11 Pułk Piechoty (II RP)

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania
11 Pułk Piechoty
Ilustracja
Odznaka pamiątkowa 11 pp
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1918

Rozformowanie

1939

Nazwa wyróżniająca

Górnośląski(?)[a]

Tradycje
Święto

6 sierpnia[1]

Nadanie sztandaru

1922

Działania zbrojne
wojna polsko-bolszewicka
bitwa pod Starynkami (2 IV 1920)
bitwa pod Ciepielówką (29 V 1920)
bitwa pod Dorohuskiem
bitwa pod Chełmem (11-18 VIII 1920)
bitwa pod Dubienką (14-31 VIII1920)
kampania wrześniowa
bitwa pod Tomaszowem (17–20 IX 1939)
Organizacja
Dyslokacja

Tarnowskie Góry
II bp w Szczakowej

Rodzaj wojsk

piechota

Podległość

XIV BP; 23 DP

11 Pułk Piechoty (11 pp) – oddział piechoty Wojska Polskiego II RP.

Pułk powstał w pierwszych dniach listopada 1918 roku, wywodząc swój początek od zawiązków ochotniczych, zorganizowanych wśród ludności Zagłębia Dąbrowskiego. W latach 1919–1921 wchodził w skład XIV Brygady Piechoty 7 Dywizji Piechoty. Stacjonował w Tarnowskich Górach[2].

Formowanie i zmiany organizacyjne[edytuj | edytuj kod]

Kolebką powstałego pułku była Dąbrowa Górnicza[3], która w tamtym czasie pozostawała pod okupacją austriacką. Zagłębie Dąbrowskie w październiku 1918 roku stanowiło część V Okręgu POW. Jego komendantem był wówczas oficer I Brygady Legionów ppor. Władysław Wąsik. Okręg ten dzielił się na obwody. Drugi obwód posiadał lokalne komendy w Dąbrowie Górniczej na kopalniach „Niemce” i „Kazimierz”. Były tam organizowane potajemnie oddziały z przeświadczeniem, że wybije taka godzina, kiedy trzeba będzie odebrać siłą to, co zostało zabrane przed wiekami. Kiedy ku upadkowi chyliły się państwa centralne, a armie sprzymierzone odnosiły zwycięstwa, Zagłębie Dąbrowskie czekało przygotowane do czynu. Nastąpiło, to 1 listopada 1918 roku. Garstka byłych legionistów i „peowiaków” na czele z ppor. Władysławem Wąsikiem zajęła koszary 13 batalionu strzelców polnych[3]. Przyłączyli się do nich Polacy, którzy służyli w tamtej jednostce oraz ochotnicy. 3 listopada utworzone zostały dwie kompanie strzelców. Jedną tworzyli legioniści i „peowiacy” dowodzeni przez chor. Michała Wieruszewskiego, a drugą byli żołnierze 13 batalionu strzelców[4] i ochotnicy Zagłębia Dąbrowskiego pod dowództwem ppor. Bronisława Rudzińskiego[3]. W tym samym dniu kompanie złożyły ślubowanie przed dowódcą batalionu i garnizonu ppłk. Witoldem Filimowskim[5]. Do Dąbrowy Górniczej przybyła z Ostrowi Mazowieckiej kompania szkoły podoficerskiej Polskiej Siły Zbrojnej zwanej „wermachtem”[3]. Z kompanią przybyli również doświadczeni oficerowie i podoficerowie przejmując dalszą organizację i szkolenie. W oswobodzonym Będzinie, w którym, podobnie jak i w Grodźcu powstały oddziały wojskowe zorganizowane przez wysłane z Dąbrowy Górniczej zawiązki[3]. Pomimo trudności technicznych i warunków politycznych po dwóch i pół miesiącach zostały utworzone dwa bataliony „Dąbrowa Górnicza” i „Będzin”. Każdy miał po cztery kompanie strzeleckie, kompanię ciężkich karabinów maszynowych i pluton konny[3].

27 stycznia 1919 roku ukazał się pierwszy rozkaz dzienny 11 pułku utworzonego z obu batalionów, a podpisany przez jego pierwszego dowódcę ppłk. Witolda Rylskiego[3]. Wspólnie ze swoim następcą (od 5 kwietnia) ppłk. Edwardem Reymanem dokładali starań, aby pułk był na odpowiednim poziomie wyszkolenia. Wiosną 1919 zorganizowano III batalion[4], a także logistykę pułku oraz uruchomiono szkołę podoficerską. Pomimo że różnorodność uzbrojenia i brak regulaminów utrudniały wyszkolenie, to i tak pułk przedstawiał sobą dużą wartość bojową[3]. W grudniu 1919 batalion zapasowy pułku stacjonował w Niepołomicach[6].

