Karnataka
| stan | |||||
 Shola Grasslands i lasy w Parku Narodowym Kudremukh, w Ghatach Zachodnich | |||||
| |||||
| Państwo | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Siedziba | |||||
| Kod ISO 3166-2 |
IN-KA | ||||
| Gubernator | |||||
| Premier |
D.V. Sadananda Gowda | ||||
| Powierzchnia |
191 791 km² | ||||
| Populacja (2011) • liczba ludności |
| ||||
| • gęstość |
318,7 os./km² | ||||
| Języki urzędowe | |||||
Położenie na mapie Indii.svg)
| |||||
| Strona internetowa | |||||
Karnataka (hindi कर्नाटक, trb.: Karnataka, trl.: Karnāṭaka; kannada ಕರ್ನಾಟಕ; ang. Karnataka) – stan leżący na południu Indii, przed rokiem 1973 nosił nazwę Mysore po tym, jak powstał z wcześniej istniejącego na jego obszarze królestwa o tej samej nazwie w 1950 r.
Pochodzenie nazwy[edytuj | edytuj kod]
Źródłem nazwy Karnataka (podobnie jak obowiązującego w niej języka kannada) są prawdopodobnie drawidyjskie słowa ka (czarny) i natu (kraj). Wiąże się to z czernią ziemi na wyżynie Dekanu.
Nazwa ta początkowo obejmowała mówiący językiem kannada rejon południowo-zachodniego Dekanu. Czas brytyjskiej kolonizacji poszerzył nazwę, obejmując nią także leżącą na południu równinę między Wschodnimi Ghatami i Wybrzeżem Koromandelskim, a więc tereny obecnie wchodzące w skład stanu Tamilnadu. Utworzony w 1956 roku kannadajęzyczny stan Mysore, w 1973 roku odzyskał pierwotną nazwę Karnataka.
Geografia[edytuj | edytuj kod]
Karnataka sąsiaduje na zachodzie z Morzem Arabskim, z Goa na północnym zachodzie, z Maharashtrą na północy, z Andhra Pradesh na wschodzie, z Tamilnadu na wschodzie i południowym wschodzie i z Keralą na południowym zachodzie.
Karnatakę można podzielić na 3 części: równina wybrzeża (320 km długości, 48 do 64 km szerokości), Ghaty Zachodnie (osiągające wysokość do 1923 m) i płaskowyż Dekanu zajmujący największa część stanu. Z niego też biorą początek największe rzeki stanu: Kaveri, Kryszna i Tungabhadra.
Najwyższe wodospady w Karnatace - najwyższy w Indiach Kunchikal Falls na rzece Varahi, Meenmutty Falls, Meenmutty Falls, Barkana Falls na rzece Sita, Wodospad Dźog na Sharavathi, Soochipara Falls, Hebbe Falls. Te siedem wodospadów należy do dwudziestu najwyższych w Indiach.
Szczyty w Ghatach Zachodnich - Kemmangundi, Tadiandamol, Mullayanagiri, Baba Budangiri, Kudremukh, Pushpagiri, Kumara Parvatha.
Gospodarka[edytuj | edytuj kod]
Karnataka jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych stanów indyjskich (przy czym należy zauważyć szybki rozwój takich gałęzi przemysłu jak teleinformatyka i biotechnologia, to tutaj wytwarza się 35% całego oprogramowania w Indiach, a sam stan jest nazywany Doliną Krzemową). 90% produkcji złota w Indiach pochodzi z Karnataki. Wydobywa się tu także mangan. Uprawia się kawę, produkuje jedwab oraz wyroby z drzewa sandałowego.
W 2016 stan podpisał list intencyjny o współpracy gospodarczej z Wielkopolską[2].
Podział administracyjny[edytuj | edytuj kod]
Stan Karnataka dzieli się na następujące okręgi:
Największe miasta Karnataki[edytuj | edytuj kod]
W 2006 roku rząd Karnataki zdecydował o zmianie angielskich nazw 13 miast na nazwy w języku kannada. Rząd Indii nie wyraził na to jeszcze zgody[3]. Nowe nazwy podano w nawiasie. Dane z 2001 roku.
| Miasto | Liczba mieszkańców | Miasto | Liczba mieszkańców | ||
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Bengaluru | 4.292.223 | 9 | Shimoga (Shivamogga) | 274.105 |
| 2 | Hubli-Dharwad (Hubbali-Dharwad) | 786.018 | 10 | Dasarahalli | 263.636 |
| 3 | Mysore (Mysuru) | 742.261 | 11 | Tumkur (Tumakuru) | 248.592 |
| 4 | Gulbarga (Kalburgi) | 427.929 | 12 | Bijapur (Vijayapura) | 245.946 |
| 5 | Belgaum (Belagavi) | 399.600 | 13 | Raichur | 205.634 |
| 6 | Mangaluru (Mangaluru) | 398.745 | 14 | Bommanahalli | 201.220 |
| 7 | Davanagere | 363.780 | 15 | Krishnarajapura | 187.453 |
| 8 | Bellary (Ballari) | 317.000 | 16 | Byatarayanapura | 180.931 |
| Źródło: www.bevoelkerungsstatistik.de | |||||
Demografia[edytuj | edytuj kod]
- kannada- 66.3%
- urdu - 10.5
- telugu - 7.0%
- marathi - 3.6%
- tamilski - 3.6%
- tulu - 2.8%
- hindi - 2.6%
- konkani - 1.5%
- malajalam - 1.3%
- inne języki - 0.8%
Zgodnie z danymi statystycznymi (z 2001), na 52 mln 850.562 ludności 26 mln 898.918 (50.89%) jest płci męskiej, a 25 mln 951.644 (49.11%) żeńskiej, na 1000 osób płci męskiej przypada 964 żeńskiej.
