Gnojnik (Czechy)
49°41′N 18°32′E/49,681111 18,539167
| gmina | |||||
 Barokowy pałac rodziny von Beess Kronsztein | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Kraj | |||||
| Powiat | |||||
| Kraina | |||||
| Starosta |
Miroslav Molin (2010) | ||||
| Powierzchnia |
6,41 km² | ||||
| Populacja (2015) • liczba ludności |
| ||||
| Kod pocztowy |
739 53 | ||||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||||
| Liczba obrębów ewidencyjnych |
1 | ||||
| Liczba części gminy |
1 | ||||
| Liczba gmin katastralnych |
1 | ||||
Położenie na mapie kraju morawsko-śląskiego  | |||||
Położenie na mapie Czech  | |||||
| 49°41′N 18°32′E/49,681111 18,539167
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Gnojnik (cz. ⓘHnojník, niem. Hnoynik, Gnoynik) – wieś w Czechach na Śląsku Cieszyńskim, na Zaolziu.
Według spisu powszechnego z 2001 roku, Polacy stanowili ok. 11,5% mniejszość[2].
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego wydany w latach 1880–1902 notuje nazwę miejscowości pod polską nazwą Gnojnik oraz czeską Hnojník[3].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Gnoynik[4][5][6]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (na tzw. surowym korzeniu), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).
Znajduje się tu barokowy pałac rodziny von Beess Kronsztein z XVIII wieku, przebudowany w XIX wieku, projektu Józefa Kornhäusela oraz empirowy kościół Wniebowzięcia Marii Panny wybudowany w latach 1808–1812. W miejscowej szkole podstawowej od 4 stycznia 1869 do przejścia na emeryturę w 1910 uczył poeta i pedagog Jan Kubisz, autor pieśni „Płyniesz Olzo po dolinie”. Grób Jana Kubisza znajduje się na miejscowym ewangelickim cmentarzu.
Szkoła, w której uczył J. Kubisz (Szkoła Ludowa nr II w Gnojniku), powstała 21 października 1853 jako prywatna ewangelicka szkoła wyznaniowa, do której uczęszczały dzieci z Gnojnika, Trzanowic, Toszonowic i Zawady (w 1870 86 dzieci). Zlokalizowano ją w murowanym parterowym budynku na Poleninach - Kolonii, gdzie funkcjonowała do 1953, czyli przekształcenia w przedszkole. W latach 20., po zlikwidowaniu w Gnojniku Szkoły nr I dla dzieci wyznania katolickiego, w szkole rozpoczęto prowadzić naukę w systemie zmianowym (rano i po południu). Od 1967 w budynku mieszczą się mieszkania prywatne. W szkole uczyli Jan Ostruszka (1853-1868), Jan Kubisz (1869-1910), Paweł Adamus (1910-1921), Paweł Cienciała (1921-1926), Wilhelm Mandrysz (1925/1926), Helena Matey (1926-1930), Paweł Zabystrzan (1926-1933), Jan Kotas (1933-1936), Jan Kołder (1936-1938). Obecnie w miejscowości funkcjonuje Szkoła Podstawowa i Przedszkole im. Jana Kubisza[7].
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Český statistický úřad: Informativní počet občanů v ČR ve všech obcích, v obcích 3. typu a v městských částech. [w:] Počty obyvatel v obcích [on-line]. Ministerstvo vnitra České republiky, 2015-01-01. [dostęp 2015-04-08]. (cz.).
- ↑ Sčítaní lidu, domů a bytů 2001. [dostęp 2010-09-16]. (cz.).
- ↑ Gnojnik w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego Tom II, s. 641.
- ↑ Śląsk Cieszyński w średniowieczu (do 1528). Idzi Panic (redakcja). Cieszyn: Starostwo Powiatowe w Cieszynie, 2010, s. 296. ISBN 978-83-926929-3-5.
- ↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online.
- ↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, „Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis”, Breslau 1889.
- ↑ Tadeusz Grycz: Problemem szkolnictwa jest brak wsparcia autorytetu nauczyciela [online], zwrot.cz, 30 czerwca 2020 [dostęp 2021-10-16] (pol.).