Obsada personalna pułku w 1920[7]
Stanowisko Stopień, imię i nazwisko
Dowódca           ppłk Aleksander Zawadzki
Adiutant             ppor. Michał Hoffman
Lekarz   kpt. lek. dr Juliusz Dunaj
Oficer łączności               ppor. Sylwester Chudoba
Kapelan               ks. Antoni Pachnicki
Dowódca taborów pułku             por. Bolesław Sokołowski
Dowódca I batalionu     mjr Aleksander Dłużniakiewicz
Adiutant             ppor. Władysław Niemiec
Dowódca 1 kompanii     ppor. Władysław Dec (ranny)
Dowódca 2 kompanii     ppor. Stanisław Włodarczyk
Dowódca 3 kompanii     por. Franciszek Adamowski (zaginął)
Dowódca 4 kompanii     ppor. Zygmunt Żywocki (szpital)
Dowódca 1 kompanii km por. Józef Szczerbowski
Dowódca 11 batalionu kpt. Franciszek Sobolewski
Lekarz   kpt. lek. dr Juliusz Dunaj
Oficer prowiantowy       ppor. Józef Waydowicz
Oficer rachunkowy         ppor. Karol Rozsypał
Dowódca 5 kompanii     ppor. Izydor Mehl
Dowódca 6 kompanii     ppor. Walerian Pokraka
Dowódca 7 kompanii     ppor. Roman Knauer
Dowódca 8 kompanii     por. Władysław Klass
Dowódca 2 kompanii km N.N.
Dowódca III batalionu mjr Leonard Samborski
Lekarz por. lek. Mieczysław Małachowski
Oficer prowiantowy ppor. Eugeniusz Gedroyć
Dowódca 9 kompanii ppor. Aleksander Idzik
Dowódca 10 kompanii ppor. Franciszek Pytlik
Dowódca 11 kompanii por. Szymon Dudek (zawieszony)
Dowódca 12 kompanii N.N.
Dowódca 3 kompanii km N.N.
Dowódca kompanii technicznej por./kpt. Jan Adamczyk
Lekarz (przydział nieustalony) por. lek. dr Piotr Matera
Lekarz (przydział nieustalony) pchor. podlek. Nikodem Majzner

Walki pułku[edytuj | edytuj kod]

Tereny działań pułku w latach 1919-1920
Pomnik w Będzinie na Placu 3 Maja ku czci poległych żołnierzy 11 pp; 1933
Na straży zachodniej granicy Rzeczypospolitej

Pułk wyszedł ze swojego garnizonu 25 maja 1919 roku na granicę górnośląską[8]. Otrzymał zadanie określone przez dowódcę okręgu generalnego Kielce w następujący sposób:

„Niemcy przygotowują na dzień 27 maja przekroczenie granicy w celach ofensywnych. Nie wdając się w ocenę powyższego kroku zarządza się bezwzględne utrzymanie tajemnicy istotnego celu dokonywanych obecnie przegrupowań, opierając się jedynie na fakcie, że są one dokonywane dla sformowania 7 dywizji piechoty”

Weszły tu w grę czynniki obrony zachodnich rubieży polskich i dalsza praca organizacyjna. Pułk objął odcinek od Koziegłów do Modrzejowa włącznie. Podzielił odcinek na dwa pododcinki, do których przydzielono po jednej baterii (2 i 3 bateria 1 pułku artylerii górskiej) i po jednym szwadronie (3 i 4 szwadrony wojskowej straży granicznej). Pułk pozostał na tym odcinku do 8 czerwca 1919 r., a następnie jako odwód dywizji przeszedł do Żarek. Pobyt w tej miejscowości wykorzystał do dalszej organizacji pułku. Otrzymał francuską broń ręczną, a przybyłymi kompaniami marszowymi uzupełniał stany. Został znacznie podniesiony poziom wyszkolenia i sprawności bojowej, a techniczne i gospodarcze zaopatrzenie pułku poczyniło wielki krok naprzód.

Pułk wyszedł po raz wtóry na granicę górnośląską z zadaniem jak poprzednio i zajął odcinek od Rudnika Wielkiego do Siedlca (I i II batalion), a III batalion został chwilowo wyłączony z pułku i przeszedł do dyspozycji dowódcy XIII Brygady Piechoty w rejon Herb[8]. Pułk do 1 września pozostał w takim ugrupowaniu, a następnie przeszedł na linię kolejową CzęstochowaKraków. Transportami kolejowymi został przewieziony jako odwód frontu południowo-zachodniego[4] w rejon Zatora, Spytkowic i Ryczowa.

Po miesięcznym pobycie, podczas którego szkolono żołnierzy i uzupełniano broń maszynową, odszedł na linię demarkacyjną polsko-czeską i 4 października zajął odcinek od Mostów na przełęczy Jabłonkowskiej do granicy niemieckiej w Czerwinie przy ujściu Olzy do Odry[8]. Pułk utworzył tam trzy zgrupowania: pododcinek północny – frysztacki, środkowy – cieszyński i południowy – jabłonkowski. Celem ich było zamknięcie pasa demarkacyjnego oraz ewentualna obrona przed napadem Czechów. Poza strzeżeniem granicy pułk stał się pionierem polskiej myśli i ducha u miejscowej ludności. Przygotował w ten sposób podłoże do przyszłego plebiscytu[8]. Wysiłek ten nie był wcale mniejszy od samej służby, która była bardzo ciężka podczas ostrej zimy i fatalnych warunków.

Chrzest bojowy pułku na froncie wołyńskim

Pobyt w Równem
2 lutego pułk przekazał odcinek na linii demarkacyjnej milicji śląskiej[9]. Po zebraniu się wszystkich batalionów w rejonie Białej, pułk przegrupował się marszem pieszym do Krakowa. W tym czasie dowództwo pułku objął mjr Aleksander Zawadzki[10]. W Krakowie pozostał kilka dni w czasie których uzupełniał braki, a następnie został przewieziony transportem kolejowym na front przeciwsowiecki. Poszczególne bataliony zostały wyładowane w Równem 28 lutego, gdzie pułk pozostał jako odwód frontu wołyńskiego[9]. I batalion odszedł 24 marca do Korca do dyspozycji 7 DP. Postój w Równem wykorzystano do podniesienia zdolności bojowej pułku. Wykonano również w tym czasie dwa wypady na tyły nieprzyjaciela celem uzyskania informacji o jednostkach rosyjskiej armii i niedopuszczenia do ich koncentracji.

