Fryderyk Habsburg

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
Fryderyk Habsburg-Lotaryński
Friedrich Maria Albrecht Wilhelm Karl Habsburg-Lothringen-Teschen
Ilustracja
Wizerunek herbu
Książę cieszyński
Okres

od 1895
do 1918

Poprzednik

Albrecht Fryderyk Habsburg

Tytularny Książę Cieszyński
Okres

od 1918
do 1936

Następca

Albrecht II Habsburg

Dane biograficzne
Dynastia

Dom Habsbursko-Lotaryński

Data urodzenia

4 czerwca 1856

Data śmierci

30 grudnia 1936

Ojciec

Karol Ferdynand Habsburg

Matka

Elżbieta Franciszka Maria Austriacka

Żona

Izabella von Croÿ-Dülmen

Dzieci

Maria Krystyna
Maria Anna
Maria Henrietta
Natalia Maria
Stefania Maria
Gabriela Maria
Izabella Maria
Maria Alicja
Albrecht II

Odznaczenia
Order Złotego Runa (Austria) Krzyż Wielki Orderu Marii Teresy Krzyż Wielki Orderu Świętego Stefana Członek Zakonu Krzyżackiego Krzyż Mariański Zakonu Krzyżackiego Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie wojny) Krzyż Zasługi Wojskowej (w czasie pokoju) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie pokoju) Medal Zasługi Wojskowej „Signum Laudis” (w czasie wojny) Odznaka za 35-letnią Służbę Wojskową (Austro-Węgry) Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Sił Zbrojnych i Żandarmerii 1898 (Austro-Węgry) Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża Odznaka Honorowa Austriackiego Czerwonego Krzyża Krzyż Wielki Orderu Korony Wirtemberskiej Order św. Andrzeja (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Aleksandra Newskiego (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Orła Białego (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny I klasy (Imperium Rosyjskie) Krzyż Wielki Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja) Wielka Wstęga Orderu Leopolda (Belgia) Order Ernestyński (Saksonia) Order św. Huberta (Bawaria) Kawaler Krzyża Wielkiego Orderu Lwa Niderlandzkiego (Holandia) Order Korony Rucianej (Saksonia) Krzyż Wielki Orderu Świętego Józefa (Toskania) Krzyż Wielki Orderu Orła Czerwonego (Prusy) Łańcuch Orderu Karola III (Hiszpania) Wielka Wstęga Orderu Portretu Władcy (Iran) Baliw Wielkiego Krzyża Honoru i Dewocji Order Orła Czarnego (Prusy) Krzyż Wielki na Łańcuchu Świętego Konstantyńskiego Orderu Wojskowego Świętego Jerzego Krzyż Wielki Orderu Łaźni (Wielka Brytania) Krzyż Wielki Zasługi Wojskowej z Odznaką Czerwoną (Hiszpania) Order Królewski Serafinów (Szwecja) Order Wierności (Badenia) Order Bertholda I (Badenia) Order Sokoła Białego (Saksonia-Weimar) Order Świętych Cyryla i Metodego (Bułgaria) Order Korony Wendyjskiej (Meklemburgia) Krzyż Zasługi Wojskowej (Meklemburgia-Schwerin) Krzyż Zasługi Wojskowej (Meklemburgia-Schwerin) Order Maksymiliana Józefa (Bawaria) Order „Pour le Mérite” Order Wojskowy św. Henryka (Saksonia) Order Wojskowy św. Henryka (Saksonia) Order Zasługi Wojskowej (Wirtembergia) Medal Imtiyaz (Imperium Osmańskie) Medal Imtiyaz (Imperium Osmańskie) Krzyż Wielki Orderu Waleczności (Bułgaria) Friedrich-August Cross - military (Oldenburg) - ribbon bar.png Friedrich-August Cross - military (Oldenburg) - ribbon bar.png Order Domowy Królewski Hohenzollernów z Mieczami na Wojennej Wstędze Order „Pour le Mérite” z Liściem Dębu WarCrossLippe.jpg
Multimedia w Wikimedia Commons

Fryderyk Maria Albrecht Wilhelm Karol Habsburg-Lotaryński (niem. Friedrich Maria Albrecht Wilhelm Karl von Österreich, Herzog von Teschen, ur. 4 czerwca 1856 w Židlochovicach, Morawy, zm. 30 grudnia 1936 w Mosonmagyaróvárze, Węgry) – arcyksiążę austriacki, ostatni habsburski książę cieszyński, marszałek polny, generalny inspektor sił zbrojnych Austro-Węgier, a w latach 1914–1916 ich głównodowodzący.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Jego rodzicami byli arcyksiążę austriacki Karol Ferdynand (1818–1874) z linii cieszyńskiej oraz arcyksiężna Elżbieta Franciszka Maria (1831–1903) z linii węgierskiej. Arcyksiążę Fryderyk miał 5 rodzeństwa: starszego, zmarłego w dzieciństwie brata – Franciszka Józefa oraz młodszych: Marię Krystynę (1858–1929) – królową i regentkę Hiszpanii, Karola Stefana (1860–1933) – dziedzica dóbr żywieckich i kandydata na tron Polski po I wojnie światowej, Eugeniusza Ferdynanda (1863–1954) – ostatniego świeckiego mistrza zakonu krzyżackiego oraz drugą siostrę Marię Eleonorę (ur. /zm. 1864), także zmarłą w dzieciństwie.