Na km² przypada 275.6 osób, 33.98% mieszka w miastach.
83% to wyznawcy hinduizmu, 11% islamu, 4% to chrześcijanie, 0.78% - dżiniści, 0.73% - buddyści
Edukacja[edytuj | edytuj kod]
Wskaźnik alfabetyzacji: 66.6% - 76.1% dla mężczyzn i 56.9% dla kobiet (wyższy od przeciętnego dla Indii - 61.3% w 2001). W Karnatace znajduje się 16 wyższych uczelni. Najstarsza z nich to założony w 1916 roku Uniwersytet w Mysore. Trzy inne w stolicy Bengaluru - Bangalore University, University of Agricultural Sciences i Indian Institute of Science.
Godne uwagi w Karnatace[edytuj | edytuj kod]
- Pochodzące z XIV wieku ruiny miasta Hampi, znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO
- W Mysore, kiedyś stolicy południowych Indii obejmujących obok Karnataki, Tamilnadu i część Kerali, dawnej stolicy stanu znajduje się kompleks pałaców maharadży, które, mimo że nie są zabytkami starej daty, przyciągają turystów z Indii. Nad miastem góruje święta góra ze świątynią Chamundeshwari. Niedaleko - Srirangapatna - centrum religijne i kulturalne z godnymi obejrzenia świątyniami, meczetami, pałacami, twierdzą.
- Dżinijska świątynia z ogromnym posągiem Bahubali (Gommateshvara) z X wieku w Shravanabelagola. Ponadto inne centra dżinistów - Moodabidri i Karkala
- Stolica Bengaluru, zwana Doliną Krzemową Indii, słynie jako centrum przemysłu komputerowego. Znana też jest jako miasto ogrodów, dysponuje zbudowanym przez radżę kopią angielskiego zamku w Windsorze
- Miejsca tybetańskich uchodźców (powstałe w 60. latach XX wieku) dysponujące świątyniami, jakie można spotkać tylko w północnych Indiach i Tybecie
- Byłe stolice królestw rządzących północno-zachodnim Dekanem dynastii Chalukya (550-757 i ok. 973-1190) Badami, Aihole i Pattadakal
- Belur i Halebidu - byłe stolice dynastii Hojsala rządzącej Karnataką w X-XIV wieku
- Wspaniałe muzułmańskie budowle w miastach na północy stanu (Bijapur, Bidar i Gulbarga)
- 5 parków narodowych i największy wodospad Indii Kunchikal Falls na rzece Varahi i Wodospad Dźog na Sharavathi. Wodospady Park Narodowy Kudremukh należą do 1001 cudów natury świata[4]. Wśród nich najpopularniejsze są wodospady: Shivanasamudra Falls, Abbey Falls, Magod Falls, Unchalli Falls, Gokak Falls w Belgaum.
- Miejsca pielgrzymek hindusów z całych Indii - świątynie poświęcona Krysznie Udupi Sri Krishna Matha, Marikamba w Sirsi, Sri Manjunatha w Dharmasthala, Sri Subramanya w Kukke i Sharadamba w Shringeri
- Święte miejsca lingajatów, przywiązanych do kultu Śiwy pod postacią lingi znajdują się w Kudalasangama i Basavana Bagewadi
- Sławne plaże Karnataki znajdują się m.in. w Murudeshwara, Gokarna i Karwar.
Osobistości Karnataki[edytuj | edytuj kod]
- Kuvempu (1904 - 1994) - największy pisarz i poeta języka kannada w XX wieku
- Anil Kumble (ur. 1970 w Bengaluru) - sławny indyjski krykiecista, kapitan drużyny narodowej
- Atul Kulkarni - znany aktor indyjski ur. w Bengaluru (Hey Ram, Chandni Bar, Rang De Basanti)
- Rama Raghoba Rane, ur. w 1918 roku w Karwar, bohater wojny z Pakistanem (1947-48)
Galeria zdjęć[edytuj | edytuj kod]
wodospad Dźog na rzece Sharavathi
Vidhana Soudha - siedziba władzy stanu w Bengaluru
artysta Jakszagana
świątynia Keshava w Somanathapura koło Mysore
mauzoleum Mohammeda Adila Shaha, Gol Gumbaz z XVII wieku w Bijapur
wodospad Abbey
Magod Falls
Gokak Falls w Belgaum
Wodospady Siwasamudram na rzece Kaweri
wodospad Unchalli
Anil Kumble - sławny indyjski krykiecista, kapitan drużyny narodowej, ur. w Bengaluru
rzeka Kaweri
Talakaweri, źródło rzeki Kaweri
rzeka Kaweri w Srirangapatna koło Mysore
palmy kokosowe na plaży w Karwar
świątynia Hoysaleshvara w Halebidu
Belur, ornament świątyni
zbiornik wodny w mieście dżinistów Shravanabelagola
Przypisy[edytuj | edytuj kod]
- ↑ 3. Size, Growth Rate and Distribution of Population, [w:] 2011 Census of India, Office of the Registrar General & Census Commissioner, India [dostęp 2019-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-31].
- ↑ RAK, Biznes ze stanem Karnataka, w: Monitor Wielkopolski, 11(186)/2016, s.3, ISSN 1642-0918
- ↑ The Hindu: Centre mum on ‘Bengaluru’, 18 grudnia 2007.
- ↑ Michael Bright, 1001 Natural Wonders of the World by Barrons Educational Series Inc., published by Quinted Inc., 2005
| Stany | |
|---|---|
| Terytoria | |
| Regiony |