Wypad na Staryki i Czernicę

1 kwietnia 1920 roku o 23:00 została wysłana grupa wypadowa składająca się z II i III batalionu oraz kompanii ckm pod dowództwem mjr. Zawadzkiego[9]. Wyruszyła ona z rejonu Zwiahla[11] osłaniając batalion 26 pp. Omijając pozycje nieprzyjaciela i maszerując polnymi drogami oraz mokradłami, o świcie 2 kwietnia bataliony pułku osiągnęły rejon na wschód od wsi Staryki i Czernica. Zaatakowały wspomniane wsie zajmując je po krótkiej walce. W ręce pułku wpadła cała bateria z zaprzęgiem, 13 karabinów maszynowych i około 200 jeńców[12]. Pułk wycofał się przez Dulsk za Słucz w rejon stojących tam polskich placówek. Do Zwiahla pułk wkroczył z maszerującymi przed nim jeńcami i zdobytą baterią[9]. Dumny ze swoich żołnierzy dowódca w rozkazie dziennym napisał:

„Dzień 2 kwietnia 1920 roku złotemi głoskami zostanie zapisany na kartach dziejów 11-go pułku piechoty. Po raz pierwszy bowiem pułk, darzony zaufaniem przełożonych dowództw, pod Czernicą, Starykami i Chulskiem dowiódł, że żołnierz polski jest zawsze nieustraszony w walce z wrogiem swojej Ojczyzny. Świetne zwycięstwo okryło pułk nasz sławą i rozniosło nasze imię we wszystkie zakątki naszej ziemi. Dumny czując się, że stoję na czele takiego bohaterskiego pułku podziwiam odwagę i męstwo wszystkich swych podwładnych i wierzę, że wieniec sławy zdobyty na polach Czernicy przyozdobi się w najbliższej przyszłości nowymi wawrzynami. Wszystkim oficerom i szeregowym biorącym udział w tej akcji składam serdeczne podziękowanie za złożone dowody zapału i męstwa. Imiona zaś tycz, którzy życiem okupili to zwycięstwo pomieszczone będą w historji pułku, niechaj ich przelana krew stanie się bodźcem dla innych do dalszych laurów zwycięstwa. Cześć ich pamięci!”

W dniu następnym, w niedzielę Wielkanocną, do zgromadzonego w Równem pułku przemówił dowódca frontu gen. Listowski. Podziękował za wspaniały czyn wznosząc po raz pierwszy okrzyk na cześć pułk za jego bohaterstwo. Był to chrzest bojowy pułku[9].

Wypad na Tupalce i Kropiwnę
8 kwietnia 1920 roku I batalion wraz z kompanią techniczną tworzył lewą kolumnę grupy wypadowej ppłk. Hermana. Wyszedł ze Zwiahla i przeszedł na tyły sowieckich oddziałów. Zajął wieś Tupalce, w której rozbił zgrupowane tam oddziały nieprzyjaciela. Następnie osłaniając odwrót całej grupy z rejonu Kropionej, zdobył 3 ckm-y, kilkadziesiąt karabinów, dwa wozy z amunicją, kancelarię pułkową oraz 40 jeńców[9].

Ofensywa na Ukrainie
W pierwszej połowie kwietnia Naczelny Wódz Polski Marszałek Józef Piłsudski czynił przygotowania do ofensywy na Ukrainę. Jej celem było uprzedzenie spodziewanej ofensywy sowieckiej oraz stworzenie samodzielnej Ukrainy[9]. Na froncie wołyńskim nastąpiły przegrupowania. Pułk w składzie macierzystej dywizji wszedł do grupy gen. Śmigłego-Rydza. Zadaniem grupy było zajęcie Kijowa. 24 kwietnia oddziały polskie rozpoczęły natarcie.

I batalion wyruszył z Ćwikli, ponieważ został tam przegrupowany z Korca, a reszta pułku ruszyła ze Zwiahla po przybyciu tam z Równego. Maszerowano po trasie Serby-Andrzejewicze-Antonówka-Horoszki-Toporyszcze do Radomyśla osiągając go 28 kwietnia. Marsz został wykonany sprawnie i szybko[9]. Bez I batalionu, pułk maszerował dalej przez Jurówkę-Korostysze-Szaforostówkę-Iwnicę-Zarubińce-Wielkie Lisowce i 9 maja dotarł do Chwastowa. W tym samym czasie przybył również I batalion. Pułk stanowił tam odwód 2 Armii[4]. 7 DP została przegrupowana pod Białą Cerkiew. Podczas pobytu w Chwastowie, pułk zabezpieczał tyły dywizji i ochraniał linie kolejowe[9].

