Juliusz Gilewicz

Dodaj linki
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Juliusz Gilewicz
Gil
Ilustracja
podpułkownik pilot podpułkownik pilot
Data i miejsce urodzenia

1 listopada 1890
Białopol

Data i miejsce śmierci

11 października 1943
Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Armia Imperium Rosyjskiego
Armia Czerwona
Wojsko Polskie

Formacja

Carskie Siły Powietrzne
I Korpus Polski
Lotnictwo Wojska Polskiego,
Związek Walki Zbrojnej

Jednostki

6 eskadra wywiadowcza,
5 eskadra wywiadowcza,
18 eskadra wywiadowcza,
3 pułk lotniczy,
4 pułk lotniczy,
2 pułk lotniczy,
5 pułk lotniczy

Stanowiska

dowódca eskadry,
dowódca dywizjonu

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa,
wojna polsko-bolszewicka,
II wojna światowa

Odznaczenia
Polowa Odznaka Pilota
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Walecznych (1920–1941) Srebrny Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę Krzyż św. Jerzego III stopnia (Imperium Rosyjskie) Krzyż św. Jerzego IV stopnia (Imperium Rosyjskie) Order Świętego Włodzimierza IV klasy (Imperium Rosyjskie) Order Świętej Anny III klasy (Imperium Rosyjskie) Cesarski i Królewski Order Świętego Stanisława III klasy (Imperium Rosyjskie) Broń Złota „Za Waleczność”
Multimedia w Wikimedia Commons
Grób Juliusza Gilewicza na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach

Juliusz Gilewicz (ur. 1 listopada 1890 w Białopolu, zm. 11 października 1943 w Auschwitz-Birkenau) – podpułkownik pilot Wojska Polskiego, żołnierz Armii Imperium Rosyjskiego podczas I wojny światowej, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, kawaler Orderu Virtuti Militari. Podczas II wojny światowej działał w Związku Walki Zbrojnej, był dowódcą organizacji konspiracyjnej w obozie Auschwitz-Birkenau, tam też zginął.

Życiorys[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Mieczysława i Amelii z Podczaszyńskich (1862–1940). Uczył się w gimnazjum w Żytomierzu, skąd został wydalony za przynależność do tzw. „Polskiej Korporacji Samokształceniowej”. Maturę zdał jako ekstern w Wiaźmie w 1909 roku[1]. Podjął studia na uniwersytecie kijowskim. Ukończył sześć semestrów na Wydziale Medycznym i dwa na Wydziale Prawnym. Wybuch I wojny światowej uniemożliwił mu kontynuowanie nauki. W styczniu 1915 roku został powołany do odbycia służby w armii carskiej. Otrzymał przydział do Szkoły Pilotów w Gatczynie, po jej ukończeniu został pilotem 3. eskadry. W jej składzie wziął udział w walkach na froncie. Od września 1917 roku był żołnierzem oddziału lotniczego I Korpusu Polskiego gen. Józefa Dowbora-Muśnickiego[2]. W marcu 1918 roku został wzięty do niewoli przez Niemców, ale wkrótce potem uciekł i powrócił do Rosji. Został wcielony do Armii Czerwonej, służył w 3. Artyleryjskim Aviatoryadzie jako jego dowódca. 7 lipca 1919 roku zdezerterował i na samolocie myśliwskim Nieuport 24bis wylądował na polskim lotnisku w Nowych Święcianach[3]. W lotnictwie rosyjskim odbył ok. 200 lotów bojowych i był dwukrotnie ranny podczas walk powietrznych[1].

Samolot Nieuport 24bis, na którym por. Gilewicz uciekł z Armii Czerwonej

Wstąpił do odrodzonego Wojska Polskiego, w lipcu 1919 roku został przydzielony do 6. eskadry wywiadowczej, gdzie służył jako szef pilotów[4]. Od 11 grudnia 1919 roku służył w 5. eskadrze wywiadowczej, w styczniu 1920 roku objął stanowisko jej dowódcy[5][6][7][a]. Dowodził tą jednostką do końca wojny polsko-bolszewickiej. Dzięki jego zaangażowaniu w eskadrze prowadzono szkolenie personelu latającego, co przyczyniło się do wyszkolenia dwóch pilotów[9]. Na krótko, w maju 1920 roku, objął dowództwo nad 18. eskadrą wywiadowczą[10]. Powrócił do 5. ew i w czerwcu brał udział w zwalczaniu pociągów pancernych Armii Czerwonej; 21 czerwca udało mu się uszkodzić jeden z nich[11]. 11 lipca odszukał odciętą 12. dywizję piechoty i przekazał jej dowódcy rozkazy sztabu armii oraz informacje o położeniu wojsk nieprzyjaciela, dzięki czemu dywizja mogła przygotować się do walki[12]. W czasie wojny polsko-bolszewickiej wykonał 40 lotów bojowych[13].