Arcyksiążę Fryderyk od wczesnej młodości przygotowywany był do sprawowania funkcji wojskowych, a także do przejęcia ogromnego majątku po stryju – arcyksięciu Albrechcie Fryderyku. Właśnie dlatego zakres jego nauki obejmował m.in. górnictwo, hutnictwo, rolnictwo, a nawet stolarkę. Karierę wojskową rozpoczął w 1874 i szybko awansując. We wrześniu 1889 został komendantem 5 Korpusu i generałem dowodzącym w Bratysławie. Na tym stanowisku 28 kwietnia 1894 został mianowany na stopień generała artylerii[1]. Po śmierci stryja Albrechta w 1895 przejął majątek należący do Komory Cieszyńskiej, a gdy w dziesięć lat później został mianowany generalnym inspektorem armii przeniósł się z Bratysławy do baszty augustiańskiej w Wiedniu. W 1905 został wyznaczony na stanowisko generalnego inspektora wojsk. Od 1907 stał się naczelnym dowódcą cesarsko-królewskiej Obrony Krajowej. 15 listopada 1908 został mianowany na stopień generała piechoty[1]. Po konflikcie z następcą tronu Franciszkiem Ferdynandem, latem 1914 złożył dymisję ze sprawowanych funkcji wojskowych. Jednak już po wybuchu I wojny światowej oraz zabójstwie arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie 28 czerwca 1914 cesarz Franciszek Józef I mianował go głównodowodzącym armii austriackiej. 8 grudnia 1914 został mianowany na stopień marszałka polnego (22 czerwca 1915 otrzymał także tytuł pruskiego generała marszałka polnego)[1]. To właśnie z powodu jego osoby Cieszyn stał się w latach 1914–1916 siedzibą Głównego Sztabu Armii austro-węgierskiej. Po tym jak w 1916 nowy cesarz Karol I przejął dowodzenie nad armią, arcyksiążę Fryderyk stał się jego zastępcą, ale w lutym 1917 został odwołany ze stanowiska.

Po zakończeniu I wojny światowej arcyksiążę Fryderyk stracił swój majątek na terytorium ówczesnej Austrii, zaś jego majątek na Śląsku Cieszyńskim przejęły nowo powstałe państwa: polskie i czechosłowackie. Udało mu się jednak zatrzymać dobra na obszarze Węgier, dokąd wraz z rodziną przeprowadził się w 1921. Tam też 30 grudnia 1936 ostatni książę cieszyński zmarł. Został pochowany w krypcie rodowej kościoła parafialnego w Mosonmagyaróvárze. Przy głównej drodze w Mosonmagyaróvárze umieszczono pomnik przedstawiający siedzącego arcyksięcia na ławeczce.

Za swoje sukcesy na polu ekonomii arcyksiążę uzyskał doktoraty na uniwersytetach w Wiedniu, Pradze, Brnie i Lwowie. To właśnie za jego czasów zakłady hutnicze w Ustroniu, jako pierwsze w Europie, rozpoczęły montaż pługów parowych. Ponadto Fryderyk dał się również poznać jako mecenas sztuki wzbogacając zbiory w „Albertinum” o dzieła Albrechta Dürera czy Rembrandta. Był inicjatorem budowy kaplicy pw. św. Jadwigi Śląskiej na Zadnim Groniu w Wiśle oraz współfundatorem budowy neogotyckiego kościoła pw. św. Bartłomieja w Grodźcu Śląskim (postawionym w latach 1908–1910 z okazji 60. rocznicy panowania cesarza Franciszka Józefa I)[2]. Po narodzinach długo oczekiwanego syna i następcy cieszyńskiego tronu, wybudował na terenie węgierskiego majątku w Albertkázmérpuszta nowy kościół wotywny pw. św. Wojciecha i św. Stefana[3]. Imię arcyksięcia Fryderyka nosił budynek ustrońskiej leśniczówki (niem. Erzherzog. Friedrich’sches Forsthaus), w której obecnie swoją siedzibę ma Nadleśnictwo Ustroń[4] oraz zbudowane w 1895 r. przez członków cieszyńskiej sekcji niemieckiej organizacji turystycznej Beskiden-Verein schronisko turystyczne na szczycie góry Jaworowy (niem. Erzherzog Friedrich-Schutzhaus am Jaworowy)[5].

