Altówka

Altówka
wł. *viola*, fr. *alto*
	Klasyfikacja naukowa
	321.322-71 Chordofon złożony
	Klasyfikacja popularna
	instrument smyczkowy
	Skala instrumentu
	Podobne instrumenty
	skrzypce; wiolonczela; kontrabas;

Ten artykuł należy dopracować:

od 2023-09 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny,
od 2011-03 → dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Altówka (wł. viola, skrót: vla.) – muzyczny instrument strunowy z grupy chordofonów smyczkowych. Altówka jest nieco większa od skrzypiec, ma niższy, głębszy i łagodniejszy ton^[1]. Pomimo większych rozmiarów altówkę trzyma się podczas gry tak samo jak skrzypce, opierając ją na ramieniu (po stronie o słabszej lateralizacji). Składa się z podłużnego pudła rezonansowego (w razie potrzeby zaopatrzonego w żeberko) z dwoma otworami w kształcie stylizowanej litery f, gryfu z bezprogową podstrunnicą, zakończonego główką w charakterystycznym kształcie ślimaka. Struny, podparte na mostku (podstawku), napinane są za pomocą stożkowatych naciągów (kołków).

Struny altówki, niegdyś wykonywane z preparowanych jelit zwierzęcych, dziś niemal wyłącznie wykonywane są ze stali lub tworzyw sztucznych z cienką metalową owijką.

Standardowe długości pudeł rezonansowych altówek wynoszą 16" (40,6 cm), 15 1/2" (39,4 cm), (41 cm), (42 cm), (43 cm) – największe mają zastosowanie głównie jako koncertowe.

Instrument ma cztery struny strojone w kwintach do następujących dźwięków (począwszy od najniżej strojonej) – c, g, d¹, a¹ i obejmuje zakres dźwięków od c do a³. Tonacja zazwyczaj w kluczu altowym należącym do grupy kluczy C, wyższe partie często zapisuje się w kluczu wiolinowym z grupy kluczy G.

Technika gry na altówce jest podobna do skrzypcowej, altowiolista gra z nieco większym oparciem. Dłuższa menzura powoduje nieco szerszy rozstaw palców na podstrunnicy niż w przypadku skrzypiec. Smyczek jest nieco dłuższy i nieco cięższy niż w skrzypcach.

Altówka powstała wraz ze skrzypcami w okresie baroku i była używana jako instrument akompaniujący skrzypcom, grający zwykle w rejestrach środkowych, pogłębiając przestrzeń muzyczną. Dopiero współcześnie, wraz z rozwojem sztuki instrumentacji zaczęto traktować altówkę jako samodzielny instrument nadając mu ważniejszą rolę w orkiestrze symfonicznej. Zaczęto też komponować utwory solowe na altówkę.

Kompozycję na altówkę i ich kompozytorzy

Kompozytorzy, których utwory wykorzystują instrument:

Znane kompozycje na altówkę:

Koncerty

Koncert G-dur – Georg Philipp Telemann
Koncert C-dur – Joseph Schubert
Koncert D-dur – Franz Anton Hoffmeister
Koncert D-dur – Carl Stamitz
Koncert C-dur – Johann Baptist Vanhal
Koncert D-dur – Ignaz Pleyel
Koncert F-dur – Alessandro Rolla
Koncert c-moll – York Bowen
Koncert g-moll – Cecil Forsyth
Koncert a-moll – William Walton
Koncert „Der Schwanendreher” – Paul Hindemith
Koncert na altówkę – Béla Bartók
Koncert na altówkę – Grażyna Bacewicz^[2]
Koncert na altówkę – Krzysztof Penderecki^[3]
Koncert na altówkę – Alfred Schnittke
Koncert na altówkę – Sofija Gubajdulina
Koncert-Elegia – Hikaru Hayashi