25 kwietnia 1921 zdał stanowisko dowódcy 5. ew[7], a 17 czerwca został mianowany dowódcą 1. Ruchomego Parku Lotniczego. 1 stycznia 1922 został powołany na stanowisko kierownika oddziału technicznego w Wyższej Szkole Pilotów w Grudziądzu. W późniejszych latach służył jako pilot w 3. i 4. pułku lotniczym[2]. W 1924 roku wziął udział w grupowym przelocie zakupionych we Francji sześciu samolotów Potez XVA2 nad Alpami[14]. W 1925 wziął udział w I Pomorskim Locie Okrężnym, w którym zajął pierwsze miejsce[15]. Na początku 1926 objął dowództwo nowo zorganizowanego dywizjonu myśliwskiego w 4. pl[16]. Jesienią 1928 objął dowództwo nad dywizjonem szkolnym 2. pułku lotniczego[17]. W drugiej połowie 1929 roku został mianowany dowódcą dywizjonu szkolnego w 5. pułku lotniczym w Lidzie[18], a następnie został przeniesiony do Departamentu Aeronautyki Ministerstwa Spraw Wojskowych w Warszawie. W marcu 1931 został przeniesiony do 4 pułku lotniczego na stanowisko dowódcy dywizjonu[19], a 13 marca 1933 wyznaczony na stanowisko komendanta bazy[20][21][7]. 12 marca 1933 prezydent RP nadał mu stopień podpułkownika z dniem 1 stycznia 1933 i 2. lokatą w korpusie oficerów aeronautycznych[22]. Po przejściu w 1937 roku w stan spoczynku pracował w Polskich Liniach Lotniczych LOT jako kierownik wydziału nawigacji i personelu latającego[3].

Zdjęcie Juliusza Gilewicza wykonane w KL Auschwitz

Po wybuchu II wojny światowej działał w Związku Walki Zbrojnej pod pseudonimem „Gil”. Stworzył grupę konspiracyjną złożoną z byłych pracowników PLL LOT, Aeroklubu Warszawskiego oraz Państwowych Zakładów Lotniczych. Organizacja skupiała się na prowadzeniu nasłuchu radiowego wiadomości z Wielkiej Brytanii, przerzucie polskich lotników za granicę oraz prowadzeniu wywiadu wojskowego w zakresie lotnictwa[23]. W styczniu 1942 roku został aresztowany przez Gestapo i uwięziony na Pawiaku. 18 kwietnia został wywieziony do obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau, gdzie otrzymał numer obozowy 31033[24]. W obozie został członkiem Związku Organizacji Wojskowej utworzonego przez rtm. Witolda Pileckiego, a latem 1942 roku objął jego kierownictwo. Organizacja została wykryta przez obozowe Gestapo w 1943 roku. 11 października 1943 roku został rozstrzelany pod „Ścianą Śmierci” wraz z innymi członkami kierownictwa organizacji, m.in. swoim bratem mjr. Kazimierzem Gilewiczem (1892–1943)[25].

Samolot Nieuport 24bis kpt. Juliusza Gilewicza w barwach cywilnych

Jego symboliczny grób znajduje się na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 17-4-11)[26][27].

Od 19 października 1917 był mężem Pauli Iwanow[28].

Ordery i odznaczenia[3][29][30][edytuj | edytuj kod]

Uwagi[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ Krzysztof Tarkowski w swej pracy podaje, że Gilewicz objął dowodzenie eskadrą w marcu 1920 roku[8].

Przypisy[edytuj | edytuj kod]

  1. ↑ a b Januszewski 2019 ↓, s. 150.
  2. ↑ a b Zieliński, Wójcik 2005 ↓, s. 59.
  3. ↑ a b c Gilewicz Juliusz ppłk pil.. Encyklopedia Lotnictwa. [dostęp 2020-06-03]. (pol.).
  4. ↑ Gilewicz 1929 ↓, s. 17.
  5. ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 150.
  6. ↑ Mordawski 2009 ↓, s. 205.
  7. ↑ a b c d Kolekcja VM ↓, s. 1.
  8. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 47.
  9. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 107.
  10. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 69.
  11. ↑ Tarkowski 1991 ↓, s. 74.
  12. ↑ Niestrawski t. II 2017 ↓, s. 159.
  13. ↑ Januszewski 2019 ↓, s. 151.
  14. ↑ Romeyko 1933 ↓, s. 284.
  15. ↑ Niestrawski 2018 ↓, s. 36.
  16. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 264.
  17. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 149.
  18. ↑ Juliusz Gilewicz (1890–1943), podpułkownik pilot Wojska Polskiego. infolotnicze.pl. [dostęp 2020-06-04]. (pol.).
  19. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 26 marca 1931, s. 106.
  20. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 5 z 11 kwietnia 1933, s. 80.
  21. ↑ Pawlak 1989 ↓, s. 265.
  22. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 3 z 14 marca 1933, s. 46.
  23. ↑ Szołdarska 1986 ↓, s. 17.
  24. ↑ Ppłk Juliusz Gilewicz (1890–1943). cyra.wblogu.pl. [dostęp 2020-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-06-03)]. (pol.).
  25. ↑ Zorganizowana konspiracja. auschwitz.org. [dostęp 2020-06-04]. (pol.).
  26. ↑ Wyszukiwarka cmentarna --- Warszawskie cmentarze [online], www.cmentarzekomunalne.com.pl [dostęp 2021-07-19].
  27. ↑ Juliusz Gilewicz. timenote.info. [dostęp 2020-06-04]. (hebr.).
  28. ↑ a b c d e f g Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 83–84. [dostęp 2021-07-20].
  29. ↑ Niestrawski t. I 2017 ↓, s. 243,248,255.
  30. ↑ Januszewski 2018 ↓, s. 61.
  31. ↑ M.P. z 1925 r. nr 262, poz. 1085 „za zasługi na polu rozwoju lotnictwa wojskowego”.
  32. ↑ Kolekcja VM ↓, s. 3.

Bibliografia[edytuj | edytuj kod]

Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Juliusz_Gilewicz&oldid=72037384”