Walki w obszarze Białej Cerkwi
W ostatnich dniach maja nieprzyjaciel wykazywał większą działalność bojową. 11 pułk rozkazem dowódcy 7 DP został skierowany w rejon Białej Cerkwi. Nocą z 28 na 29 maja przeszedł do Połogów i wykonał kontratak, zajmując wsie Ostryjki i Błażczyńce, a po ciężkiej walce również Ciepielówkę i Mołodecką oraz stację kolejową Sucholasy[9]. Dawna linia frontu została przywrócona i obsadzona przez 26 pp. Pułk został wycofany do Pieszczanej i stanowił odwód dywizji. Przebywał tam do 30 maja, a następnego dnia przeszedł do Białej Cerkwi. 31 maja nieprzyjaciel zajął Ciepielówkę i Mołodecką. Na linię frontu został przewieziony wozami I batalion, który uderzył na przeciwnika odzyskując obie miejscowości. Ścigał nieprzyjaciela w kierunku na Uzień. Przez następny dzień pozostawał na zajętym odcinku i dopiero 2 czerwca powrócił do Białej Cerkwi. 1 czerwca III batalion pułku przeprowadził wypad na Olszankę i zajął ją ponosząc przy tym ciężkie straty[9]. Licząc się z możliwością uderzenia nieprzyjaciela na Białą Cerkiew od zachodu, III batalion powrócił 2 czerwca do pułku, a z Chodorowa została ściągnięta 2 kompania.

5 czerwca armia konna Budionnego przedarła się pod Samhorodkiem przez front polski i szybkim marszem skierowała się na głębokie tyły wojsk polskich w rejon Berdyczowa i Żytomierza. Ponieważ zachodziła możliwość odcięcia Polakom drogi odwrotu z Kijowa, dowódca 7 Dywizji Piechoty nakazał pułkowi przejść do Wasilkowa i osłaniać od wschodu i południa drogi odwrotowe z Kijowa. Pułk otrzymał rozkaz do odwrotu[9].

Walki odwrotowe
11 czerwca pułk rozpoczął działania odwrotowe. W Wasylkowie 5 i 7 kompania, osłaniając odwrót kolumny sił głównych stoczyła zwycięską potyczkę z oddziałem sowieckiej kawalerii. Po trzech dniach marszu pułk stanął w okolicy Radomyśla nad rzeką Teterew. 14 czerwca ruszył dalej kierując się do Uszomira nad Uszą. W czasie marszu pod Torczynem i Horbułowem pułk uczestniczył w rozbiciu dywizji jazdy Budionnego. W Uszomirze stacjonował od 18 do 21 czerwca, a następnie wycofał się w kierunku na Olewsk.

W okolicy Zamysłowicz zostały zatrzymane I i II batalion pułku, które wraz z 27 pp stoczyły w dniach 24 i 25 czerwca zacięty bój pod Rudnią Radowelską powstrzymując chwilowo gwałtowny napór nieprzyjaciela[9]. 27 czerwca przeszedł pułk nad rzekę Uborć, gdzie organizował obronę. 30 czerwca brał udział w demonstracyjnym natarciu na Wolarkę i Zamysłowicze, którego celem było związanie sił nieprzyjacielskich i niedopuszczenie ich do przesunięcia się w kierunku południowym. Od 5 lipca pułk cofał się, a 8 lipca o świcie osiągnął okolice Sarn. Po jednodniowym odpoczynku maszerował przez Kryczylsk nad Horyniem i do Czartoryska nad Styrem dotarł 11 lipca o świcie. I i II batalion zajęły odcinek od kościoła w Czartorysku do Nowosiółek, a III batalion stanowił odwód pułku. 26 lipca pułk cofał się ze Styru nad Stochów w rejon Kaszówki i Podryża, gdzie stoczył szereg walk z nieprzyjacielem. 2 sierpnia zatrzymał się chwilowo w okopach, a następnie wycofał się nad Bug. Tu wiązał siły przeciwnika i tym samym przyczynił się pośrednio do zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej[9].

Walki nad Bugiem

Nadchodził nowy okres walk. Prowadzone były zebranymi oddziałami, zamykającymi drogi przypuszczalnych uderzeń nieprzyjaciela. Wobec takiego rozwoju sytuacji, pojedyncze bataliony pułku wchodziły w skład grup uderzeniowych, formowanych doraźnie w zależności od potrzeb. W rejon Dorohuska nad Bugiem pułk przybył 5 sierpnia o świcie[13]. Na przedmościu pozostał II batalion, natomiast reszta pułku rozlokowała się w rejonie stacji kolejowej. 6 sierpnia III batalion zastąpił II na przedmościu i wspólnie z przydzielonymi kompaniami mostowymi przystąpił do jego umocnienia. Nieprzyjaciel uderzył około godz. 13.00 na przedmoście, zajął je spychając batalion na mosty i do rzeki. Nieprzyjaciel przeszedł na zachodni brzeg Bugu, ale bataliony I i II powstrzymały jego uderzenie i kontratakiem odrzuciły go za rzekę[13]. Bój pod Dorohuskiem miał ważne znaczenie operacyjne, a chcąc uwiecznić pamięć tego boju, żołnierze 11 pp obrali sobie 6 sierpnia jako dzień święta pułkowego[4].

W nocy z 8 na 9 sierpnia pułk na rozkaz dowódcy dywizji przeszedł do Chełma[13]. W tym czasie I batalion odpierał ataki nieprzyjaciela, a II batalion przeprowadził wypad w kierunku północnym w celu oczyszczenia tego obszaru z podjazdów wroga. Naczelny Wódz zarządził przegrupowanie do decydującej bitwy pod Warszawą. 7 DP, w skład której wchodził pułk, miała osłaniać prawe skrzydło „grupy uderzeniowej”, która nacierała znad Wieprza w kierunku północnym i miała wyjść na tyły głównych sił sowieckich. 13 sierpnia zostało wykonane przeciwnatarcie dywizji w wyniku, którego pułk powrócił nad Bug w rejon Dorohuska. Pułk zmieniał ciągle swoje miejsca cofał się lub uderzał na oddziały wroga i rozbijał je. Spełnił w ten sposób swoje zadanie osłony koncentracji i rozstrzygającego natarcia „grupy uderzeniowej”.

