52°33′27″N 21°22′37″E/52,557500 21,376944Gulczewo (powiat wyszkowski)
| ||
 Kościół pw. św. Rocha w Gulczewie | ||
| Państwo |  Polska
| |
| Województwo | mazowieckie | |
| Powiat | wyszkowski | |
| Gmina | Wyszków | |
| Sołectwo | Gulczewo | |
| Liczba ludności (2011) | 511[1][2] | |
| Strefa numeracyjna | 29 | |
| Kod pocztowy | 07-200 | |
| Tablice rejestracyjne | WWY | |
| SIMC | 0522862 | |
Położenie na mapie gminy Wyszków   Gulczewo | ||
Położenie na mapie Polski  Gulczewo | ||
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  Gulczewo | ||
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego  Gulczewo | ||
| 52°33′27″N 21°22′37″E/52,557500 21,376944
| ||
| Strona internetowa miejscowości | ||
Gulczewo – wieś i sołectwo w Polsce w województwie mazowieckim, powiecie wyszkowskim, gminie Wyszków. Wieś leży nad Bugiem w obrębie Doliny Dolnego Bugu. Gulczewo było wzmiankowane w dokumentach już w XIV wieku.
Spis treści
Etymologia nazwy[edytuj | edytuj kod]
W źródłach zaświadczone są następujące warianty nazwy wsi: Gulczevo w XIV wieku; Golczewo 1414–1425, 1456; Golczeuo 1454; Gulczewo 1578; Gólczewo 1783; Gulczewo 1827, 1881. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Golc(z) lub Golec. Postać Gulczewo powstała w wyniku przejścia oL > uL[3].
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Sołectwo Gulczewo położone jest w Dolinie Dolnego Bugu[4]. Graniczy z sołectwami Somianka i Kręgi w gminie Somianka oraz Tulewo w gminie Wyszków. Południową i południowo-wschodnią granicę sołectwa stanowi rzeka Bug[5]. Zabudowania wsi rozrzucone są na znacznym obszarze, a wieś ma trzy części noszące osobne nazwy: część wschodnia to Podrybnie, centralna to Podborze, a południowo-zachodnia to Podkaczelasie[6].
Bug w granicach sołectwa płynie naturalnym, nieuregulowanym korytem, jego szerokość, głębokość i nurt są zmienne w czasie. Wody gruntowe tworzą jeden poziom o lustrze swobodnym, położony w utworach łatwo przepuszczalnych i zależny od opadów atmosferycznych oraz poziomu wody w rzece[4].
Dolina Dolnego Bugu, w której leży Gulczewo, wypełniona jest osadami rzecznymi piaszczystymi, ilastymi i mułowymi[4]. Gleby są słabe, w obrębie tarasu zalewowego Bugu są to mady rzeczne, na tarasie nadzalewowym gleby bielicowe i bielice[4].
Na terenie sołectwa znajdują się znaczne obszary łąk, w tym łęgowych, kilka niewielkich fragmentów lasu, oraz obszary lasu łęgowego[4][5].
Najwyższym punktem w sołectwie jest wierzchołek pagórka w lesie na jego zachodniej granicy, na wysokości 97,7 m n.p.m., a najniższym najdalej w dół rzeki położony punkt brzegu Bugu, na wysokości ok. 81 m n.p.m.[7]
Prehistoria[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się wiele zarejestrowanych stanowisk archeologicznych[4]. Istotne było dokonane przypadkiem w 1969 roku znalezisko dokładnie następnie zbadanego cmentarzyska ciałopalnego, zawierającego groby kultury pomorskiej i kultury grobów kloszowych. Na podstawie analizy ceramiki datowane ono zostało na okresy Hallstatt D i La Tène A. Znaleziono łącznie 6 grobów podkloszowych i jeden zbiorowy grób w obstawie kamiennej. Oprócz tego w bezpośrednim sąsiedztwie znaleziono ślady paleniska o wymiarach 1,20 m na 1,50 m, zinterpretowane jako pozostałości stosu ciałopalnego. Został on pierwotnie ułożony w postaci rusztu z bierwion, których niedopalone resztki się zachowały. Wśród nich znaleziono pozostałości kości młodej osoby[8].
Historia[edytuj | edytuj kod]
Wieś była wzmiankowana w dokumentach z XIV wieku, które wymieniają ją wśród osad podporządkowanych kościołowi w Wyszkowie[4].
Gulczewo leżało w ziemi nurskiej i co najmniej od połowy XV wieku do połowy XVII wieku było w posiadaniu rodziny Gulczewskich lub Gólczewskich herbu Junosza[9]. Źródła wymieniają jej członków jako właścicieli wsi[9]:
- w połowie XV wieku Czesława z Gulczewa i jego syna Jana;
- w 1565 Sebastyana Samuela z Gulczewa;
- w 1578 Jakóba Gulczewskiego, podsędka nurskiego, i Stanisława Gulczewskiego, cześnika nurskiego;
- w 1603 Jana Gulczewskiego, syna Stanisława;
- w 1643 Pawła Gulczewskiego, syna Jana.
W „Spisie szlachty Królestwa Polskiego” z 1851 roku żadna osoba o nazwisku Gulczewski bądź Gólczewski nie występowała[10].