Sonaty

Sonata Es-dur – Johann Nepomuk Hummel
Sonata d-moll – Michaił Glinka
Sonata c-moll – Luigi Boccherini
Sonata Per La Grand’ Viola – Niccolò Paganini
Sonaty op. 120: f-moll nr 1, Es-dur nr 2 – Johannes Brahms
Sonata C-dur – Dmitrij Szostakowicz
Sonata na altówkę – Arthur Honegger
3 Sonaty na altówkę i fortepian, 4 Sonaty na altówkę solo – Paul Hindemith
Sonata na altówkę – Nikołaj Rosławiec
Sonata Fantastyczna na altówkę i harfę – Arnold Bax

Etiudy, kaprysy

12 Etiud – Franz Anton Hoffmeister
41 Kaprysów op. 22 – Bartolomeo Campagnoli
10 Künstler-Etüden op. 44 – Johannes Palaschko
24 Kaprysy op. 77 – Johannes Palaschko

Inne formy, m.in.:

Harold w Italii op. 16 na altówkę i orkiestrę – Hector Berlioz
Märchenbilder op. 113 – Robert Schumann
Andante e Rondo Ungarese – Carl Maria von Weber
Romance Oubliée – Ferenc Liszt
Elegia op. 30 – Henri Vieuxtemps
Muzyka żałobna – Paul Hindemith
Romans na altówkę op. 85 – Max Bruch
Lachrymae: Reflections on a Song of John Dowland na altówkę i orkiestrę smyczkową op. 48a – Benjamin Britten
Suita na altówkę i orkiestrę – Ralph Vaughan Williams
„Styx” na altówkę, chór i orkiestrę – Gia Kanczeli
„Styx” na altówkę, chór i orkiestrę – Gia Kanczeli
opera „Akhnaten” – Philip Glass

Znani altowioliści:

William Primrose, Lionel Tertis, Rudolf Barszaj, Jurij Baszmiet, Kim Kashkashian, Gérard Caussé, Stefan Kamasa, Tabea Zimermann, Claude Lelong, Nobuko Imai, Jerzy Kosmala, Janusz Pisarski, Ryszard Groblewski, Bjarne Brustad, John Cale, Marek Marczyk, Hatto Beyerle, Piotr Reichert, Lech Bałaban, Hartmut Rohde, Marco Misciagna, Marcin Murawski, Michał Bryła, Ewa Grzywna, Katarzyna Budnik-Gałązka, Volker David Kirchner, Zbigniew Fil

Przypisy

↑ AndrzejA. Chodkowski AndrzejA., Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11390-1, OCLC 34128613 [dostęp 2020-02-14] .
↑ Grażyna Bacewicz. Omówienia utworów. Koncert na altówkę [online], Grażyna Bacewicz - Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp 2021-05-26] .
↑ Krzysztof Penderecki "Koncert na altówkę" [online], Culture.pl [dostęp 2021-05-26] .

Bibliografia

Drobner A. Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków: Polskie Wydawnictwo Muzyczne, 1997, s. 67-69
Encyklopedia Instrumentów Muzycznych Świata, Warszawa: Wydawnictwo Bellona, Oficyna Wydawnicza Rytm, 1996, s. 212-213

Linki zewnętrzne

[1] AndrzejA. Chodkowski AndrzejA., Encyklopedia muzyki, Warszawa: Wydawn. Naukowe PWN, 1995, ISBN 83-01-11390-1, OCLC 34128613 [dostęp 2020-02-14] .

[2] Grażyna Bacewicz. Omówienia utworów. Koncert na altówkę [online], Grażyna Bacewicz - Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp 2021-05-26] .

[3] Krzysztof Penderecki "Koncert na altówkę" [online], Culture.pl [dostęp 2021-05-26] .

[1]

[2]

[3]


Klasyfikacja naukowa
321.322-71 Chordofon złożony
Klasyfikacja popularna
instrument smyczkowy
Skala instrumentu

Podobne instrumenty
skrzypce wiolonczela kontrabas