Bitwa komarow 1920.png

Do ważniejszych czynów pułku w tym okresie należy zaliczyć: – działanie I batalionu od 17 do 21 sierpnia w grupie płk Olszyny-Wilczyńskiego w rejonie Strachosławia i Lipinek; 19 sierpnia odparcie przez II batalion nieprzyjacielskiego natarcia na Turkę; 21 sierpnia natarcie i zajęcie Husynnego przez II batalion; w dniach od 24 sierpnia do 3 września walki I batalionu w rejonie Starosiela i Rudki oraz 3 września odparcie przez III batalion nieprzyjacielskiego natarcia na Husynne. W tym czasie armie dowodzone przez naczelnego Wodza ruszyły znad Wieprza i rozbiły główne siły sowieckie pod Warszawą. Spowodowały również ogólną kontrofensywę Polaków[13].

Ofensywa na Wołyń

11 września 3 Armia przeszła Bug i przystąpiła do ofensywy. Na drodze marszu 11 pp nie dochodziło do poważniejszych walk. Pułk przekroczył rzekę pod Świerzem i maszerował przez Zapole-Wygnankę-Kukuryki-Horodyszcze i Grządki dochodząc 14 września do Kowla. Pozostał tam do 16 września. W dniu tym kontynuował marsz przez Radoszyn-Mielnicę-Kaszówkę-Maniewicze i 22 września przybył do Czartoryska. 28 września nastąpił dalszy marsz przez Police-Romeyki w rejon Kryczylska nad Horyniem, a 13 października w rejon Sarn. 17 października otrzymał pułk wiadomość o zawarciu rozejmu i zaprzestaniu działań z dniem 18 października oraz przejściu w rejon wsi Rokitna, Ośnicka i Rudni Staryki, do których dotarł w dniu nakazującym zaprzestania działań.

Kawalerowie Virtuti Militari[edytuj | edytuj kod]

Order Virtuti Militari
Żołnierze pułku odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari za wojnę 1918-1920[14]
szer. Józef Bartocha szer. Stanisław Barajkiewicz kpr. Franciszek Brocki
plut. Ignacy Danieluk por. Władysław Dec plut. Józef Drobik
szer. Józef Dudłak szer. Eugeniusz Dzierżek kpt. Michał Hoffman
kpt. Aleksander Idzik sierż. Leon Kanzal kpr. Kazimierz Kupiszewski
ppor. Walenty Łaskuda por. Longin Latawiec sierż. Wincenty Maciejewski
sierż. Józef Majęcki kpt. Jan Masłon szer. Feliks Mistowicz
por. Karol Pająk por. Walerian Pokraka sierż. Józef Siekierka
mjr Franciszek Sobolewski por. Bolesław Sokołowski kpt. Stanisław Włodarczyk
sierż. Piotr Zadęcki szer. Jan Ziółkowski

Pułk w okresie pokoju[edytuj | edytuj kod]

23 DP w 1938.jpg

Pułk zakończył działania bojowe i rozpoczął nowy okres. Stanął na straży wschodniej granicy wytyczonej również jego krwią i bagnetami. Jego plutony zostały rozlokowane na odcinkach po wsiach zniszczonych wojną i niedostępnych wśród ciężkiej zimy pełniąc służbę ofiarnie w ciągłym pogotowiu. Pułk zajmował początkowo odcinek linii rozejmowej osiągniętej w końcowej fazie walk przez wojska polskie, a 2 grudnia został cofnięty o 15 kilometrów na zachód od przyszłej linii granicznej jak nakazywała uchwała konferencji pokojowej w Rydze. Jeden batalion pozostawał na kordonie, a dowództwo pułku z dwoma batalionami zostały zakwaterowane w Sarnach. Pracował pułk w tym czasie nad zreorganizowaniem oddziałów i ich wyszkoleniem, wchodząc powoli w tryb życia pokojowego.

W dniach od 2 do 7 kwietnia 1921 roku, wydzielony z pułku półbatalion zajął obszary przyznane Polsce. Stosunek wojska do ludności cywilnej podczas pobytu pułku w Sarnach był dodatni co miało uspokajający wpływ na rozjątrzone umysły. Z tamtego okresu wspomnieć należy o zorganizowanym osadnictwie wojskowym, do którego walnie przyczynił się pułk idąc organizatorom na rękę przydzielając sprzęt taborowy i konie. W dniach 21 i 22 kwietnia bataliony zostały załadowane na transport kolejowy w Sarnach i pułk został przetransportowany do Zagłębia Dąbrowskiego jako swojego garnizonu, gdzie był witany z entuzjazmem przez społeczeństwo.

W dwudziestoleciu międzywojennym stacjonował w garnizonie Tarnowskie Góry na terenie Okręgu Korpusu Nr V[15] (II batalion był detaszowany w Szczakowej)[16]. Od 1921 roku pułk wchodził w skład 23 Górnośląskiej Dywizji Piechoty[15].

