Przejdź do zawartości

Jacek Bętkowski (1904–1980)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Jacek Bętkowski
Topór
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

18 czerwca 1904
Wadowice

Data i miejsce śmierci

17 kwietnia 1980
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

19201980

Siły zbrojne

Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne
Armia Krajowa

Jednostki

5 Pułk Strzelców Podhalańskich
14 Batalion Strzelców
Grupa Śródmieście Południe

Stanowiska

dowódca kompanii piechoty
dowódca batalionu piechoty
dowódca odcinka

Główne wojny i bitwy

wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa
powstanie warszawskie

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Walecznych (od 1941, dwukrotnie) Srebrny Krzyż Zasługi z Mieczami Srebrny Krzyż Zasługi (II RP)

Jacek Bętkowski, ps. „Topór 2”, „Żbik 2", vel Józef Grabowski (ur. 18 czerwca 1904 w Wadowicach, zm. 17 kwietnia 1980 w Londynie) – podpułkownik piechoty Polskich Sił Zbrojnych, uczestnik walk o niepodległość Polski, uczestnik powstania warszawskiego, więzień niemieckich obozów jenieckich, więzień sowieckich łagrów, cichociemny. Zwykły Znak Spadochronowy nr 4425[1][2].

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się 18 czerwca 1904 w Wadowicach, w rodzinie rzemieślnika Stanisława[3]. Do 7 roku życia mieszkał w Jordanowie. Uczył się w szkole ludowej oraz Państwowym Gimnazjum im. Marcina Wadowity w Wadowicach, tam w 1924 zdał egzamin dojrzałości. W latach 1917 – 1922 działał w Związku Harcerstwa Polskiego. Serdeczny kolega dr Edmunda Wojtyły (1906-1932) starszego brata Karola Wojtyły, późniejszego papieża Jana Pawła II[2].

Jako szesnastolatek ochotniczo wstąpił do Wojska Polskiego i walczył w wojnie polsko-bolszewickiej 1920, m.in. w 201 Pułku Piechoty Dywizji Ochotniczej, dowodzonej przez płk. Adama Koca. Od 30 sierpnia 1924 do 30 czerwca 1925 w Szkole Podchorążych Piechoty w Warszawie, praktyka w 56 Pułku Piechoty oraz Oficerskiej Szkole Piechoty. Podczas przewrotu majowego 1926 w ochronie prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, był świadkiem historycznej rozmowy z Józefem Piłsudskim, 12 maja ok. godz. 17 na moście Poniatowskiego w Warszawie[2]. Jako oficer 11 pułku piechoty, awansowany na stopień podporucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1927[4].

Od 26 września 1927 oficer młodszy 1 kompanii 1 batalionu 11 Pułku Piechoty w Tarnowskich Górach, od 27 listopada 1928 pełnił obowiązki dowódcy 7 kompanii strzeleckiej. Od 4 lutego 1929 w 2 batalionie 11 Pułku Piechoty w Szczakowej, m.in. jako dowódca plutonu w 5 kompanii strzeleckiej. Awansowany na stopień porucznika ze starszeństwem od 15 sierpnia 1929[5] W październiku 1931 ukończył kurs oficerów łączności w Zegrzu. Od 19 marca 1932 dowódca plutonu łączności 11 Pułku Piechoty, od marca 1934 adiutant w 5 Pułku Strzelców Podhalańskich. Awansowany na stopień kapitana ze starszeństwem od 19 marca 1936. W 1938 odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi, od 30 sierpnia 1939 dowódca 1 kompanii 1 batalionu 5 Pułku Strzelców Podhalańskich 22 Dywizji Piechoty Górskiej.[2].

W kampanii wrześniowej dowódca 1 kompanii w batalionie 5 pułku strzelców podhalańskich. 5 października 1939 aresztowany przez milicję sowiecką w Jaremczu. Więziony w Nadwórnej, Stanisławowie, Brygidkach, Przemyślu. Zesłany do gułagu, 16 października 1940 osadzony w łagrze w Starobielsku, od 16 czerwca 1941 w obozach pracy na Kołymie, m.in. w obozie „na 47 km”. Po układzie Sikorski-Majski zwolniony 8 września 1941, następnie 13 września jako komendant jednej z kompanii transportowych statkiem „Dżurma” wypłynął z portu w Madaganie do Władywostoku w transporcie ok. 250 więźniów. Stamtąd pociągiem dotarł do Omska, następnie 9 października do Buzułuku, gdzie wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR. Przydzielony jako adiutant oraz dowódca 3 batalionu 16 Pułku Piechoty 6 Lwowskiej Dywizji Piechoty, od grudnia 1941 jako dowódca 3 batalionu 14 Pułku Piechoty 5 Wileńskiej Dywizji Piechoty. Awansowany na stopień majora 1 grudnia 1941. Od 6 maja 1942 dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców w Iraku. Od 14 października do 30 listopada 1942 uczestnik kursu taktycznego dowódców oddziałów w brytyjskim ośrodku szkoleniowym (Palestyna). Od października 1943 kierownik w Szkole Podchorążych Piechoty[2].