Żona arcyksięcia Fryderyka – Isabella von Croy-Dülmen
Arcyksiążę Fryderyk Maria Habsburg, główny dowódca austro-węgierskich sił zbrojnych, podczas wizyty w Twierdzy Przemyśl po jej odbiciu w czerwcu 1915

Małżeństwo i dzieci[edytuj | edytuj kod]

Arcyksiążę Fryderyk poślubił 8 października 1878 księżniczkę Izabellę von Croÿ-Dülmen (ur. 27 lutego 1856 w Dülmen, zm. 5 września 1931 w Budapeszcie), z którą miał 9 dzieci:

  • Marię Krystynę (ur. 17 listopada 1879, zm. 6 sierpnia 1962), żonę księcia Emanuela Alfreda zu Salm-Salm
  • Marię Annę (ur. 6 stycznia 1882, zm. 25 lutego 1940), żonę księcia Eliasza Parmeńskiego
  • Marię Henriettę (ur. 10 stycznia 1883, zm. 2 września 1956), żonę księcia Gottfrieda von Hohenlohe-Waldenburg-Schillingsfürst
  • Natalię Marię (ur. 12 stycznia 1884, zm. 23 marca 1898)
  • Stefanię Marię (ur. 1 maja 1886, zm. 29 sierpnia 1890)
  • Gabrielę Marię (ur. 14 września 1887, zm. 15 listopada 1954)
  • Isabellę Marię (ur. 17 listopada 1888, zm. 6 grudnia 1973), żonę księcia Jerzego Franciszka Bawarskiego
  • Marię Alicję (ur. 15 stycznia 1893, zm. 1 lipca 1962), żonę barona Fryderyka Waldbotta von Bassenheim
  • Albrechta II Franciszka (ur. 24 lipca 1897, zm. 23 lipca 1955), męża Ireny Dory Lelbach, następnie Katalin Bocskay de Felsö-Banya i Lidii Georginy Strauss-Dörner.

Ordery i odznaczenia[edytuj | edytuj kod]

Austro-węgierskie[6][7]
Zagraniczne[6][7]

Tytuły[edytuj | edytuj kod]

Był szefem:

  • Węgierskiego Pułku Piechoty Nr 52,
  • pruskiego Pułku Piechoty von Stülpnagela (5. Brandenburskiego) Nr 48,
  • hiszpańskiego Batalionu Strzelców de Figueras Nr 6,
  • bawarskiego 5. Pułku Szwoleżerów (niem. Königlich Bayerisches 5. Chevaulegers-Regiment „Erzherzog Friedrich von Österreich),
  • Pułku Fizylierów Cesarza Austrii i Króla Węgier Franciszka Józefa (4. Wirtemberskiego) Nr 122 (niem. Füsilier-Regiment „Kaiser Franz Josef von Österreich, König von Ungarn” (4. Württembergisches) Nr. 122)[10].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b c Schmidt-Brentano 2007 ↓, s. 130.
  2. ↑ Budowa Kościóła – Parafia rzymskokatolicka pw. św. Bartłomieja, www.parafiagrodziec.pl [dostęp 2022-07-16].
  3. ↑ Infoartnet Kft-, Sacravelo – Sankt-Adalbert-und-Sankt-Stephankirche (Albertkázmérpuszta), sacravelo.eu, 10 lutego 2020 [dostęp 2022-07-16] (niem.).
  4. ↑ Ustroń – Nadleśnictwo Ustroń – stare zdjęcia, mapa, fotopolska.eu [dostęp 2022-07-16].
  5. ↑ Trzyniec (Třinec) – Schronisko górskie „Jaworowy” – stare zdjęcia, mapa, fotopolska.eu [dostęp 2022-07-16].
  6. ↑ a b Erzherzog Friedrich. austro-hungarian-army.co.uk. [dostęp 2015-10-30]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-03)]. (ang.).
  7. ↑ a b The titled nobility of Europe. Londyn: Harrison & Sons, 1914, s. 14–15.
  8. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1918, s. 50.
  9. ↑ Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie. Wiedeń: 1818, s. 52.
  10. ↑ Rocznik oficerski c. i k. Armii i Marynarki Wojennej 1914 ↓, s. 21, 129.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

  • Schematismus für das k.u.k. Heer und für die k.u.k. Kriegsmarine für 1914. Wiedeń: Nadworna i Państwowa Drukarnia, luty 1914.
  • Moritz Landwehr von Pragenau: Geschichte der Stadt Teschen, Würzburg 1976.
  • Śląsk Cieszyński – zarys dziejów, Cieszyn 1998.
  • Biografický Slovník Slezska a Severní Moravy, red. Lumír Dokoupil, Seit 4. (16.), Ostrava 2003.
  • Antonio Schmidt-Brentano: Die k. k. bzw. k. u. k. Generalität 1816-1918. Wiedeń: Austriackie Archiwum Państwowe, 2007.
  • Ostschlesische Porträts. Biographisch-bibliographisches Lexikon von Österreichische-Ostschlesien, Teil 2, Berlin 1996.
  • Erzherzog Friedrich. austro-hungarian-army.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-05-03)].
Władcy Śląska (książęta cieszyńscy)
Cieszyn
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Fryderyk_Habsburg&oldid=69827370”