Na podstawie rozkazu wykonawczego Ministerstwa Spraw Wojskowych do Departamentu Piechoty o wprowadzeniu organizacji piechoty na stopie pokojowej PS 10-50 z 1930 roku, w Wojsku Polskim wprowadzono trzy typy pułków piechoty. 11 pułk piechoty zaliczony został do typu III pułków piechoty o stanach zbliżonych do wojennych. Na czas wojny przewidywany był do działań osłonowych. Corocznie otrzymywał około 1010 rekrutów. Jego obsadę stanowiło 68 oficerów i 2200 podoficerów i żołnierzy[17].

Obsada personalna i struktura organizacyjna w marcu 1939[18][b]
Dowództwo, kwatermistrzostwo i pododdziały specjalne
dowódca pułku płk dypl. Henryk Gorgoń
I zastępca dowódcy vacat
adiutant kpt. Antoni Gibliński
starszy lekarz mjr dr Longin Konachiewicz
młodszy lekarz por. lek Tadeusz Kowalski
oficer placu Tarnowskie Góry kpt. adm. (piech.) Aleksander Rycerski
II zastępca dowódcy (kwatermistrz) mjr Roman Garbarczyk
oficer mobilizacyjny kpt. adm. (piech.) Józef Jan Gniza
zastępca oficera mobilizacyjnego kpt. adm. (piech.) Antoni Kazimierz Otrębski
oficer administracyjno-materiałowy kpt. Stanisław Wołodko
oficer gospodarczy kpt. int. Bernard Jasiński
oficer żywnościowy chor. Zygmunt Augustyn
oficer taborowy[c] kpt. tab. Stanisław V Kozłowski
kapelmistrz por. adm. (kapelm.) Jan Nowacki
dowódca plutonu łączności por. Franciszek Mitera
dowódca plutonu pionierów por. Kazimierz Nowosławski
dowódca plutonu artylerii piechoty por. art. Lucjan Ganowicz
dowódca plutonu ppanc. por. Zygmunt Minakowski
dowódca oddziału zwiadu por. Karol Jakub Szybist
I batalion
dowódca batalionu ppłk Antoni Cieszkowski
dowódca 1 kompanii kpt. Franciszek Ciepiela*[d]
dowódca plutonu ppor. Jan Partyka
dowódca 2 kompanii kpt. Godzimir Jarosiewicz
dowódca plutonu por. Stanisław Zygmunt Spałek
dowódca plutonu ppor. Józef Czuma
dowódca 3 kompanii por Jan Stanisław Oziębłowski
dowódca plutonu ppor. Wiktor Łukasik
dowódca plutonu ppor. Benedykt Jan Przybyłek
dowódca 1 kompanii km kpt. Czesław Cyryl Śleziak
dowódca plutonu ppor. Stanisław Zbigniew Janczykowski
II batalion
dowódca batalion ppłk Julian Sosabowski
adiutant dowódcy batalionu kpt. Mieczysław Marian Jezierski
pomocnik dowódcy batalionu ds. gospodarczych kpt. adm. (piech.) Józef Marcin Wasilewski
lekarz batalionu por. lek. Aleksander Surdacki
dowódca 4 kompanii por. Jan Janowski
dowódca plutonu ppor. Konstanty Józef Kempa
dowódca 5 kompanii kpt. Mieczysław Chmiel
dowódca plutonu ppor. Stanisław Tatarzyn
dowódca plutonu ppor. Alfred Stokowy
dowódca 6 kompanii kpt. Stefan Franciszek Jędrzejowski
dowódca plutonu ppor. Józef Lechowicz
dowódca plutonu ppor. Ludwik Ziemba
dowódca 2 kompanii km por. Edward Marian Madej
dowódca plutonu por. Czesław Strzelecki
dowódca plutonu ppor. Zbigniew Stanisław Jerzy Klepaczko
III batalion
dowódca batalionu mjr Stanisław Jan Karolus
dowódca 7 kompanii por. Adam Ludwik Miszczuk
dowódca plutonu por. Roman Leopold Drozdowski
dowódca 8 kompanii kpt. Stanisław Stobiecki
dowódca plutonu por. Makary Mieczysław Siciński
dowódca plutonu por. Franciszek Michał Witkowski
dowódca 9 kompanii por. Jan Czesław Wilczyński
dowódca plutonu por Franciszek Duda
dowódca plutonu ppor. Anatol Dawgiałło-Chmorowicz
dowódca plutonu ppor. Bolesław Wojciech Pawłowski
dowódca 3 kompanii km kpt. Antoni Jahołkowski
dowódca plutonu por. Adolf Jan Masłowski
dowódca plutonu ppor. Witold Tadeusz Świderski
IV batalion
dowódca batalionu mjr Mikołaj Tomasik
adiutant dowódcy batalionu por. Januariusz Witold Jaglarz
dowódca 4 kompanii km kpt. Jan Nepomucen Tyliński
dowódca plutonu por. Józef Eugeniusz Preizner
dowódca plutonu ppor. Stefan Zbigniew Baran
dowódca 5 kompanii km kpt. Michał Bielański
dowódca plutonu por. Jerzy Franciszek Czarnecki
dowódca plutonu por. Kazimierz Kurkowski
na kursie por. Henryk Czechowski
na kursie por Jozef Stanisław Lizak
na kursie por Stanisław Wodejko
Dywizyjny Kurs Dla Podoficerów Nadterminowych 23 DP
dowódca kpt. Franciszek Ciepiela (*)
dowódca plutonu por. Leon Fertała
dowódca plutonu por Roman Stanisław Paszyński
11 Obwód Przysposobienia Wojskowego „Tarnowskie Góry” (przy 11 pp)[21]
kmdt obwodowy PW mjr adm. (piech.) Franciszek I Książek (*)
kmdt powiatowy PW Tarnowskie Góry kpt. adm. (piech.) Ludwik Slosarczyk (*)
kmdt powiatowy PW Będzin kpt. adm. (piech.) Władysław Andrzej Nowakowski (*)

Pułk w kampanii wrześniowej[edytuj | edytuj kod]

W kampanii wrześniowej 1939 pułk walczył w składzie macierzystej dywizji.

