechniony minerał, odmiana skrytokrystalicznej krzemionki (SiO2) o włóknistej strukturze, zbudowanej z kwarcu i moganitu[1]. Nazwa pochodzi od miasta Chalkedon położonego nad Bosforem. Tworzy wiele barwnych odmian o zastosowaniu gemmologicznym.
Właściwości[edytuj | edytuj kod]
Już niewielki wzrost temperatury lub dłużej działające promienie słoneczne mogą spowodować u niektórych odmian zmianę ich barwy z żółtej lub brązowej na czerwoną lub pomarańczową. Przeważnie występuje w formie nerkowatej, groniastej, skorupowej lub naciekowej (stalaktyty). Często tworzy żyły, geody, a niekiedy konkrecje. Jest przeświecający, czasami przezroczysty. Stanowi składnik wielu skał, np. chalcedonitów, jaspisów, lidytów, krzemieni. Niekiedy wykazuje iryzację o charakterze opalescencji. Często zawiera wrostki różnych minerałów, które zmieniają jego barwę, np. miki, chloryty, hematyt, goethyt, chryzokola, minerały ilaste.
Odmiany chalcedonu[edytuj | edytuj kod]
Znanych jest wiele odmian chalcedonu, np. mleczny, żółty lub niebieski, a także noszących własne nazwy, np. agat, agat mszysty, chryzopraz, praz, heliotrop, karneol, onyks, sard, sardonyks, plazma, damsonit.
Występowanie[edytuj | edytuj kod]
Występuje w skałach wulkanicznych – melafirach, bazaltach, ryolitach, andezytach, dacytach. Stanowi produkt wietrzenia serpentynitów, niekiedy powstaje w wyniku przekrystalizowania opalu.
Miejsca występowania: Urugwaj, Brazylia – Rio Grande do Sul, Urugwaj. Indie – Wyżyna Dekan, Bombaj, Arabia Saudyjska, Jemen, Rosja – Kaukaz, Ural, Zabajkale, Sachalin, Kamczatka, Kazachstan, Mongolia, Kanada – Nowa Szkocja, Ontario, USA – Floryda, Oregon, Arizona, Kolorado, Idaho, RPA, Botswana, Słowacja, Islandia, Niemcy, Rumunia.
Polska – okolice Szklar (chryzopraz), Złotoryi i Lwówka (agat), Wałbrzycha (karneol), Inowłódz (chalcedonit spongiolitowy)[2].
Zastosowanie[edytuj | edytuj kod]
Na podstawie wykopalisk archeologicznych wiadomo, że już 8000 lat temu wyrabiano z niego narzędzia. W starożytności wykonywano z niego pieczęcie i portrety (kamee). Jest atrakcyjnym i cenionym kamieniem kolekcjonerskim i ozdobnym, wykorzystywanym do produkcji wyrobów jubilerskich. Znajduje także zastosowanie w mechanice precyzyjnej, jako kamień okładzinowy oraz surowiec do wyrobu moździerzy, kul do młynów kulowych i in.
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Chalcedony. mindat.org. [dostęp 2011-11-07].
- ↑ Kopalnia chalcedonitów Inowłódz. geoturysta.pl. [dostęp 2017-01-07].
Bibliografia[edytuj | edytuj kod]
- Walter Szumann: Kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Alma-Press, 2004. ISBN 83-7020-324-8.
- Nikodem Sobczak: Mała encyklopedia kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: "Alfa", 1986. ISBN 83-7001-030-X.
- Rupert Hochleitner: Minerały i kryształy. Warszawa: Muza S.A., 1994. ISBN 83-7079-281-2.
- Olaf Medenbach, Cornelia Sussieck–Fornefeld: Minerały. Warszawa: Bertelsmann Media, 1996. ISBN 83-7129-194-9.
- Minerały i kamienie szlachetne. Kraków: Horyzont, 2002, seria: Podręczny Leksykon Przyrodniczy. ISBN 83-7311-317-7.
- Kazimierz Maślankiewicz: Kamienie szlachetne. Wyd. 3 popr. i uzup. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1982.
- Michał Sachanbiński: Vademecum zbieracza kamieni szlachetnych i ozdobnych. Warszawa: Wydawnictwo Geologiczne, 1984. ISBN 83-220-0199-1.
- Cally Hall: Klejnoty : kamienie szlachetne i ozdobne. Warszawa: Wiedza i Życie, 1996. ISBN 83-86805-02-1.
- Guillermo Gold Gormaz, Jordi Jubany Casanovas: Atlas mineralogii. Warszawa: Wiedza i Życie, 1992. ISBN 83-85231-10-2.
- Jaroslav Bauer: Skały i minerały : przewodnik. Warszawa: Wydawnictwo Multico, 1997. ISBN 83-7073-050-7.