Gulczewo wymienione jest w 1889 roku w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” jako jedna z wsi, które „wchodziły poprzednio w skład dóbr Rybno”; liczyło wówczas 47 gospodarstw, 1441 mórg gruntu i należało do parafii w Wyszkowie oraz do gminy Somianka[11].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.
W rejestrach konserwatora zabytków znajdują się cztery budynki wsi, w większości z początków XX wieku[4].
Współczesność[edytuj | edytuj kod]
Gulczewo należy do utworzonej w 1982 roku parafii św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Wyszkowie w diecezji łomżyńskiej, a we wsi powstał w latach 1984–1986 murowany kościół filialny pw. św. Rocha (konsekracja 1990)[12]. Z okazji 25 rocznicy rozpoczęcia budowy 16 sierpnia 2009 roku odbyła się uroczysta msza z udziałem Stanisława Stefanka[13] i koncert kameralny[14].
Od 2002 roku w miejscowości odbywają się Międzysołeckie Igrzyska Sportowo-Rekreacyjne[15]. W ramach imprezy rozgrywany jest turniej piłki siatkowej oraz konkurencje siłowe i rekreacyjne[16].
W 2005 roku Ludwik Maciąg zapoczątkował tradycję obchodzenia Dni Konia[17], które obecnie składają się z rajdu konnego, pokazów umiejętności jeździeckich i wystawy malarstwa[18].
We wsi do 2011 roku znajdowała się szkoła podstawowa, która została zlikwidowana decyzją Rady Miejskiej w Wyszkowie. Obecnie dzieci z Gulczewa uczęszczają do szkoły rejonowej w Rybnie[19].
20 listopada 2011 zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna w Gulczewie[20], która uzyskała siedzibę w budynku zlikwidowanej szkoły. Pierwsze oficjalne zebranie sprawozdawcze strażaków ochotników odbyło się 17 marca 2013[21], choć brali oni już wcześniej udział w akcjach ratowniczych[22].
Na terenie sołectwa Gulczewo znajdują się jedne z większych obszarów budownictwa letniskowego w gminie Wyszków. Jest ono przemieszane przestrzennie z zabudową mieszkaniową[4].
Znane osoby związane z Gulczewem[edytuj | edytuj kod]
- Ludwik Maciąg (1920–2007) – malarz polski
Zobacz też[edytuj | edytuj kod]
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ Strona polskawliczbach.pl
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Instytut Języka Polskiego PAN: Nazwy miejscowe Polski: historia, pochodzenie, zmiany. Rymut, Kazimierz (red.). T. 3. 1999, s. 437. ISBN 83-87795-45-3.
- ↑ a b c d e f g h i Urząd Gminy Wyszków: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wyszków. 2008. [dostęp 2012-09-30].
- ↑ a b Mapa wsi Gulczewo. [dostęp 2012-10-02].
- ↑ Ortofotomapa Polski. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, 2012-10-07.
- ↑ Mapa rastrowa Polski. Geoportal Polskiej Infrastruktury Informacji Przestrzennej, 2012-10-14.
- ↑ Bolesława Chomentowska. Cmentarzyska kultury pomorskiej na Mazowszu. „Światowit”. 31, s. 189-280, 1970.
- ↑ a b Adam Boniecki: Herbarz polski. T. 7. Skład główny Gebethner i Wolff w Warszawie, 1904, s. 184, 185.
- ↑ Spis szlachty Królestwa Polskiego. Tower Press, 2000 (reprint wydania z 1851), s. 104. [dostęp 2017-08-05].
- ↑ Rybno w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. X: Rukszenice – Sochaczew. Warszawa 1889.
- ↑ Parafia św. Wojciecha BM. Portal Kurii biskupiej w Łomży. [dostęp 2012-09-30].
- ↑ Kalendarium Posługi Pasterskiej Biskupa Łomżyńskiego Stanisława Stefanka. Portal Kurii biskupiej w Łomży. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ Nadbużański Koncert Kameralny. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ Jubileuszowa międzysołecka integracja. Nowy Wyszkowiak. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ X Międzysołeckie Igrzyska Sportowo-Rekreacyjne. Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ Dla jego pamięci tu przyjeżdżamy. Nowy Wyszkowiak. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ Dzień Konia - VII Rajd Konny 27 maja 2012 r.. Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa. [dostęp 2012-10-09].
- ↑ Uchwała nr IX/55/11 Rady Miejskiej w Wyszkowie z dnia 26 maja 2011 r. w sprawie likwidacji Szkoły Podstawowej w Gulczewie. Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego. [dostęp 2012-09-30].
- ↑ Gulczewo ma swoją ochotniczą straż. Tygodnik Informacyjno-Reklamowy "Wyszkowiak". [dostęp 2103-06-22].
- ↑ Zebranie sprawozdawcze OSP Gulczewo. Urząd Gminy Wyszków. [dostęp 2103-06-22].
- ↑ Usuwanie skutków nawałnicy. OSP Lucynów Duży. [dostęp 2103-06-22].
Linki zewnętrzne[edytuj | edytuj kod]
- Gulczewo 1 w Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego. T. II: Derenek – Gżack. Warszawa 1881.
- Mapa Gulczewa w skali 1:10000
- Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa
| ||||||||||