Pułk walczył w składzie 23 Górnośląskiej DP
Bitwa tomaszow lub 1.png
Struktura organizacyjna i obsada personalna we wrześniu 1939
Dowództwo
dowódca płk dypl. Henryk Gorgoń
I adiutant kpt. Antoni Gibliński
kpt. Godzimir Jarosiewicz[22]
II adiutant ppor. Przybyłko
kwatermistrz mjr Roman Garbarczyk
I batalion
dowódca mjr Stanisław Dardziński
mjr Stanisław Bardziński[22]
adiutant ppor. rez. Henryk Kuźniak
lekarz ppor. rez. lek. Józef Maćkowski (poległ 4 IX)
dowódca 1 kompanii strzeleckiej kpt. Franciszek Ciepiela
II batalion
dowódca mjr Stanisław Jan Karolus
lekarz por. lek. Tadeusz Kowalski (poległ)
dowódca 4 kompanii strzeleckiej por. Jan Janowski
III batalion
dowódca mjr Jan Bajtlik
adiutant ppor. rez. Witold Świderski
dowódca 7 kompanii strzeleckiej por. Roman Drozdowski
Pododdziały specjalne
dowódca kompanii zwiadowczej por. Franciszek Duda
dowódca kompanii przeciwpancernej por. Zygmunt Minakowski † 7 IX 1939
por. Czesław Strzelecki[22]
dowódca plutonu artylerii piechoty por. Lucjan Ganowicz
szef plutonu artylerii piechoty sierż. Józef Kałaga
dowódca plutonu pionierów por. Stanisław Wodejko
dowódca plutonu łączności por. Franciszek Górski
dowódca plutonu przeciwgazowego NN

Symbole pułku[edytuj | edytuj kod]

Sztandar
 Osobny artykuł: Polskie sztandary wojskowe.

Pierwsza chorągiew pułku została ofiarowana w styczniu 1919 roku przez kobiety należące do dąbrowskiej organizacji POW stacjonującej w Dąbrowie Górniczej. Wręczenie jej odbyło się bez oficjalnych uroczystości, a przechowywana była w batalionie zapasowym.

Drugą chorągiew wykonaną przez firmę Wabińskiego w Warszawie według obowiązujących wzorów, pułk otrzymał w grudniu 1922 roku. Głównymi inicjatorami tego daru byli: dyrektor kopalni węgla „Czeladź”, inż. B. Markiewicz i dyrektor kopalni węgla „Niemce” inż. H. Sągajło. 9 grudnia 1922 roku[23], w Tarnowskich Górach, gen. broni Stanisław Szeptycki wręczył pułkowi chorągiew ufundowaną przez przemysłowców Zagłębia Dąbrowskiego[16]. Na lewej stronie płachty sztandarowej zostały wyhaftowane nazwy najważniejszych bojów, stoczonych przez pułk. W czterech rogach umieszczono wizerunek św. Barbary[4].

Odznaka pamiątkowa

Zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 35, poz. 379 z 14 grudnia 1928 roku. Odznaka ma kształt równoramiennego krzyża pokrytego granatową emalią, ze złoconą krawędzią o zaokrąglonych końcach ramion. Na poziomych ramionach krzyża wpisano numer i inicjały 11 PP. Na krzyż nałożony jest srebrny orzeł państwowy wz. 1927 z koroną, szponami i dziobem w kolorze złotym. Dwuczęściowa – oficerska, wykonana w srebrze lub w tombaku srebrzonym i złoconym, emaliowana, orzeł łączony dwoma drutami. Wymiary: 37x37 mm. Wykonanie: Józef Michrowski – Warszawa[24].

Żołnierze pułku[edytuj | edytuj kod]

 Z tym tematem związana jest kategoria: oficerowie 11 Pułku Piechoty (II RP).
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku (od 1938 roku – I zastępca dowódcy)
II zastępca (kwatermistrz)

Żołnierze 11 pułku piechoty – ofiary zbrodni katyńskiej[edytuj | edytuj kod]

Biogramy ofiar zbrodni katyńskiej znajdują się między innymi w bazach udostępnionych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego[34] oraz Muzeum Katyńskie[35][e][f].