Zgłosił się do służby w kraju. Od 28 października 1943 wyruszył z Bliskiego Wschodu, przez Algier do Włoch. Przeszkolony ze specjalnością w dywersji na kursach specjalnych dla kandydatów na cichociemnych, m.in. na kursie spadochronowym oraz odprawowym w ośrodku wyszkolenia w Ostuni. Zaprzysiężony na rotę ZWZ/AK 14 lutego 1944, przerzucony na stację wyczekiwania Głównej Bazy Przerzutowej w Latiano nieopodal Brindisi. Awansowany na stopień podpułkownika 31 lipca 1944[2].

Skoczył ze spadochronem do okupowanej Polski w nocy 30/31 lipca 1944 w sezonie operacyjnym „Riposta”, w operacji lotniczej „Jacek 1”, na placówkę odbiorczą „Solnica” 110 (kryptonim polski, brytyjskie oznaczenie numerowe pinpoints), w okolicach miejscowości Osowiec, 7 km od Grodziska Mazowieckiego. Razem z nim skoczyli: kpt. Franciszek Malik ps. Piorun 2, por. Stanisław Ossowski ps. Jastrzębiec 2, por. Julian Piotrowski ps. Rewera 2, kpt. Zbigniew Specylak ps. Tur 2, ppor. Władysław Śmietanko ps. Cypr[6].

Do Warszawy dotarł 1 sierpnia ok. 14.00. W Powstaniu Warszawskim, początkowo jako inspektor wyszkolenia Rejonu 3 Obwodu Śródmieście AK, następnie komendant Wojskowej Służby Ochrony Powstania 2 i 3 Rejonu. Od 28 sierpnia był dowódcą odcinka „Topór” w Podobwodzie Śródmieście Południowe, obejmującym teren działania batalionów: „Golski” i „Zaremba”-„Piorun”. Od 2 października dowódca 72 pułku piechoty AK. Odznaczony 26 września osobiście przez p.o. Szefa Sztabu KG AK gen. Leopolda Okulickiego „Kobra”, w czasie inspekcji Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, co zostało potwierdzone rozkazem nr 470 z 29 września 1944 z uzasadnieniem: „za wyjątkową odwagę i poświęcenie podczas walk o Warszawę”[7][2].

Po upadku Powstania w niewoli niemieckiej, w obozach jenieckich: Ożarów, Kostrzyn, Stalag X-B Sandbostel, Oflag VII-A Murnau. 29 kwietnia 1945 uwolniony przez żołnierzy amerykańskich, 25 czerwca 1945 przerzucony do Wielkiej Brytanii, ponownie wstąpił do Polskich Sił Zbrojnych. Od 10 sierpnia w Centrum Wyszkolenia Piechoty w Szkocji, od 28 października w II Korpusie Polskim we Włoszech. Od grudnia 1945 ponownie dowódca 14 Wileńskiego Batalionu Strzelców we Włoszech. Od 6 maja 1947 dowódca 514 jednostki w obozie Nettlebed (hrabstwo Oxfordshire), 16 marca 1948 zrezygnował, ponownie w obozie Oak Lodge. Od 1 marca 1946 do 28 lutego 1949 w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia. Po demobilizacji pozostał na emigracji, pracował m.in. jako robotnik w stalowni „Gardner” oraz w drukarni. Działał w środowisku polonijnym, został wybrany prezesem Koła Cichociemnych w Londynie[2].

Zmarł 17 kwietnia 1980 roku w Londynie. Pochowany na cmentarzu rzymskokatolickim Parafii Świętego Wacława w Radomiu (kwatera 12a/9/1, grób 13412)[8].

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Cichociemni - nazwa, przysięga, znak [online], Cichociemni elita dywersji [dostęp 2024-01-26] (pol.).
  2. a b c d e f g h Teka personalna, 1943–1945, s. 3-45 (pol.), w zbiorach Studium Polski Podziemnej w Londynie, sygn. Kol.023.0009.
  3. Wojskowe Biuro Historyczne - Jacek Bętkowski Kolekcja Akt Personalnych i Odznaczeniowych [dostęp 2022-02-07].
  4. Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928, s. 283.
  5. Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932, s. 114, 541.
  6. Kajetan Bieniecki, Lotnicze wsparcie Armii Krajowej, Kraków: Arcana, 1994, s. 194-200, 424,, ISBN 83-86225-10-6 (pol.).
  7. J. Kreusch, A. K. Kunert, T. Labuszewski (oprac.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. T. IV. Warszawa: 1997, s. 20.
  8. GeoCmentarz [online], 37.28.154.108 [dostęp 2022-02-07].
  9. Komunikat o nadaniu Orderu Odrodzenia Polski. „Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej”, s. 31, Nr 7 z 31 grudnia 1980. 
  10. M.P. z 1939 r. nr 119, poz. 280 „za zasługi w służbie wojskowej”.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]