Nazwisko i imię stopień zawód miejsce pracy przed mobilizacją zamordowany
Czerwiński Stanisław ppor. rez. student ASP Kraków Katyń
Kucewicz Eugeniusz por. rez. naczelnik Izby Skarbowej w Będzinie Katyń
Kulikowski Jan ppor. rez. Ubezpieczalnia Społeczna w Ciechanowie Katyń
Kwiatkowski Marian ppor. rez. magister Katyń
Lasoń Lucjusz ppor. rez. urzędnik Urząd Skarbowy w Sosnowcu Katyń
Michalski Marian ppor. rez. urzędnik pracownik Poczty Polskiej Katyń
Nowak Tadeusz ppor. rez. nauczyciel Katyń
Puchalski Bogumił ppor. rez. nauczyciel kier. Szkoły powszechnej w Stęzarzycach Katyń
Rybicki Jan por. rez. handlowiec Państwowa SGH w Dąbrowie Górniczej Katyń
Szumański Stanisław ppor. rez. absolwent AGH Katyń
Włosek Edmund por. rez. nauczyciel szkoła w Psarach Katyń
Woźniak Eugeniusz ppor. rez. nauczyciel szkoła w Żelisławicach Katyń
Zawiślański Jerzy ppor. rez. absolwent WSH w Poznaniu Katyń
Zydroń Józef ppor. rez. nauczyciel szkoła powszechna w Krakowie Katyń
Biały Mścisław Jóżef ppor. rez. księgowy Charków
Cherchel Michał Jan ppor. rez. Charków
Fertała Leon[38] podporucznik żołnierz zawodowy dca pl Dyw. Kursu przy 23 DP Charków
Stasiak Wacław ppor. rez. Charków
Strzelecki Jan[39] Czesław? podporucznik żołnierz zawodowy dca pl 2 kkm/11 pp; (7 IX )dca kppanc 11 pp Charków
Tatarzyn Stanisław[40] porucznik żołnierz zawodowy dca pl 5/11 pp Charków
Toporkiewicz Mieczysław ppor. rez. Charków

Upamiętnienie[edytuj | edytuj kod]

Na mocy uchwały nr XIX/97/87 Miejskiej Rady Narodowej w Tarnowskich Górach z dnia 22 czerwca 1987 r. w sprawie nadania nazw ulicom w Tarnowskich Górach jednej z ulic dzielnicy Śródmieście-Centrum nadano nazwę ulica 11-go Pułku Piechoty[41].

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. Zieliński
  2. Wykaz zawiera obsadę jednostki według stanu bezpośrednio przed rozpoczęciem mobilizacji pierwszych oddziałów Wojska Polskiego w dniu 23 marca 1939, ale już po przeprowadzeniu ostatnich awansów ogłoszonych z datą 19 marca 1939[19].
  3. Oficer taborowy był jednocześnie dowódcą kompanii gospodarczej.
  4. Gwiazdką oznaczono oficera, który pełnił jednocześnie więcej niż jedną funkcję[20].
  5. Jeśli nie zaznaczono inaczej, miejsce służby żołnierzy zawodowych przed mobilizacją podano za: Ryszard Rybka, Kamil Stepan; Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939[36].
  6. Jeśli nie zaznaczono inaczej, informacje o żołnierzach znajdujących się na Białoruskiej Liście Katyńskiej pochodzą z książki: Maciej Wyrwa; Nieodnalezione ofiary Katynia? : lista osób zaginionych na obszarze północno-wschodnich województw II RP od 17 września 1939 do czerwca 1940[37].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. Dz. Rozk. MSWojsk. Nr 16 z 19 maja 1927 roku.
  2. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 40.
  3. a b c d e f g h Knauer 1930 ↓, s. 3-6.
  4. a b c d e f Księga chwały piechoty (metryka)
  5. Pamiętacie o chłopakach z 11. Pułku?. klubzaglebiowski.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-06-26)]. [Dostęp 2018.06.26]
  6. Odziemkowski 2010 ↓, s. 226.
  7. Tuliński 2020 ↓, s. 872.
  8. a b c d Knauer 1930 ↓, s. 6-8.
  9. a b c d e f g h i j k l m n Knauer 1930 ↓, s. 7-14.
  10. Knauer 1930 ↓, s. 7.
  11. przewieziona koleją z Równego
  12. Knauer 1930 ↓, s. 8.
  13. a b c d Knauer 1930 ↓, s. 14-16.
  14. Knauer 1930 ↓, s. 20.
  15. a b Almanach Oficerski 1923/24 ↓, s. 50.
  16. a b Satora 1990 ↓, s. 42.
  17. Jagiełło 2007 ↓, s. 63-65.
  18. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 560–561.
  19. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VI.
  20. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. VIII.
  21. Rocznik oficerski 1939 ↓, s. 671.
  22. a b c Zieliński 1981 ↓, s. 305.
  23. Knauer 1930 ↓, s. 17-18.
  24. Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 40-41.
  25. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 22 lipca 1927 roku, s. 219.
  26. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 218.
  27. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 216.
  28. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 90.
  29. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  30. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 6 marca 1925 roku, s. 132.
  31. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 19 z 6 maja 1926 roku, s. 143.
  32. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 55 z 22 maja 1925 roku, s. 266.
  33. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 31 sierpnia 1935 roku, s. 96.
  34. Katyń – miejsca pamięci. [dostęp 2022-01-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-12-19)].
  35. Muzeum Katyńskie – Księgi Cmentarne.
  36. Rocznik oficerski 1939 ↓.
  37. Wyrwa 2015 ↓.
  38. Księgi Cmentarne – wpis 5067.
  39. Księgi Cmentarne – wpis 7497.
  40. Księgi Cmentarne – wpis 7705.
  41. Dziennik Urzędowy Województwa Katowickiego nr 6, poz 138. [w:] Śląska Biblioteka Cyfrowa [on-line]. Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach, 1987-08-15. [dostęp 2018-04-08]. (pol.).

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]